نقش ارتش در خنثی کردن کودتای نقاب / آمریکا از اجرای این کودتا چه اهدافی را دنبال می‌کرد؟
«روزی بنی‌عامری خوشحال و خندان وارد می‌شود که مژده! از پاریس خبر داده‌اند که شما به محض اینکه عملیات را شروع کردید، چنانچه تا دو ساعت احساس کردید که در حال شکست هستید، آمریکا مستقیمأ وارد خواهد شد.»
به گزارش ایسنا، رهبرانقلاب اسلامی و فرمانده کل قوا درباره چگونگی خنثی شدن «کودتای نقاب»، در ملاقاتی که جمعی از کارکنان و فرماندهان ارتش جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 1374/10/20 با ایشان داشتند، چنین فرمودند:«توطئه خطرناکی بود، اما این توطئه هم به وسیله ارتشی‌ها خنثی شد. شاید ملت ایران نداند آن کسانی که موجب شدند توطئه کودتای بسیار خطرناک پایگاه شهید نوژه خنثی شود، خود جوانان ارتشی بودند که آمدند به ما اطلاع دادند.
یک خلبان جوان در نیمه شب آمد و در خانه ما را زد و با اصرار زیاد ما را وادار کرد که حرفش را گوش کنیم. حرفش این بود که این کودتا در ظرف 24 ساعت آینده انجام می‌گیرد. بعد هم عناصر دنبال کننده این قضیه - نظامیان و ارتشی‌های متدین آن پایگاه - بیشترین نقش را در خنثی کردن آن کودتا داشتند. آن کسی که در این صحنه از ارتش دفاع کرد، خود ارتش بود. خودش نگذاشت این چنگال دشمن به او وصل شود و توطئه خود را در ارتش پیاده کند. آن جوان خلبان هم، بعدها جانباز شد. الان هرجا هست، امیدواریم که مشمول فضل خدا باشد. این هم یک امتحان بود که توطئه دشمن، باز به وسیله خود ارتش خنثی شد و از بین رفت.»
آشنایی با ستاد خنثی‌سازی کودتای نقاب
بلافاصله ستادی به نام «ستاد خنثی سازی کودتا» تشکیل می‌شود. اعضای این ستاد مرکب ازکمیته اداره دوم ارتش، گروه مهندسی، کمیته انقلاب اسلامی، نمایندگان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، اطلاعات و ارشاد و انجمن اسلامی نیروی هوایی و گروه ضربت مهدیه پادگان قصر فیروزه نیروی هوایی بودند.
تعدادی از کارکنان نیروی زمینی ارتش و عده دیگری از کماندوهای تیپ23 نوهد به سرپرستی شهید شهرامفر و همراهی افسرانی همچون ستوان اصغر نوری و ستوان (سرتیپ) احمد دادبین - فرمانده اسبق نیروی زمینی ارتش، نیز به ستاد خنثی‌سازی کودتا ملحق شده و با محاصره پایگاه هوایی همدان و پارک لاله که محل تجمع تعدادی از خلبانان کودتا بود، عملیات سرکوب کودتا آغاز شده و همه آنها را دستگیر کرده تا توطئه کودتا در تاریخ 18 تیر 59 به طور کامل خنثی شده و پس از آن، مأموریت خود را به واحد اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی واگذار می‌نمایند.
احکام دستگیری و بازداشت متهمین نیز توسط دادگاه انقلاب اسلامی ارتش صادر شد.[1] در مراحل خنثی‌سازی این توطئه، «ستوانیار محمداسماعیل قربانیاصل» یکی از کارکنان خدوم و انقلابی ارتش جمهوری اسلامی ایران به درجه رفیع شهادت نایل گردید تا نامش به عنوان تنها شهید این عملیات در تاریخ انقلاب اسلامی ایران ثبت شود.[2]
دخالت مستقیم آمریکا برای کودتا در ایران
درباره دخالت مستقیم آمریکا در ارتباط با وقوع کودتا، ستوان «ناصر رکنی» به نقل از بنی عامری یکی از رهبران اصلی کودتا چنین عنوان کرد است: «روزی بنی عامری خوشحال و خندان وارد می‌شود که مژده! از پاریس خبر داده‌اند که شما به محض اینکه عملیات را شروع کردید، چنانچه تا دو ساعت احساس کردید که در حال شکست هستید، آمریکا مستقیمأ وارد خواهد شد.» انتشار برخی از اخبار نشان می‌دهد عراقی‌ها طرح‌های گسترده‌ای را در این منطقه در نظر داشته‌اند و حتی پیشنهاد همکاری رهبران گروه‌ها را پذیرفتند. چنان که عراقی‌ها بختیار را قبل از تهاجم، به عراق دعوت کردند و در «کودتای نقاب» قول همکاری و پشتیبانی به وی دادند. بعدها محمد مشیری، معاون بختیار، در دوره نخست وزیری وی، در پاریس به احسان نراقی می‌گوید: «بختیار مبلغ 40 میلیون دلار از صدام حسین قرض گرفته بود.»
بختیار پس از تجاوز عراق به ایران اعلام کرد برای سرنگونی نظام جمهوری اسلامی آماده است به عراق کمک کند و هفته گذشته در عراق بوده است.[3] انتشار برخی اخبار مبنی بر این که ارتشبد بازنشسته آریانا که ساکن خارج از کشور بود، ارتش آزادی‌بخش تشکیل داده و کمیته‌ای در لندن برای اجرای کودتا به وجود آمده است و بختیار در مصاحبه‌ای با تلویزیون فرانسه اعلام کرد، می‌خواهد یک دولت ایرانی در تبعید تشکیل دهد و با چند کشور اروپایی تماس‌هایی داشته است.
تمامی این‌ها بخشی از یک سناریو بود و قرار بود بختیار در خوزستان مستقر شود و در آذربایجان و کردستان با همکاری قاسملو و حزب دموکرات و همکاری پالیزبان برای تصرف تهران اقدام کنند. پاره‌ای از اخبار نشان می‌دهد عراقی‌ها امیدوار بودند پس از تصرف استان خوزستان با فراخواندن بختیار و سایر گروه‌های ضد انقلاب، دولت در تبعید ایجاد کنند. روزنامه «ساندی تایمز»[4] نیز به نقل از منابع موثق مخالف عراق می‌نویسد: «طرح اصلی عراق در تعرضش به ایران پیشروی سریع نیروهای عراقی و پیوستن آنان به قبایل محلی ایران بود تا آنها دست به قیام بزنند و پس از آن نواحی آزاد شده با عنوان جمهوری آزاد ایران اعلام شود.»
ناکامی مشترک عراق و آمریکا در ایران
بنی‌صدر در همین زمینه در کتاب خاطرات خود درباره حمله نظامی عراق به ایران و نقش بختیار می‌گوید: «طرح اصلی حمله عراق به ایران این بود که در ضربه اول و حمله اول بخشی از کشور سقوط می‌کرد و حکومت آقای بختیار در این بخش سقوط شده، مستقر می‌شود.» وی اضافه می‌کند: «این طرحی بوده است که عراقی‌ها به بختیار داده‌اند حال آن که صدام تجزیه ایران به پنج جمهوری را دنبال می‌کرد. به نظر می‌رسد بختیار این اطمینان را به دست آورده بود که برخی از کشورهای اروپایی از این دولت حمایت می‌کنند و بعد از مدتی آمریکا نیز حمایت خود را اعلام می‌کند. ولی ناکامی عراق در تصرف خوزستان مانع از اجرای این سناریو شد.»
اهداف ثانویه آمریکایی‌ها از کودتای نقاب
به نظر می‌رسد، آمریکایی‌ها در طراحی این کودتا اهداف ثانویه‌ای را هم دنبال می‌کردند. آنان به دنبال بازی برد - برد بودند و امید داشتند در صورت موفق نشدن کودتاگران، عکس‌العمل‌های شدید مقامات عالی‌رتبه جمهوری اسلامی ایران، باعث انحلال ارتش یا منفعل کردن تعدادی از یگان‌ها و حتی نیروها شود. بدیهی است که تحقق این وضعیت، می‌توانست موانع پیش روی آنها در عملیات نظامی و جنگ صدام علیه ایران را به حداقل برساند.
ملت ایران به ارتش نیازدارد
بنا به خبر منتشره در شماره 324 روزنامه جمهوری اسلامی مورخ 1359/4/24، نمایندگان مجلس شورای اسلامی در اولین جلسه علنی بعد از کشف کودتای نقاب، اقدام به افشاگری و اعلام مواضع خویش در ارتباط با این کودتای انجام نشده، کردند. کیارش نماینده اهواز در اولین مجلس شورای اسلامی، در نطق قبل از دستور، چنین عنوان کرده است: «اگر چند تن از سران ارتش در این توطئه دست داشته‌اند، معنی آن این نیست که ملت ایران خدای ناکرده تصور کند که تمامی ارتش در این جریان دخالت داشته است.» او در قسمتی دیگر از نطق خود عنوان می‌کند: «من تقاضا می‌کنم آن کسانی که باعث کشف این توطئه شدند، تشویق گردیده و ارتقاء درجه پیدا کنند.»
همچنین، شهید دکتر چمران در ارتباط با این کودتا که اجرایی نشد، گفته است: «مسأله مهم این است که زمینه برای کودتا وجود نداشته باشد و باید بگویم که زمینه‌ای برای کودتا نیست. 20 نفر اگر بخواهند کودتا کنند، 120 نفر جلوی آنها می‌ایستند و ارتشیان ما زیر بار نخواهند رفت و یکی از دلایل پیروزی ما این بود که در دوران انقلاب، ارتش با ملت نجنگید و به ملت پیوست.» ایشان، در ادامه گفتار خود تأکید کرد که «ملت ما احتیاج به ارتش دارد.»
پی‌نوشت:
1- تعداد 114 نفر از کودتاچیان که به مجازاتهایی از حبس ابد تا 10 ماه زندان محکوم شده بودند، اما بعد از مدت کوتاهی و حداکثر تا بیست و دوم بهمن 1360، همه یا اکثریت قریب به اتفاق آزاد شدند. مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، چاپ پنجم، 1387: 344؛
2- در حقیقت، افشا کنندگان کودتا، اقدام کنندگان اصلی علیه کودتاگران و تنها شهید در راه مقابله با این کودتا، همه از کارکنان ارتش بودند. مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، 1367: 193؛
3- بنی‌صدر در جلد دوم کتاب خاطرات خود (ص:790) بهنقل از نشری نامه مردم مورخه 1359/02/31، می‌گوید: «شاپور بختیار در اواسط اردیبهشت 1359 با صدام دیدار کرد. خبر این ملاقات از طریق حزب کمونیست عراق در اختیار کیانوری، دبیر اول حزب توده قرار گرفت. بختیار پس از بازگشت از عراق در مصاحبه با نشریه پاری مارچ فرانسوی گفت: «عراقی‌ها خواستار ذره‌ای از خاک ایران نیستند.»
4 - The Sunday Times.
منبع:
- مواضع آمریکا در جنگ تحمیلی، عسگری، شاداب، 1393، ایران سبز، تهران
- اسناد و آثار موجود در هیأت معارف جنگ شهید سپهبد صیاد شیرازی
- مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، چاپ پنجم، 1387: 325 - 324
- اسناد تجاوز به روایت مطبوعات خارجی، 107:1359
انتهای پیام