بایدن و نتانیاهو؛ در تقابل یا تعامل؟

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، امیر حسین تقوایی؛ انتخاب شدن بایدن به عنوان رئیس جمهور منتخب این سوال را در ذهن مردم ایجاد کرد که آینده روابط دوطرف چه خواهد شد؟ با وجود شکسته شدن طلسم تماس تلفنی با نتانیاهو، به نظر می رسد بایدن نگاه خود را به اروپا بسته است. برنامه‌های خود در خصوص برجام، بازگرداندن اعتبار از دست رفته آمریکا در بین شرکای اروپایی و سازمان‌های بین‌المللی و مشکلات داخلی را پیش خواهد برد؛ گرچه ممکن است هماهنگی های جزئی در این امر داشته باشد. به اعتقاد بسیاری از ناظران مسائل امور بین الملل و کارشناسان سیاسی با روی‌کار آمدن جو بایدن، مساله ایران و برنامه‌های شهرک‌سازی، به پرونده‌های چالش برانگیزی در مسیر روابط تل‌آویو با واشنگتن تبدیل خواهد شد.

از سوی دیگر و به رغم اظهارات اطمینان‌بخش مبنی بر عدم انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس به تل‌آویو، اسرائیل نگرانی خود را نسبت به پیامدهای ناشی از مواضع جدید آمریکا در قبال مساله فلسطین، به ویژه در مورد پروژه‌های شهرک‌سازی پنهان نمی‌کند. در حالی که پرونده ایران، اسرائیلی‌ها را نگران کرده است، پرونده فلسطین نیز برای تل‌آویو چالش برانگیز و حائز اهمیت به شمار می‌رود.

نتانیاهو، در تلاش برای الحاق مناطقی از کرانه باختری، گسترش شهرک‌ها، مشروعیت بخشیدن به ایجاد شهرک‌های غیرقانونی و ایجاد زیرساخت های حمل و نقل است، طرحی که هدف از آن تقویت راه حلی است که از ایجاد کشور مستقل فلسطین جلوگیری می‌کند. برخی تحلیل گران سیاسی پیش‌بینی می‌کنند که این تصمیم مقامات رژیم اسرائیل برای احداث واحدهای جدید مسکونی در کرانه باختری، خشم جو بایدن را به همراه داشته است که مخالف گسترش شهرک‌های اسرائیلی بوده و در گذشته بر سر آن با تل آویو درگیر شده است.

در این خصوص معاون نماینده دائم آمریکا در سازمان ملل متحد بر سیاست دولت جدید واشنگتن مبنی بر حمایت از راه حل تشکیل دو کشور در مناقشه فلسطین - رژیم اسرائیل تاکید کرد. ریچارد میلز در این خصوص تصریح کرد که سیاست جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا بر حمایت از راه حل مورد توافق دو طرف برای تشکیل دو کشور استوار است؛ به نحوی که بر اساس آن رژیم اسرائیل در صلح و امنیت کامل در کنار یک کشور مستقل و پایدار فلسطینی قرار گیرد. وی در ادامه یادآور شد که دولت بایدن در تلاش است تا کمک به نهادهای فلسطینی را بار دیگر احیا کند و تدابیری جهت بازگشایی دفاتر دیپلماتیک بسته شده در دوره ریاست ترامپ در پیش گیرد.

معاون نماینده دائم آمریکا در سازمان ملل متحد همچنین تاکید کرد که دولت بایدن به حمایت از تلاش‌های صورت گرفته برای عادی سازی روابط دیگر کشورها با اسرائیل ادامه خواهد داد اما در عین حال این مساله را جایگزینی برای برقراری صلح میان فلسطین و اسرائیل نمی‌داند.

برخی دولتمردان نزدیک به بنیامین نتانیاهو مانند «زاخی هانگبی» گفته‌اند که سیاست‌های کاملا روشن «جو بایدن» و سناتور «کامالا هریس» علیه شهرک‌سازی‌ها و حمایت‌شان از لزوم تجدید مذاکرات سیاسی اسرائیل و فلسطینیان خاطر نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی را مکدر نمی‌کند. اما این گفته با تردید دیگر صهیونیست ها روبروست که تاکید دارند برای بنیامین نتانیاهو مساله شهرک‌سازی‌ها اهمیتی بسزایی دارد هر چند که او ظاهرا باید سخن گفتن از الحاق شهرک‌نشین‌ها در دوران دولت بایدن را به فراموشی بسپارد.

به اعتقاد ناظران سیاسی، دیدگاه دولت بایدن نسبت به شهرک سازی های رژیم صهیونیستی همان دیدگاه دولت «اوباما» خواهد بود که «بایدن» در آن نقش معاون ریاست جمهوری را داشت و در آخرین هفته کارش برای اولین بار به قطعنامه نکوهش ساخت و سازهای رژیم اسرائیل در شورای امنیت رای ممتنع داد.

دولت بایدن چنانچه مخالفت جدی و راهبردی خود را از برنامه رژیم صهیونیستی مبنی بر ادامه شهرک سازی در سرزمین های اشغالی ادامه ندهد حداقل از این برنامه ها حمایت نخواهد کرد و در این زمینه رژیم صهیونیستی یکی از بزرگترین حامیان خود را از دست خواهد داد و اسرائیل در مجامع بین المللی از حمایت دولت آمریکا آن گونه که در دولت ترامپ برخوردار بود، برخوردار نخواهد بود.

اما در رابطه با ایران دولت ترامپ با نظر رژیم اسرائیل درباره بی اثر بودن توافق ایران با شش کشور موافق بود اما بایدن که در زمان امضای این توافق معاون رییس جمهوری آمریکا بود معتقد است که برجام می‌تواند یک ابزار مطمئن و موثر برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای باشد. به گزارش خبرگزاری رویترز، یک منبع آگاه به این خبرگزاری گفته بود که دولت جو بایدن رئیس جمهور آمریکا به رژیم صهیونیستی اطلاع داده بود که آیا آماده مذاکره با ایران پیرامون بازگشت تهران و واشنگتن به پایبندی به توافق هسته‌ای است؟ و آیا در این خصوص برنامه ی مد نظر دارد؟

خوساته ی مشاوران بایدن این بود که دشمن ایران در منطقه باید از برنامه های بایدن باخبر باشد. این برنامه ها شامل مطلع کردن شورای امنیت سازمان ملل از لغو بازگردانی تحریم های سازمان ملل علیه ایران است. تحریم هایی که توسط دولت ترامپ وضع شده بود. مقامات آمریکایی تاکید کرده‌اند که تمایلشان به مشارکت در نشستی با حضور اعضای توافق، به معنای اعلام رضایت برای آغاز مذاکرات هسته ای نبوده و در عوض فقط اولین قدم دیپلماتیک برای پیدا کردن راه مذاکره پیرامون مسائل مهم است.

در دوران حدودا سه ساله مذاکرات هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی و در راس آنها آمریکا، «بنیامین نتانیاهو» خشم خود را از دولت باراک اوباما و جو بایدن آشکارتر کرد و با بهره بردن از روابط دیرینه با کنگره، درصدد متقاعد کردن آنها به همراهی با اسرائیل و علیه دولت مستقر آمریکا برآمد. او در اقدامی که در عرف دپیلماتیک سابقه نداشت، بدون دعوت رهبر آمریکا، در میانه خشم شدید «باراک اوباما» و «جو بایدن» رئیس جمهور و معاون رئیس جمهور وقت آمریکا به کنگره رفت و از اعضای کنگره خواست موضع او را به جای دیدگاه رئیس جمهور بپذیرند.

جو بایدن پس از آن سفر نتانیاهو با خشمی بی‌سابقه در یک سخنرانی فریاد زد که هیچ کس در هیچ مقامی در اسرائیل حق ندارد و نباید رئیس جمهور ما را تحقیر کند. اما با ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید فصلی تازه از روابط به شدت نزدیک میان آنها گشوده شد که با اقداماتی خطیر و پیاپی به سود رژیم صهیونیستی همراه بود؛ به رسمیت شناختن اورشلیم به عنوان پایتخت این رژیم، انتقال عملی سفارت آمریکا از تل‌آویو به اورشلیم، قرار دادن کلیت سپاه پاسداران در لیست تروریستی، برقراری تحریم‌های فلج‌کننده علیه ایران که نتانیاهو سال‌ها برای تحقق آن چشم‌انتظاری کرده بود؛ خروج آمریکا از برجام، ترور شهید سپهبد قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه و سرانجام، نزدیک کردن رژیم اسرائیل به امیرنشین‌های خلیج فارس که در قالب قرار داد صلح با امارات متحده عربی، بحرین، سودان و مغرب عینیت یافت.

رژیم صهیونیستی در طی چهار سال گذشته با متقاعد کردن آمریکا برای انجام اقدامات یاد شده مشکلاتی را پیش روی دولت و مردم آمریکا قرار داد و اعتماد چهره بین المللی واشنگتن حتی در بین متحدان اروپایی اش را مخدوش کرد. با شکست ترامپ، بیشترین نگرانی رژیم صهیونیستی، بازگشت آمریکا به برجام است. به گزارش رسانه‌های اسرائیل، پیش از این برخی از مقامات این کشور به بنیامین نتانیاهو توصیه کرده بودند که در تعامل با جو بایدن، از تکرار رفتارهای تقابلی مانند درگیری‌هایش در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما خودداری کند.

«دیوید فریدمن» سفیر دونالد ترامپ در اسرائیل نیز در نشست کمیسیون امنیت ملی مجلس رژیم صهیونیستی توصیه مشابهی کرد و گفت اسرائیل نباید بلافاصله واردتقابل با دولت جدید آمریکا شود و بهتر است با تقویت هماهنگی با کشورهای عرب، مواضع خود در مورد ایران را به صورت یک جبهه مشترک اسرائیلی - عربی، به دولت جو بایدن ارائه کند.

بنیامین نتانیاهو پس از اظهارات بایدن در خصوص بازگشت احتمالی واشنگتن به برجام صریحا برای رئیس جمهور آمریکا خط و نشان کشید و گفت که بازگشت آمریکا به برجام را خطای بزرگ و حماقت دانست. در همین حال، چند روز قبل از تماس تلفنی بایدن با نتانیاهو به نقل از شبکه 12 تلویزیون رژیم صهیونیستی گزارش داد که «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی اعتراف کرد که با «جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا در مورد مسائل مربوط به ایران و فلسطینی‌ها اختلاف دارد.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، مدعی است که این توافق، دسترسی ایران به بمب اتمی را تسهیل می‌کند. اعلام آمادگی بایدن برای بازگشت به توافق برجام به عنوان نقطه شروعی برای مذاکرات بیشتر خیلی‌ها را در اسرائیل "نگران کرده است. تیم سیاست خارجی بایدن پر از افرادی است که در مذاکره با ایران نقش داشتند و مقامات اسرائیلی می‌ترسند که برای امضای مجدد عجله داشته باشند. او به نقل از منبع خود هشدار داد که هر گونه توافق جدید نباید صرفا تکرار توافق قبلی باشد.

به گفته برخی نگرانی مشترک مقامات دفاعی اسرائیل بابت آن بخشی از توافق 2015 است که بر اساسش تمامی محدودیت‌های برنامه هسته‌ای ایران بعد از 10 سال لغو می‌شود و معتقدند که این بخش باید حذف شود. او در ادامه می‌گوید که نظر مقامات بر این است که اگر بایدن به سیاست فشار حداکثری از طریق تحریم‌ها ادامه دهد، می‌تواند به توافقی برسد که برای اسرائیل بهتر است.

روز 21 ژانویه، یعنی یک روز بعد از سوگند خوردن جو بایدن، روزنامه اسرائیل هیوم گزارش داد که «نتانیاهو و دیگر مقامات ارشد عقیده دارند که بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای، بدون ایجاد تغییر در آن، دستاورد بزرگی برای ایران خواهد بود که در ازایش چیزی هم نخواهد داد.» این روزنامه از قول مقامات گفت که لغو تحریم‌های ترامپ به معنی از دست دادن اهرمی است که آمریکا در حال حاضر دارد.

آموس هارل، تحلیلگر دفاعی روزنامه لیبرال هاآرتص، گفت که با وجود گزارش‌های رسانه‌ای مبنی بر عزم نتانیاهو برای مخالفت با بایدن بر سر بازگشت به توافق برجام، لحن مقامات اسرائیلی درگیر با این مساله به مراتب نرم تر شده است. به نوشته او بایدن دشمن ما نیست و برنامه‌ای هم برای پشت کردن به اسرائیل ندارد. تعهد او به امنیت اسرائیل بسیار عمیق است.

برای اولین بار در 23 ژانویه که مشاور امنیت ملی اسرائیل، مئیر بن‌شابات و همتای آمریکایی‌اش جیک سولیوان با یکدیگر گفت‌وگو و توافق کردند. اسراییلی ها می‌خواستند مطمئن شوند که هرگونه توافقی با ایران در آینده شامل توقف غنی‌سازی اورانیوم و تولید سانتریفوژهای پیشرفته خواهد بود. بنی گانتس با خواندن بیانیه مشترک دو طرف، به خبرنگاران گفت که اسرائیل، آمریکا را شریک کامل خود می‌داند و با این کشور از نزدیک همکاری می‌کند تا اطمینان یابد که هرگونه توافق تازه با ایران امنیت منطقه را به خطر نمی‌اندازد و باعث مسابقه تسلیحاتی نمی‌شود.

نتیجه گیری

اختلاف بین بایدن رئیس جمهور آمریکا و رژیم صهیونیستی که به رغم ادعاهای نتانیاهو مبنی بر دوستی دیرینه با بایدن در گذشته نیز وجود داشته است به این سادگی ها از بین نخواهد رفت و دولت بایدن سعی خواهد کرد با دوری از رژیم صهیونیستی حداقل تا چند ماه آینده، برای عملی کردن برنامه های خود در خصوص برجام، بازگرداندن اعتبار از دست رفته دولت آمریکا در بین شرکای اروپایی و سازمان های بین المللی و برطرف کردن مشکلات داخلی برنامه ریزی کند هر چند هماهنگی های صوری با صهیونیست ها صورت خواهد گرفت. از طرفی نتانیاهو با قطع امید از بایدن، به سمت خود محوری در منطقه حرکت خواهد کرد.

امیر حسین تقوایی، دفتر مطالعات آمریکای دانشگاه امام صادق (ع)

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفا منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.