تصویر دانشگاه های ایرانی در برترین نظام های رتبه بندی دنیا

نظام های بین المللی در دنیا دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و موسسات پژوهشی را در هر سال میلادی رده بندی می کنند و حضور دانشگاه های ایرانی در جمع برترینها نشان از درخشش آنها در سال 2021 دارد.

خبرگزاری مهر - گروه حوزه و دانشگاه: نظام‌های رتبه بندی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و مؤسسات پژوهشی در هر سال میلادی، دانشگاه‌های دنیا را رده بندی می‌کنند. در حال حاضر بیش از 6 نظام رتبه بندی در دنیا نسبت به رتبه بندی موضوعی اقدام می‌کنند.

این نظام‌ها هر کدام بر اساس شاخص‌هایی که اعلام می‌کنند در هر سال میلادی، رتبه بندی موضوعی را در گروه‌های اصلی علوم پایه (علوم طبیعی)، علوم مهندسی و فناوری، علوم اجتماعی و علوم انسانی، پزشکی (بهداشت و سلامت) و زیر گروه‌های متعدد منتشر می‌کنند.

نظام‌های رتبه بندی کیواس (QS)، تایمز (Times Higher Education)، لایدن (Leiden)، شانگهای (Shanghai) و سایمگو (scimago) رتبه بندی موضوعی خود در سال 2021 را تکمیل کرده اند.

دانشگاه‌های ایرانی در سال‌های اخیر حضور پررنگ‌تری در رتبه بندی‌های جهانی داشته اند. تصویر دانشگاه‌های ایرانی در رتبه بندی‌های مختلف، بسته به نوع رتبه بندی، شاخص‌ها و دسته بندی آنها در علوم مختلف گوناگون است.

رتبه‌بندی لایدن؛ نظامی مبتنی بر شاخص‌های معتبر علم سنجی

نسخه نظام رتبه بندی لایدن (leiden) در سال 2021 میلادی تعداد 1225 دانشگاه برتر جهان از 69 کشور را در 20 شاخص در قالب 4 معیار کلی مرجعیت علمی، دیپلماسی علمی، دسترسی آزاد به انتشارات و تنوع جنسیتی مورد رتبه بندی قرار داد. در این ارزیابی‌ها از تولیدات علمی دانشگاه‌ها در سال‌های 2016 الی 2019 از پایگاه اطلاعاتی Web of Science استفاده شده است.

رتبه دانشگاه‌های ایرانی در نظام لایدن در علوم مختلف از جمله «زیست پزشکی و علوم بهداشتی»، «زندگی و علم زمین»، «ریاضی و علوم کامپیوتر»، «علوم مهندسی» و «علوم انسانی و اجتماعی» متفاوت است.

در این میان بیشترین تعداد دانشگاه‌های ایرانی حاضر در علوم مختلف، 36 دانشگاه در علوم مهندسی است و کمترین تعداد با 3 دانشگاه در علوم اجتماعی و انسانی است.

برترین رتبه در میان دانشگاه‌های کشور در نظام رتبه بندی لایدن به ترتیب متعلق به دانشگاه تهران با رتبه 49 در موضوع زندگی و علم زمین، دانشگاه صنعتی امیرکبیر با رتبه 58 در موضوع ریاضی و علوم کامپیوتر، دانشگاه تهران با رتبه 62 در موضوع علوم مهندسی و دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه 100 در زیست پزشکی و علوم بهداشتی است.

تعداد دانشگاه‌های حاضر از ایران در رتبه بندی لایدن در سال 2013 سه مورد بود که سال 2019 به 26 مورد و در سال 2021 به 36 مورد افزایش پیدا کرده است که نشان نسبت به دو سال قبل رشد 38 درصدی داشته است.

رتبه دانشگاه‌های ایرانی در نظام لایدن در علوم پنج گانه

ردیف دانشگاه زیست پزشکی و علوم بهداشتی زندگی و علم زمین ریاضی و علوم کامپیوتر علوم مهندسی علوم انسانی و اجتماعی 1 دانشگاه تهران 570 49 71 62 493 2 دانشگاه علوم پزشکی تهران 100 452 --- 768 622 3 دانشگاه صنعتی امیرکبیر 956 689 58 91 --- 4 دانشگاه تربیت مدرس 557 189 285 176 686 5 دانشگاه صنعتی شریف 1000 872 89 127 --- 6 دانشگاه علم و صنعت ایران 1120 923 93 118 --- 7 دانشگاه صنعتی اصفهان 1038 275 259 144 --- 8 دانشگاه فردوسی مشهد 856 268 205 229 --- 9 دانشگاه شیراز 882 212 315 262 --- 10 دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی 193 663 --- 1010 --- 11 دانشگاه تبریز 977 360 235 218 --- 12 دانشگاه شهیدبهشتی 990 638 188 299 --- 13 دانشگاه علوم پزشکی تبریز 284 822 --- 807 --- 14 دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات 916 523 380 343 --- 15 دانشگاه علوم پزشکی مشهد 329 892 --- 966 --- 16 دانشگاه صنعتی خواجه نصیر طوسی --- 826 220 402 --- 17 دانشگاه علوم پزشکی شیراز 343 825 --- 1064 --- 18 دانشگاه گیلان 1088 685 685 356 --- 19 دانشگاه کاشان --- 689 287 --- 20 دانشگاه اصفهان 1019 807 354 504 --- 21 دانشگاه علوم پزشکی ایران 381 991 --- 1108 --- 22 دانشگاه سمنان --- 1013 518 421 --- 23 دانشگاه علوم پزشکی اصفهان 427 974 --- 1116 --- 24 دانشگاه شهیدباهنر کرمان 1104 680 440 608 --- 25 دانشگاه ارومیه 1045 545 738 641 --- 26 دانشگاه رازی کرمانشاه 1089 661 714 573 --- 27 دانشگاه پیام نور --- 959 821 471 --- 28 دانشگاه بوعلی سینا همدان --- 692 908 552 --- 29 دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل --- --- 599 496 --- 30 دانشگاه شاهرود --- 993 544 586 --- 31 دانشگاه صنعتی مالک اشتر --- --- 860 488 --- 32 دانشگاه شهید چمران اهواز --- 721 784 751 --- 33 دانشگاه صنعتی سهند --- --- 774 569 --- 34 دانشگاه زنجان --- 851 729 695 --- 35 دانشگاه مازندران --- --- 851 582 --- 36 دانشگاه یزد ---- --- 508 733 ---

کیو اس؛ ارزیابی با شاخص‌های آموزش، پژوهش، قابلیت جذب در بازار کار و بین المللی سازی

نظام رتبه‌بندی جهانی کیو اس (QS) توسط مؤسسه «کاکارلی سیموندز» در کشور انگلستان صورت می‌گیرد. دانشگاه‌ها توسط 6 شاخص در قالب چهار حوزه کلی آموزش، پژوهش، قابلیت جذب در بازار کار و بین المللی سازی ارزیابی می‌شوند.

به این ترتیب بررسی شهرت علمی 40 درصد، ارزیابی کارفرمایان 10 درصد، نسبت اعضای هیئت علمی به دانشجو 20 درصد، میزان استناد به اعضای هیئت علمی 20 درصد، نسبت دانشجویان بین‌المللی 5 درصد و نسبت اساتید بین‌المللی 5 درصد وزن و تأثیر دارند.

منابع اطلاعاتی مورد استفاده در رتبه‌بندی جهانی کیو اس در سال 2022 شامل اطلاعات حاصل از نظرسنجی‌ها، اطلاعات ارائه شده از سوی دانشگاه‌ها و اطلاعات انتشارات علمی دانشگاه‌ها در پایگاه استنادی اسکوپوس (Scopus) در بازه زمانی 5 ساله (2015-2019) و استنادات در بازه زمانی 6 ساله (2015-2020) است.

دانشگاه‌های ایرانی در حوزه‌های علوم انسانی، هنر و علوم اجتماعی نظام رتبه بندی کیو اس حضور ندارند. بهترین رتبه به دانشگاه صنعتی شریف در گروه فناوری و مهندسی با رتبه = 178 اختصاص دارد.

رتبه دانشگاه‌های ایرانی در علوم مختلف در نظام رتبه بندی کیو اس (QS)

موضوع: فناوری و مهندسی دانشگاه رتبه در فناوری و مهندسی دانشگاه صنعتی شریف =178 دانشگاه تهران =282 دانشگاه صنعتی امیرکبیر =345 دانشگاه علم و صنعت ایران 451-500 موضوع: علوم زیستی و پزشکی دانشگاه رتبه در علوم زیستی و پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران 401-450 موضوع: علوم پایه (علوم طبیعی) رتبه در علوم پایه (علوم طبیعی) دانشگاه صنعتی شریف 401-450 دانشگاه تهران 401-450

تایمز؛ مشهورترین رتبه بندی مراکز آموزش عالی دنیا

پایگاه رتبه بندی تایمز (timeshighereducation) یکی از نظام‌های معتبر بین المللی است که از سال 2004 مراکز آموزش عالی را در سرتاسر جهان مورد ارزیابی و رتبه بندی قرار داده است. این رتبه بندی از 13 شاخص در قالب 5 معیار کلی آموزش با وزن 30 درصد، پژوهش با وزن 30 درصد، استنادات با وزن 30 درصد، وجهه بین المللی با وزن 7.5 درصد و ارتباط با صنعت با وزن 2.5 درصد بهره می‌گیرد.

محاسبات رتبه بندی تایمز توسط شرکت خدمات حرفه‌ای پرایس واتر هاوس کوپرز (PWC) از سه منبع اطلاعاتی «داده‌های ارسالی از دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی به صورت خود اظهاری»، «داده‌های حاصل از نظرسنجی شهرت توسط متخصصین آموزش عالی» و «اطلاعات تولیدات علمی مؤسسات آموزش عالی نمایه شده در پایگاه استنادی اسکوپوس» جمع آوری می‌شود.

تعداد 62 دانشگاه ایرانی از میان 2 هزار و 112 دانشگاه جهان در نظام رتبه بندی همه علوم تایمز 2022 قرار گرفتند. در هر رشته‌ای تعداد زیادی از دانشگاه‌های ایرانی قرار دارند که در تصاویر زیر نشان داده شده است.

رتبه بندی تایمز در گروه علوم انسانی

تعداد دانشگاه‌های ایرانی حاضر در هر گروه در رتبه بندی موضوعی تایمز

شانگهای؛ نظام رتبه‌بندی مبتنی بر کیفیت آموزش، برونداد پژوهشی و عملکرد

رتبه‌بندی شانگهای برای اولین بار در سال 2003، در سطح بین‌المللی منتشر شد و از آن سال به بعد به‌طور سالانه به روز می‌شود. شانگهای یکی از سه نظام معتبر رتبه بندی در سطح بین‌المللی است که کیفیت آموزش، کیفیت اعضای هیئت علمی، برونداد پژوهشی و عملکرد سرانه، توسط شش شاخص ارزیابی می‌شوند.

این 6 شاخص عبارتند از: تعداد فارغ‌التحصیلان برنده جایزه نوبل یا فیلد مدال، تعداد اعضای هیئت علمی برنده جایزه نوبل یا فیلد مدال، تعداد محققان پراستناد در 21 حیطه موضوعی، تعداد مقالات منتشر شده در دو مجله Nature و Science، تعداد مقالات نمایه شده در نمایه‌نامه‌های توسعه یافته علوم و علوم اجتماعی و عملکرد دانشگاهی با توجه به اندازه سازمان.

کیفیت آموزش 10 درصد، کیفیت اعضای هیأت علمی 20 درصد، پژوهشگران پراستناد 20 درصد، برونداد پژوهشی 20 درصد، مقالات نمایه شده 20 درصد، عملکرد سرانه 10 درصد وزن دارند. منابع گردآوری داده در این رتبه بندی شامل وب سایت‌های جوایز نوبل، مدال فیلدز، پایگاه‌های اطلاعاتی و اطلاعات آماری دولتی و اطلاعات پژوهشی دانشگاه‌ها از پایگاه استنادی WOS است.

در رتبه بندی کلی سال 2021 شانگهای از جمهوری اسلامی ایران 11 دانشگاه حضور داشتند و این در حالی است که در سال 2014 تنها یک دانشگاه ایرانی در جمع هزار دانشگاه برتر دنیا قرار داشت.

در رتبه بندی موضوعی شانگهای در سال 2021 بیش از 1800 دانشگاه از میان 4000 دانشگاه در 93 کشور و منطقه جهان در 54 موضوع در علوم طبیعی، مهندسی، علوم زیستی، علوم پزشکی و علوم اجتماعی رتبه بندی شدند.

جدول دانشگاه‌های ایرانی حاضر در رتبه بندی موضوعی 2021 شانگهای

گروه موضوع دانشگاه اول در موضوع رتبه در موضوع تعداد در موضوع علوم پایه (طبیعی) ریاضیات دانشگاه آزاد اسلامی 201-300 2 فیزیک دانشگاه صنعتی اصفهان 401-500 2 علوم زمین دانشگاه شیراز 401-500 2 بوم شناسی (اکولوژی) دانشگاه تهران 401-500 1 علوم جوی دانشگاه آزاد اسلامی 301-400 2 مهندسی مهندسی مکانیک دانشگاه آزاد اسلامی 43 16 مهندسی برق و الکترونیک دانشگاه تهران 151-200 6 مهندسی مخابرات دانشگاه صنعتی شریف 201-300 2 علم ابزار و فناوری دانشگاه صنعتی اصفهان 51-75 8 مهندسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز 201-300 2 مهندسی و علوم کامپیوتر دانشگاه آزاد اسلامی 201-300 4 مهندسی عمران دانشگاه آزاد اسلامی 51-75 10 مهندسی شیمی دانشگاه آزاد اسلامی 151-200 13 علم مواد و مهندسی دانشگاه تهران 301-400 4 علوم و مهندسی انرژی دانشگاه آزاد اسلامی 101-150 13 علوم و مهندسی محیط زیست دانشگاه تهران 401-500 1 منابع آبی دانشگاه تهران 51-75 5 علوم و صنایع غذایی دانشگاه تهران 101-150 9 بیوتکنولوژی دانشگاه علوم پزشکی تبریز 201-300 7 علوم و فناوری حمل و نقل دانشگاه صنعتی امیرکبیر 151-200 2 مهندسی معدن و مواد معدنی دانشگاه تربیت مدرس 50 5 مهندسی متالورژی دانشگاه تهران 51-75 9 علوم زیستی علوم کشاورزی دانشگاه تهران 201-300 4 علوم دامپزشکی دانشگاه تهران 151-200 2 علوم پزشکی پزشکی بالینی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله الاعظم 201-300 8 بهداشت عمومی دانشگاه علوم پزشکی مشهد 201-300 7 دندانپزشکی و علوم دهان و دندان دانشگاه علوم پزشکی تهران 201-300 1 پرستاری دانشگاه علوم پزشکی اصفهان 201-300 5 فناوری پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران 301-400 1 داروسازی و علوم دارویی دانشگاه علوم پزشکی مشهد 301-400 2 علوم اجتماعی اقتصاد دانشگاه تهران 301-400 2 مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی 201-300 5

تکرار نام دانشگاه‌های ایرانی حاضر در هر گروه در رتبه بندی موضوعی 2021 شانگهای

رتبه بندی سایمگو؛ حضور پررنگ ایرانی‌ها در شاخص‌های تحقیقات و نوآوری و اجتماعی

به گزارش مهر، نظام رتبه‌بندی سایمگو یا رتبه‌بندی SCImago در دانشگاه گرانادا اسپانیا و براساس تعداد مقالات علمی مؤسسات آموزش عالی کشورهای مختلف موجود در بانک اطلاعاتی اسکوپوس انجام می‌شود. در این رتبه بندی از سه شاخص تحقیقات و نوآوری و اجتماعی به صورت ترکیبی استفاده می‌شود، شاخص تحقیقات 50 درصد و شاخص نوآوری 30 درصد و شاخص اجتماعی 20 درصد وزن دارند.

سایماگو برای رتبه بندی مؤسسات آنها را در چند بخش دولتی، سلامت، آموزش عالی و خصوصی و سایر دست بندی می‌کند. در نسخه 2020 سایماگو، 7 هزار و 26 مؤسسه رتبه بندی شدند و 161 مؤسسه آموزشی و پژوهشی از جمهوری اسلامی ایران در این رتبه بندی حضور دارند.

دانشگاه‌های ایرانی در این رتبه بندی در موضوعات مختلف نام شأن تکرار شده است.

جدول دانشگاه‌های ایرانی حاضر در رتبه بندی موضوعی 2021 سایماگو

موضوع تعداد مؤسسات ایرانی علوم کشاورزی و زیست شناسی 92 هنر و علوم انسانی 31 بیوشیمی، ژنتیک و زیست شناسی مولکولی 120 تجارت، مدیریت و حسابداری 39 شیمی 114 علوم کامپیوتر 63 دندانپزشکی 18 علوم زمین و علوم سیاره‌ای 68 اقتصاد، اقتصادسنجی و امور مالی 25 انرژی 84 مهندسی 83 علوم محیط زیست 113 ریاضیات 79 پزشکی 93 علوم داروسازی 90 فیزیک و نجوم 76 روانشناسی 35 علوم اجتماعی 53 دامپزشکی 27

به گزارش مهر، تصویر دانشگاه‌های ایرانی تصویر درخشانی در رتبه بندی‌های جهانی است. این در حالی است که تا یک دهه پیش تنها تعداد معدودی از دانشگاه‌ها در این رتبه بندی ها حضور داشتند. البته باید به این موضوع توجه داشت که هر یک از رتبه بندی ها از شاخص‌های مختص خود پیروی می‌کنند بنابراین با شناخت هر نوع رتبه بندی می‌توان به تفاوت حضور دانشگاه‌های ایرانی در این نظام‌ها پی برد.