احیای توافق هسته‌ای در آینده نزدیک بعید است

مک گورک گفت که دولت بایدن قصد دارد از تحریم‌ها و انزوای دیپلماتیک علیه ایران استفاده کند، «اما قصد ندارد بیهوده اوضاع را تشدید کند» و از زور تنها به عنوان آخرین چاره استفاده می‌کند. او گفت که اختلاف دیدگاه ها با اسرائیل در مورد حمله نظامی نیست، بلکه به این موضوع مربوط می‌شود که آیا ایالات متحده همچنان باید برای احیای توافق هسته ای 2015 تلاش کند یا به فشار برای یک توافق طولانی تر و قوی تر روی آورد. در این گزارش آکسیوس همچنین در خصوص چرایی اهمیت ادامه بن بست در مذاکرات به افزایش فشار بر دولت بایدن برای تدوین پلن B اشاره شده است. کاخ سفید از اظهارنظر در این زمینه خودداری کرده است. همچنین اخیرا جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا در جریان سفر خود به خاورمیانه گفت که ایالات متحده «برای همیشه منتظر» نخواهد بود تا ایران به پیشنهاد خود برای احیای توافق پاسخ دهد. مقامات ایالات متحده نگران هستند که توافق هسته ای در آستانه بلاموضوع شدن باشد.

در این رابطه آکسیوس می گوید که ایران اقداماتی را برای پیشبرد برنامه هسته ای خود و محدود کردن کار بازرسان سازمان ملل انجام داده است. این در حالی است که آخرین دور مذاکرات غیرمستقیم بین آمریکا و ایران یک ماه پیش در قطر بدون هیچ پیشرفتی و بدون تعیین تاریخی برای دور دیگر پایان یافت. هر چند به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از المیادین، وزارت امور خارجه قطر روز پنج‌شنبه گذشته اعلام کرد که از میزبانی دور جدید مذاکرات هسته ای ایران با نظارت هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا استقبال می‌کند. این پیشنهاد دوحه پس از آن مطرح می‌شود که هفته گذشته مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در یادداشتی در نشریه «فایننشیال تایمز» از یک نسخه پیش نویس پیشنهادی نهایی بروکسل برای نهایی کردن توافق هسته ای و احیای برجام خبر داد.

در این مقاله که روز سه‌شنبه گذشته منتشر شد بورل گفت که پس از 15 ماه مذاکره به این نتیجه رسیده است که زمان «مصالحه تمام شده است.» پس از انتشار این مقاله، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران روز چهارشنبه در تماس تلفنی با بورل به وی گفت که اگر آمریکا گامی واقع بینانه برای یافتن راه‌حل و دستیابی به توافق بردارد، توافق خوبی در دسترس همه طرف ها خواهد بود. امیرعبداللهیان به بورل گفت که ایران از ادامه مسیر دیپلماسی و مذاکرات استقبال می‌کند. وی گفت: «آمریکا همیشه اعلام می‌کند که خواهان توافق است، بنابراین این رویکرد باید در متن توافق و در عمل دیده شود.» بورل به همتای ایرانی خود گفت که آماده است این روند را از طریق ارتباط مشورت با همه طرف ها تسهیل و تسریع بخشد.

در عین حال راب مالی، نماینده ایالات متحده در امور ایران و دیگر مقامات دولت بایدن، روز پنج‌شنبه یک جلسه توجیهی محرمانه در مورد مذاکرات و وضعیت برنامه هسته ای ایران با کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان داشتند. همچنین ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در نشست خبری شامگاه پنج‌شنبه درباره طرح ادعایی جدیدی که جوزپ بورل پیشنهاد داده گفت: «با شرکای اروپایی خود در ارتباط مستقیم هستیم و در حال بررسی آن هستیم و بازخورد آن را نیز مستقیما به آنها می رسانیم.» به گزارش «ایسنا»، پرایس افزود: «برای سناریوهای مختلف در صورت بازگشت به برجام و عدم‌بازگشت به برجام آماده هستیم. توافق روی میز است. باز هم می گویم ما آماده پذیرش توافقی هستیم که روی میز است ولی ایران آماده نیست.» همزمان جان کربی، هماهنگ‌کننده ارتباطات استراتژیک در شورای امنیت ملی کاخ سفید مدعی شد: «مذاکرات برای حصول یک توافق جدید با ایران تقریبا کامل شده است اما این، مسوولیت ایران است که توافق را بپذیرد یا نه!»

اکنون با توجه به وضعیتی که ایجاد شده و اظهارنظرها از سوی مقامات اروپایی و آمریکایی این پرسش مطرح است که واشنگتن می خواهد با برجام چه کند و همچنین بهترین استراتژی از سوی ایران در این برهه چیست؟ دکتر آریا برزن محمدی، استاد دانشگاه تهران در این خصوص به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: «به نظر می‌رسد اداره بایدن دچار وضعیت آچمز شده است؛ از سویی به دلیل نزدیکی زمان انتخابات کنگره، جو بایدن نمی خواهد در برابر افکار عمومی به عنوان مذاکره کننده ضعیف جلوه کند و از سوی دیگر بایدن به خوبی می داند که در صورت شکست مذاکرات هسته ای، ایران دست روی دست نگذاشته و ابتکار عمل را به دست خواهد گرفت.»

وی ادامه داد: «در آن صورت آمریکایی که هدف بزرگ‌ترش عقب‌نشینی از خاورمیانه است؛ در شرایط بغرنجی قرار خواهد گرفت. بایدن می داند که قبول خواسته های ایران از منظر هزینه فایده برای ایالات‌متحده بهتر از شکست مطلق مذاکرات است ولی محذورات انتخابات میان دوره ای نوامبر در کنار کاهش محبوبیت او در افکار عمومی آمریکا، توان بازیگری فعال را از او گرفته و او را به رئیس جمهوری منفعل در این زمینه تبدیل کرده است.» محمدی درباره مقاله اخیر بورل پیرامون کفایت مذاکرات نیز توضیح داد: «در طرف اروپایی اظهارنظر بورل ممکن است نشانه ای از اجماع میان واشنگتن و اروپایی ها علیه ایران باشد و این می‌تواند وضع تحریم‌های بیشتر علیه کشورمان را درپی داشته باشد.

اما تحریم‌ها در دوران ترامپ به حداکثر خود رسیده بود و واقعیت این است که غربی ها می دانند که ابزار تحریم دیگر کارآیی ندارد.» به عقیده این استاد دانشگاه، در شرایط فعلی بهترین گزینه که منافع ملی ما را تامین کند، مقاومت و نپذیرفتن توافق های تشریفاتی و بی فایده است. وی تاکید کرد: « مصداقی بخواهم توضیح دهم تهران تا زمانی که سپاه از لیست تروریسم آمریکا خارج نشده نباید پای هیچ توافقی را امضا کند. چون اولا آمریکا غلط می‌کند نیروی نظامی رسمی کشورمان را در لیست تروریستی قرار می‌دهد و باید این خبط بزرگش را خودش اصلاح کند و ثانیا پیوندهای اقتصادی سپاه با بخش های دیگر اقتصاد کشور به حدی است که اگر سپاه تحریم باشد، در عمل هیچ بخش دیگری نیز از تحریم خارج نخواهد شد و توافق منهای رفع تحریم سپاه، عملا توافق بی‌اثر و بی فایده از لحاظ منافع اقتصادی است.» با این حال برخی کارشناسان معتقد هستند که آمریکا هنوز به برجام نیاز دارد و گزینه جایگزین مناسب و کم هزینه ای برای آن ندارد. بنابراین شاید هم ایران و هم آمریکا در واپسین لحظات به این نتیجه برسند که باید به هر نحوی که شده این توافق را حفظ کنند.