همکاری تجاری با فرمول 6+2
تهران با نظر به دور زدن تحریم ها، آب شدن تنش‌ها در خلیج‌فارس پس از یک دهه بحران را به صورت جدی‌تری دنبال می‌کند. وزیر امور خارجه ایران در سفر به ابوظبی به عنوان چهارمین و آخرین ایستگاه از تور منطقه‌ای خود از ترسیم چارچوب همکاری تجاری با دولت‌های عرب شورای همکاری خبر داد. پیشبرد عملی ایده قدیمی مجمع گفت‌وگو و همکاری‌های منطقه‌ای و استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی بازیگران عربی به‌ویژه امارات...
امیرعبداللهیان روز پنج‌شنبه پس از دیدار با «عبدالله بن زاید آل نهیان» وزیر امور خارجه و «شیخ محمد بن زاید آل نهیان» رئیس دولت امارات عربی متحده به خبرنگاران گفت: «ما در این کشورها موضوعات دوجانبه را در دستور کار جدی خود قرار دادیم و درباره رفع موانع و تسهیل همکاری های اقتصادی، تجاری، گردشگری، علمی و فناوری بحث و تبادل نظر داشتیم.» او در ادامه گفت: «پیگیری توافقات رئیس جمهور با مقامات عالی عمان و قطر در دستور کار دو مقصد اول ما بود. از جمله موضوعاتی که در هر چهار کشور با مقامات عالی این کشورها دنبال کردیم، مساله ایرانیان مقیم این کشورهاست که از ظرفیت ایرانیان در راستای توسعه همکاری های تجاری و اقتصادی بین دو کشور بتوانیم استفاده کنیم.»
امیرعبداللهیان همچنین افزود: «در چارچوب همکاری های اقتصادی و تجاری خبرهای خیلی خوبی را در آینده برای ملت عزیزمان و ملت های این چهار کشور خواهیم داشت.» امیرعبداللهیان درباره همکاری های منطقه ای تصریح کرد: «در خصوص همکاری های منطقه ای بین کشورهای حاشیه شمالی و جنوبی خلیج‌فارس، ایده تشکیل مجمع گفت وگو و همکاری های منطقه ای مطرح شد و مورد استقبال یکایک این چهار کشور قرار گرفت. ما در شهریور ماه به ابتکار دبیرکل سازمان ملل اولین نشست وزرای خارجه همسایه هشت کشور را داریم یعنی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس به اضافه جمهوری اسلامی ایران و عراق.»
وزیر امور خارجه درباره برگزاری نشست سران کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز ابراز امیدواری کرد و گفت: «اتفاق نظر داشتیم با مقامات عالی و همتایان خودم در این چهار کشور که لازم است این ابتکار دبیرکل را به فال نیک بگیریم و نسبت به برگزاری نشست سران هشت کشور در یکی از پایتخت ها اقدام کنیم و نسبت به پیگیری ابتکارات در این چارچوب بتوانیم اقدامات موثرتری را انجام دهیم.» این پیشنهاد در حالی مطرح می‌شود که امارات در ماه مه اعلام کرد که از ائتلاف دریایی به رهبری ایالات‌متحده خارج می‌شود. به نظر می‌رسد که ایران با دلگرمی از چنین اتفاقاتی به دنبال عملی‌تر کردن ایده همکاری‌های درون منطقه‌ای بدون حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای از جمله آمریکا در ترتیبات امنیتی خلیج فارس است.
ایده مجمع گفت‌وگوهای منطقه‌ای را پیش‌تر محمد جواد ظریف وزیر خارجه سابق سال 1393 و بعد از توافق موقت ژنو بر سر برنامه هسته‌ای ایران به دولت‌های عربی خلیج‌فارس پیشنهاد داد که در عمل بدون نتیجه باقی ماند و با پاسخ سرد ریاض مواجه شد. مضاف بر اینکه طرح این پیشنهاد در فضای تنش‌های منطقه‌ای پس از بهار عربی مطرح شد که یک‌سال بعد منجر به قطع روابط دیپلماتیک ایران و عربستان و متعاقب آن ورود تهران و پایتخت‌های عربی به یک جنگ سرد شد.
در سال 2016، ابوظبی از متحد خود عربستان سعودی پیروی کرد که ماموریت دیپلماتیک خود در ایران را پس از حمله به اماکن دیپلماتیک تعطیل کرد. با تجربه چنین رخداد پرهزینه‌ای بوده که ادراک دو طرف به این سمت متمایل شده است که منافع متعارض تا متضاد خود را مدیریت کرده و از نقش متغیرهای مداخله‌گر در روابط بکاهند و در عوض با ارزش بخشیدن به عنصر تجارت در همکاری‌های در حال ظهور، وزن بیشتری به متغیر اقتصاد ببخشند. در چنین فضایی امارات به دنبال ارتقای ارزش صادرات خود به ایران پس از تنش‌زدایی و تبادل سفیر است و متقابلا جمهوری اسلامی نیز از وزن سیاسی و اقتصادی ابوظبی و امارت دبی برای تجارت در فضای تحریم‌ها در شرایطی استفاده کند که مذاکرات احیای برجام و رفع گسترده تحریم‌ها در کار نیست.
وزرای خارجه ایران و امارات تاکید کردند توافق‌نامه‌ای بین دو طرف برای تسهیل سرمایه‌گذاری دوجانبه در حال تنظیم است، توافقی که مالیات و تعرفه‌ها را کاهش می‌دهد و انتظار می‌رود توسط وزرای دارایی دو طرف نهایی شود. استراتژی‌ای که به نظر می‌رسد در مورد عربستان سعودی نیز صادق است و هدف‌گذاری تجارت 2 میلیارد دلاری در این چارچوب قابل تعریف است. آنچه سفر امیرعبداللهیان به ابوظبی را برجسته‌تر از سایر ایستگاه‌ها در جنوب خلیج‌فارس می‌کند، نقشی است که امارات در میانه تنش‌های ایران و اروپا برای خود در حال تعریف کردن است. نمونه این مسیر را می‌توان میزبانی از نشست ایران و تروئیکای اروپایی در سطح معاونان وزارت خارجه دانست که هفته گذشته در ابوظبی برگزار شد.
پیوستن امارات به کانال‌های تماس ایران با غرب که پیش‌تر توسط عمان و قطر در ارتباط با آمریکا فعال شد و در حال حاضر در دو حوزه هسته‌ای و تبادل زندانیان مذاکرات آن در جریان است، نشان می‌دهد که تهران و ابوظبی پیوندهای بیشتری را برای ثبات‌بخشی به روابط دوجانبه خود از دست‌اندازهای منطقه‌ای تعریف کرده‌اند که می‌تواند در ماه‌های آینده منجر به نقش جدی‌تر ابوظبی در روابط ایران با اتحادیه اروپا شود.
تصاویر منتشرشده از ژست دوستانه و صمیمی وزیر خارجه امارات که همتای ایرانی خود را با خودروی شخصی از محل وزارت خارجه به ساختمان محل ملاقات با رئیس امارات می‌برد، نشانه‌ای از ورق زدن صفحه جدید در روابط دو کشور است که موضوع جزایر ایرانی به یکی از مهم‌ترین اختلاف‌های سرزمینی آنها در طول سال‌های پس از استقلال امارات عربی متحده و تشکیل این فدراسیون برمی‌گردد. اینکه بازیگران عرب شورای همکاری خلیج‌فارس به طرف‌های میانجی ایران با بلوک غرب تبدیل شده‌اند، هم نشان‌دهنده وزن و جایگاه این دولت‌ها در مناسبات میان شرق و غرب است و هم حاکی از تلاش‌های جدید برای پیش بردن مذاکرات منطقه‌ای در دو سوی ساحل ناآرام خلیج‌فارس است که پیش‌تر به‌عنوان یکی از اهداف مذاکرات مطرح می‌شد.
مضاف بر اینکه دولت‌های عربی بارها تاکید کرده بودند که به‌عنوان یک طرف ذی‌نفع باید در مذاکرات احیای برجام شرکت کنند و ملاحظات آنها در هر‌گونه توافق لحاظ شود. بنابراین با نقش‌یابی این بازیگران به‌عنوان میانجی و تسهیل‌گر در بن‌بست روابط ایران و غرب می‌توان انتظار داشت که زمینه برای نوعی تفاهم منطقه‌ای نیز پس از سال‌ها تنش فراگیر فراهم شود. طرحی که اگرچه همچنان ناتمام و شکننده است، اما می‌تواند زمینه‌ای برای تبادلات دیپلماتیک بر سر ارزش یک توافق جامع‌تر در ماه‌های پیش رو باشد.
--> اخبار مرتبط