درباره عزت الله انتظامی
تهران - ایرنا - عزت الله انتظامی مشهور به «آقای بازیگر» در طول حیات هنری خود در 56 فیلم سینمایی و بیش از 70 نمایش تلویزیونی به عنوان بازیگر یا کارگردان به ایفای نقش پرداخته است. از برجسته‌ترین کارهای او می‌توان به بازی در فیلم «گاو» ساخته داریوش مهرجویی، همچنین ایفای نقش در فیلم‌های آقای هالو، ستارخان، حاجی واشنگتن، ناصرالدین شاه آکتور سینما و روز واقعه اشاره کرد.
عزت الله انتظامی متولد 31 خرداد 1303 خورشیدی در سنگلج تهران است. او پس از گذراندن دوره تحصیلات مقدماتی در رشته برق هنرستان صنعتی تهران به تحصیل پرداخت. در 1326 خورشیدی وارد عرصه هنر شد و با اندک دست مایه‌های هنر نمایش و تئاتر به آلمان سفر کرد و در شهر هانوفر آلمان به یک مدرسه شبانه آموزش سینما و تئاتر رفت.
انتظامی با گذراندن دوره‌های آموزشی تئاتر به ایران بازگشت و به دلیل فضای نامناسب سینمای ایران از نظر اخلاقی به کار دوبله فیلم، اجرای نمایش و حضور در تلویزیون روی آورد.
در سال 1347 خورشیدی با بازی در فیلم «گاو» به کارگردانی داریوش مهرجویی به عرصه سینما گام نهاد.
انتظامی در 1348 خورشیدی تصمیم به کسب تجربه آکادمیک گرفت و توانست بدون کنکور وارد دانشگاه هنرهای زیبای دانشگاه تهران در رشته تئاتر شود. پس از فراغت از تحصیلات دانشگاهی در حدود سال‌های 1353-1352 خورشیدی به تدریس رشته تئاتر در دانشکده هنرهای زیبا و دانشگاه الزهرا (س) کنونی پرداخت.
وی در دانشگاه هنرهای زیبا دانشگاه تهران نزد استادانی همچون حمید سمندریان و اسماعیل شنگله دانش خود را با آموخته‌های آکادمیک روزآمد کرد. انتظامی در هنرستان صنعتی همراه با هوشنگ بهشتی، نصرت‌الله کریمی، حمید قنبری و محمدعلی جعفری فعالیت هنری می‌کرد.
انتظامی پدر مجید انتظامی آهنگساز است. او که کارمند رسمی وزارت بهداری بود در 1338 خورشیدی به همت رییس اداره هنرهای زیبای وقت به آن اداره منتقل شد و همزمان کار تولید تئاترهای تلویزیونی را به عنوان بازیگر و کارگردان آغاز کرد.
فیلمشناسی انتظامی
نخستین حضور آقای بازیگر در سینما به 1328 خورشیدی و نقش آفرینی در فیلم واریته بهاری ساخته پرویز خطیبی بازمی‌گردد. حضور جدی او در سینما اما به سال 1348 خورشیدی مربوط می شود؛ جایی که او برای نخستین بار جلوی دوربین داریوش مهرجویی قرار گرفت. فیلم «گاو» در 1348 خورشیدی به کارگردانی داریوش مهرجویی و بازی عزت الله انتظامی ساخته شد. او در این فیلم که از روی کتاب دسته عزاداران بیل ساخته شده بود، با جمشید مشایخی و علی نصیریان همبازی بود. فیلم «گاو» یکی از تاثیرگذارترین فیلم‌های سینمای ایران لقب گرفت. این فیلم تا کنون سه بار با رای منتقدان به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران انتخاب شده است.
او یک سال بعد برای دومین بار با داریوش مهرجویی همکاری کرد و این‌بار اجرای نقش‌های آقای محمدپور و فتح‌الله خان را در فیلم آقای هالو برعهده داشت.
سال 1351 خورشیدی نوبت به همکاری با هژیر داریوش برای بازی در فیلم «بی تا» رسیده بود. او در 1351 خورشیدی برای سومین بار جلوی دوربین داریوش مهرجویی قرار گرفت و نقش نیت‌الله خان را در فیلم پستچی بازی کرد. سال 1351 خورشیدی سالی بود که آقای بازیگر برای نخستین بار جلوی دوربین ناصر تقوایی قرار گرفت. او برای بازی در فیلم صادق کرده ساخته ناصر تقوایی با سعید راد و محمد علی کشاورز همکاری کرد.
زنده‌یاد انتظامی که به شهرت رسیده بود، در سال 1352 خورشیدی با یکی دیگر از کارگردانان نام‌آشنای سینمای ایران یعنی علی حاتمی همکاری کرد. نخستین همکاری انتظامی و حاتمی در فیلم ستارخان و حضور انتظامی در نقش حیدرخان عمواوغلی اتفاق افتاد. او در این فیلم هم با علی نصیریان همبازی بود. پس از ستارخان و در همان سال 1352 خورشیدی عزت‌الله انتظامی در فیلم قیامت عشق ساخته هوشنگ حسامی حضور داشت.
او از 1352 تا 1357 خورشیدی در فیلم‌هایی مانند شیرخفته، ملکوت و این گروه محکومین حضور داشت. تا اینکه سال 1357 خورشیدی نوبت به فیلم دایره مینا ساخته داریوش مهرجویی رسید. این فیلم یکی از جنجالی‌ترین فیلم‌های زمان خودش بود و عزت‌الله انتظامی در این فیلم در نقش یک دلال خون حضور پیدا کرد. فیلم دایره مینا زمینه تاسیس سازمان انتقال خون را به وجود آورد.
عزت‌الله انتظامی در نقش سامری خون‌فروش در دایره میناانتظامی در 1359 خورشیدی برای فیلم مدرسه‌ای که می‌رفتیم باز هم جلوی دوربین داریوش مهرجویی قرار گرفت و یک بار دیگر با علی نصیریان همکاری کرد.
سال 1361 نوبت به نقش آفرینی او در یکی از ماندگارترین نقش‌هایش رسیده بود. او در این سال برای بازی در فیلم حاجی واشنگتن جلوی دوربین علی حاتمی قرار گرفت. این فیلم که راوی ماجرای حسینقلی خان صدرالسلطنه، نخستین سفیر ایران در امریکا است پس از نمایش در جشنواره فجر 1361خورشیدی توقیف شد و پس از سال‌ها، در 1377 خورشیدی به نمایش درآمد. انتظامی در این فیلم در نقش حسینقلی خان بازی می‌کرد. دیالوگ مشهور او یعنی «آیین چراغ خاموشی نیست» همچنان در تاریخ سینمای ایران ماندگار است.
او یک سال بعد جلوی دوربین علیرضا داوود نژاد قرار گرفت و در فیلم خانه عنکبوت نقش آفرینی کرد. انتظامی در 1363 خورشیدی دریکی از مهم‌ترین فیلم‌های آن دوران حاضر شد. او این بار برای بازی در فیلم کمال الملک جلوی دوربین علی حاتمی قرار گرفت و در نقش ناصرالدین شاه حاضر شد. از همبازی‌های او در این فیلم می‌توان به جمشید مشایخی در نقش کمال الملک، داوود رشیدی در نقش رضا شاه و علی نصیریان در نقش مظفرالدین شاه اشاره کرد.
انتظامی در 1365 خورشیدی برای چندمین بار با داریوش مهرجویی همکاری کرد. این‌بار نوبت فیلم اجاره نشین‌ها و بازی در نقش عباس آقا بود.
او پس از اجاره نشین‌ها در فیلم‌های شیر سنگی، شیرک، جعفرخان از فرنگ برگشته، درمسیر تندباد، کشتی آنجلیکا و گراند سینما حضور داشت.
اما در 1368 خورشیدی بود که عزت الله انتظامی در فیلم هامون بازی کرد. او در این فیلم که ساخته داریوش مهرجویی بود و یکی از معروف‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران است، با خسرو شکیبایی و بیتا فرهی همبازی بود.
او 2 سال بعد و پس از بازی در فیلم سایه خیال باز هم سراغ همکاری با داریوش مهرجویی رفت و این بار در فیلم بانو با تیم بازیگری شبیه به هامون حضور داشت. او پس از بانو در فیلم خانه خلوت ساخته مهدی صباغ‌زاده نقش آفرینی کرد.
آقای بازیگر پس از خانه خلوت در فیلم‌های مختلفی هنرنمایی کرد؛ فیلم‌هایی مانند ناصرالدین شاه آکتور سینما، روز واقعه، پروژه ناتمام جهان پهلوان تختی، سایه روشن، میکس، «گاو» خونی، حکم و زادبوم فیلم‌هایی بودند که زنده‌یاد عزت الله انتظامی در آن‌ها به نقش‌آفرینی پرداخته است. او برای آخرین بار در 1389 خورشیدی برای فیلم راه آبی ابریشم جلوی دوربین سینما رفت.
آقای بازیگر سینمای ایران از عرصه تلویزیون هم دور نماند. با اینکه او بیشتر در تئاترهای تلویزیونی حضور داشت اما نمی‌توان نقش آفرینی او را در نقش خان مظفر در سریال هزاردستان فراموش کرد. او در مصاحبه با ماهنامه فیلم در شهریور 1367 خورشیدی اعلام کرد که در بیش از 400 نمایش تلویزیونی به عنوان بازیگر و کارگردان حضور داشته است.
افتخارات، جوایز و دستاوردهای انتظامی
مهرماه 1385 خورشیدی سازمان ملل متحد یونسکو از عزت الله انتظامی تجلیل کرد. کتاب شناخت نامه عزت الله انتظامی نیز با عنوان «من عزتم، بچه سنگلج» به وسیله نشر سخن منتشر شده است.
خانه عزت الله انتطامی نیز در 1391 خورشیدی به منظور بهره برداری فرهنگی تبدیل به یک خانه موزه شد.
زنده یاد انتظامی از فصل جوایز نیز بی‌بهره نبود. او نخستین جایزه‌اش را در 1349 خورشیدی برای بازی در فیلم آقای هالو از جشنواره سینمایی سپاس و در 1971 میلادی جایزه هوگو نقره‌ای بهترین بازیگر نقش اول مرد را برای فیلم «گاو» از جشنواره بین المللی فیلم شیکاگو دریافت کرد.
همچنین وی در 1365 خورشیدی برای بازی در فیلم اجاره نشین‌ها نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد بود که برنده نشد. 2 سال بعد اما برای بازی در گراند سینما این جایزه را از آن خود کرد.
انتظامی در 1368 خورشیدی نیز برای بازی در فیلم هامون نامزد دریافت جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل شده بود که از دریافت این جایزه بازماند اما در 1991 میلادی جایزه ویژه هیات داوران بهترین بازیگر نقش اول مرد را برای فیلم «گاو» در جشنواره سه قاره دریافت کرد.
وی در 1370 خورشیدی برای بازی در 2 فیلم خانه خلوت و ناصرالدین شاه اکتور سینما لوح تقدیر بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فجر و در 1372 خورشیدی برای بازی در روز فرشته سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را به خانه برد.
او همچنین برای بازی در فیلم حاجی واشینگتن، کاندید تندیس زرین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشن خانه سینما بود.
آقای بازیگر در 1380 خورشیدی سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را برای بازی در فیلم خانه‌ای روی آب دریافت کرد و 2 سال بعد برای بازی در فیلم گاوخونی به عنوان بهترین بازیگر نقش مکمل مرد بخش بین المللی جشنواره فجر انتخاب شد و یک سال پس از آن نیز برای سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد برای فیلم جایی برای زندگی کاندید شده بود.
در 1384 خورشیدی نیز انتظامی یکی از نامزدهای سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد برای فیلم «ستاره‌ها 1: ستاره می‌شود» بود.
در 1386 خورشیدی نیز وی کاندید تندیس زرین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشن خانه سینما برای فیلم مینای شهر خاموش بود.
او در 2008 میلادی آخرین جایزه بین المللی‌اش را با عنوان بهترین بازیگر نقش مکمل مرد از جشنواره فیلم بیروت برای بازی در فیلم «شب» کسب کرد.
آخرین حضور آقای بازیگر در جشن‌های سینمایی به‌عنوان کاندید دریافت جایزه به 1387 خورشیدی و جشن خانه سینما باز می‌گردد؛ جایی که او برای فیلم «ستاره‌ها 1: ستاره می‌شود» نامزد دریافت بهترین بازیگر نقش اول مرد شد.
درگذشت آقای بازیگر
عزت‌الله انتظامی از سه ماه پیش از مرگ، بر اثر زمین‌خوردن در منزل دچار مشکلات جسمی شد و از آن موقع تحت درمان بود اما سرانجام در بامداد 26 مرداد 1397 خورشیدی در بیمارستان باهنر تهران بر اثر سکته مغزی و کهولت سن در 94 سالگی درگذشت.
مراسم تشییع پیکر او در 28 مرداد 1397خورشیدی مقابل تالار وحدت برگزار شد و پیکر او در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
پس از درگذشت انتظامی در افتتاحیه سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر از او یاد و تقدیر شد و در 1398 خورشیدی در نخستین سالگرد درگذشت انتظامی از سردیس وی رونمایی شد.
*س_برچسب‌ها_س*
