اقتصاد کمرنگ دیجیتال

 از خرید مجازی تا تاکسی اینترنتی

تجارت الکترونیک خریدوفروش، بازاریابی و خدمت‌رسانی برای محصولات، خدمات و اطلاعات از طریق اینترنت و سایر شبکه‌ها را شامل می‌شود. انجام عملیات معامله و تبادل کالا در بستر فضای مجازی شرط اصلی تجارت الکترونیکی است که هم کالا و هم خدمات مشمول آن می‌شوند. حمل‌ونقل هوشمند مثل سرویس‌های حمل‌ونقل هوشمند درون‌شهری هم ذیل تجارت الکترونیکی تعریف می‌شوند. کلاس‌های آنلاین هم جزء تجارت الکترونیکی هستند. به گفته امین کلاهدوزان، رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی کشور، گردش مالی تجارت الکترونیکی کشور در سال 1402 به 3100 همت رسیده، رقمی که 540 همت از مجموع بودجه عمومی دولت در سال 1403 بیشتر است! این عدد به رشد 74 درصدی در مقایسه با سال قبل رسید و تعداد تراکنش‌ها نیز در مقایسه با میزان 3 میلیارد تراکنش با افزایش 30 درصدی به 3.9 میلیارد تراکنش مواجه شد. از اواخر سال 1401 سندی تحت عنوان راهبرد تجارت الکترونیکی ایران برای افق 1407 تهیه و پیش‌نویس آن آماده شد و در اختیار تعدادی از کسب‌وکارها، دانشگاه‌ها، اتاق‌های بازرگانی و صاحب‌نظرانی که در این حوزه بودند قرار گرفت. اکنون نزدیک به 200 هزار شرکت تجارت الکترونیکی در کشور زیر نظر مرکز توسعه تجارت الکترونیکی فعالیت می‌کنند.

سرانه پایین تجارت الکترونیک

اعداد و ارقام دقیق و مشخصی از جایگاه اصفهان در حوزه اقتصاد الکترونیک وجود ندارد اما با همین شاخص‌های فعلی و با در نظر گرفتن میزان جمعیت در استان، میزان ثروت، وجود کسب‌وکارهای کوچک و متوسط و.... می‌توان گفت وضعیت استان در هیچ‌یک از شاخص‌های ارزیابی متناسب با داشته‌های خود نیست. برای رسیدن به اهداف اقتصاد دیجیتال دسترسی به زیرساخت مدنظر مثل اینترنت، هاست‌های مناسب و... کمبودهای اصلی این حوزه هستند. چالش بعدی در حوزه منابع انسانی متخصص در بخش‌های مختلف ازجمله زیرساخت، لجستیک، تبلیغات و تولید محتوا است. در حوزه ارائه خدمات و محصولاتی که توانایی عرضه در بعد ملی را داشته باشد هم مشکلاتی وجود دارد چراکه عرضه محصول صرفا ارایه یک خدمت یا کالا در یک وب‌سایت نیست بلکه باید کل زنجیره تامین، تولید، تولید و پشتیبانی مدیریت شود. از سوی دیگر سرمایه‌گذاری‌هایی که توسط بخش خصوصی و دولتی انجام می‌شود هم با معضلی مثل ناتوانی کسب‌وکارها و صادرات محصول بر بستر تجارت الکترونیک مواجه است. آیت‌اللهی، رییس پیشین سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان اصفهان که تا پایان 1402 عهده دار این عنوان بود، شرط تحقق اقتصاد دیجیتال در استان و افزایش سهم اقتصاد دیجیتال از کل اقتصاد کشور را همراهی با انقلاب صنعتی چهارم در همه اجزای جامعه و کسب‌وکارها می‌داند. او رشد اقتصاد دیجیتال و افزایش سهم آن از کل اقتصاد استان را یکی از اولویت‌های توسعه پایدار در اصفهان دانسته و تاکید می‌کند که سرمایه‌گذاری و تخصیص بودجه برای این موضوع و گسترش آن در بخش‌های مختلف جامعه به‌ویژه صنعت ضروری است و نتیجه آن بازگشت سریع سرمایه و افزایش بهره‌وری خواهد بود. به گفته آیت‌اللهی تاکنون به‌جز تعداد انگشت‌شماری از واحدهای تولیدی، سایر صنایع در ابتدای مسیر تحول دیجیتال قرار دارند. او اعلام می‌کند که سرانه تجارت الکترونیک در اصفهان نسبت به کشور پایین‌تر است و دلیل آن را در عدم یکپارچگی فعالیت‌ها علی‌رغم وجود زیرساخت‌های مناسب می‌داند.

همه داشته‌های دیجیتالی یک استان صنعتی

ازآنجایی‌که آمار متقنی از وضعیت اقتصاد دیجیتال استان در دسترس نیست، تنها راه برای رسیدن به تصویری واضح از اصفهان در این حوزه، بررسی تجارت الکترونیک بر پایه خریدوفروش در فضای مجازی و وضعیت معاملات ارز دیجیتال است. مدیرکل پست استان اصفهان در سال 1401اعلام کرد که "اکوسیستم منسجم تجارت الکترونیک در اصفهان نداریم" به گفته باقری در سال 1400 ترافیک وارده تجارت الکترونیک در استان 795 هزار و 556 فقره بود که نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن 16 درصد رشد داشت و گردش مالی آن 164 میلیارد تومان بود. ترافیک صادره استان در سال یادشده 318 هزار و 449 فقره بود که باوجود رشد 50 درصدی نسبت به قبل خود، اما 40 درصد خریدوفروش‌هایی که وارد استان شده، صادره بود. یعنی 100 مرسوله وارد استان شده و 40 مرسوله صادرشده است و گردش مالی آن 91 میلیارد تومان بوده است که نشان می‌دهد وضعیت اصفهان در این حوزه نسبت به سایر استان‌ها مناسب نبوده است. در سال 1400 تعداد 1123 فروشگاه اینترنتی در استان اصفهان فعال بوده که 56 درصد نسبت به سال 99 رشد داشته است. در همان سال حدود 250 هزار مرکز تجاری در اصفهان فعالیت داشته که از این تعداد تنها 123 هزار مرکز به عرصه تجارت الکترونیک ورود کرده بودند. در سال1401میزان ترافیک وارده به استان 216 هزار و 925 فقره مرسوله با گردش مالی 43 میلیارد تومان بوده که نسبت به سه‌ماهه سال قبل از آن 39 درصد رشد داشت. همچنین ترافیک صادره از استان طی سه‌ماهه سال یادشده 79 هزار و 42 فقره با گردش مالی 17 میلیارد تومان بوده که نسبت به سال 99،70 درصد رشد داشت. باقری درنهایت آب پاکی را روی دست اقتصاد اصفهان ریخت و اعلام کرد که "متاسفانه در بحث صادرات تجارت الکترونیک سهم چندانی نداریم." آماری که اعلام شد در زمان اوج کرونا و رونق فروش‌های اینترنتی ثبت‌شده بود و بنابراین در حال حاضر هم نمی‌توان به رشد عجیب و یا جهش داده‌ها و درآمدهای تجارت الکترونیک در اصفهان دل‌خوش کرد. اما در استانی که به پیشانی صنعت کشور شهره است و باید سرمایه‌های مردم وارد صنایع شده و در قالب انقلاب چهارم صنعتی به اقتصاد دیجیتال رونق دهد، وضعیت اقتصاد ارز دیجیتال از خریدوفروش مجازی کالا هم بهتر است. اسفند1401 چند صرافی بزرگ رمز ارز ایرانی گزارش فعالیت و عملکرد خود در ایران را منتشر کردند.

طبق گزارش یکی از بزرگ‌ترین صرافی‌ها که عملکرد 5ساله خود را منتشر کرد، شهرهای تهران، مشهد، تبریز، اصفهان، شیراز، اهواز، ارومیه و ساری بیشترین کاربران را در این پلتفرم دارند. دومین صرافی رمز ارز ایرانی بیش از یک‌میلیون کاربر دارد. روند افزایش کاربران این صرافی از بهمن‌ماه سال 1399 آغازشده بود و در فروردین و اردیبهشت سال 1400 بیش از 220 هزار نفر به اعضای این صرافی اضافه شدند. آن‌طور که آمارهای این پلتفرم نشان می‌دهد، از بهمن سال 1399 تا سال 1401 که آخرین آمار آن منتشر شده، تعداد کاربرانش 566 درصد افزایش یافته است. از این تعداد کاربر، به‌ترتیب استان‌های تهران، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، اصفهان و خوزستان در صدر هستند. 28درصد فعالان ارزهای دیجیتال این صرافی در استان تهران هستند و استان خراسان رضوی با 9.6 درصد در رتبه دوم قرار دارد؛ آذربایجان شرقی و اصفهان نیز هرکدام با 7 درصد در رتبه سوم بیشترین تعداد کاربر در بین استان‌ها قرار دارند. کاربران استان‌های خراسان رضوی با 9.9 درصد و اصفهان با 6.6 درصد، بعد از استان تهران بیشترین میزان دارایی رمز ارزی را در اختیاردارند. بین استان‌های مختلف بیشترین معاملات انجام‌شده مربوط به ساکنان استان تهران است. استان‌های خراسان رضوی، آذربایجان شرقی و اصفهان در رتبه‌های بعدی قرارگرفته‌اند. تعداد سفارش‌های ثبت‌شده در این صرافی در سال 2021، با رشد 1900 درصدی روبه‌رو بوده است.

مسوولان در تلاش‌اند!

سال گذشته، معاون اقتصادی وقتِ استاندار اصفهان اعلام کرد که سرمایه‌گذاران اقتصاد دیجیتال در اصفهان موردحمایت قرار می‌گیرند. به گفته نقش کمیته اقتصاد دیجیتال نیازمند کارگروه، اتاق فکر تصمیم‌گیری و مقررات است که در این راستا کارگروهی ایجاد می‌شود تا بتوان سهم 10 درصدی مشارکت اقتصاد موردنظر دولت را به دست آورد. نهضت جهادی توسعه فیبر نوری هم در شرکت مخابرات ایران شکل‌گرفته که از سال 99 در اصفهان آغازشده و قرار بوده دوساله به ثمر بنشیند. قطب مرکز داده نیز در فولادشهر اصفهان به‌عنوان شعبه‌ای از پارک فناوری اطلاعات کشور ایجاد شد که قرار بود بر اساس برنامه‌ریزی انجام‌شده یک زیست‌بوم در این منطقه ایجاد شود که قطب اقتصاد دیجیتال محسوب می‌شود. شواهد نشان می‌دهد در این خصوص سرمایه‌گذاری موردنیاز انجام‌نشده تا اتفاق خاصی در این حوزه رخ دهد. به گفته نایب‌رئیس انجمن علمی تجارت الکترونیکی ایران، در یک دهه گذشته در اقتصاد دیجیتال کشور نزدیک به 400 میلیون دلار سرمایه‌گذاری شده و این در حالی است که در ترکیه، فقط در یک پلتفرم و در یک مرحله 2.5 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری شده است. و بار دیگر همه نگاه‌ها به سمت بخش خصوصی استان می‌چرخد.

• داده پاک، نیاز اصلی هوش مصنوعی
• اتاق بازرگانی اصفهان میزبان میزگرد فناوری‌های جدید و نوظهور، استارتاپ‌ها و اقتصاد دانش‌بنیان
• مسیر پرفرازونشیب انقلاب ریلی
• توسعه سهم اقتصاد دانش‌بنیان در اصفهان با تقویت ارتباط بین شرکت‌های فناور و دانشگاه‌ها
• غیبت سکاندار در چهارراه کارآفرینی