پیشنهاد علیرضا قزوه برای نامگذاری سبک ششم شعر فارسی
علیرضا قزوه در نشست "ضیافت همزبانی" پیشنهاد خود مبنی بر نامگذاری سبک ششم شعر فارسی در چهل سال اخیر را مطرح کرد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، دومین نشست از سلسله نشست‌های «ضیافت همزبانی» به همت محافل ادبی نهاد روز سه‌شنبه 27 مهرماه همزمان با هفته وحدت و با حضور سرور بختی، رئیس مؤسسه فرهنگی اکو، عنبرین گل شاهد، رایزن مطبوعاتی، فرهنگی، آموزشی و گردشگری سفارت پاکستان در تهران، احسان خزاعی، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اسلام‌آباد، احمد شهریار، شاعر و مترجم پاکستانی، سید باقر میرعبداللهی، مدیرکل تامین منابع نهاد و همچنین جمعی از شاعران پارسی زبان چون علیرضا قزوه، نغمه مستشار نظامی، علی داوودی، زهرا زاهدی، تکتم حسینی، سید رضا هاشمی و محمد امین کرخی شاعر عراقی ساکن هلند، به صورت مجازی برگزار شد.
در این مراسم پس از خوش‌آمدگویی رضا اسماعیلی، دبیر نشست «ضیافت همزبانی»، سید باقر میرعبداللهی، مدیرکل تامین منابع نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ضمن خوانش ابیاتی از دفتر اول مثنوی معنوی درباره قصه هدهد و سلیمان، طی سخنانی گفت: مولانا در مقام تفاوت «شعر و اهل معرفت» با سایر دانش‌ها و دانشمندان به این نکته اشاره می‌کند که هر کس به دنیا می‌آید به تدریج ذهن او در یکی از قالب‌های مرسوم گرفتار می‌شود و به سمت فرهنگ محیط خودش می‌رود و اسیر قفس خود می‌شود. مولانا در ادامه اشاره می‌کند که اتفاقا شاعران و اهل معرفت هستند که تا حدودی از این قفس و محدودیت خارج می‌شوند و برای بیان احساسات خود از زبان شعر بهره می برند. بر این اساس شاعر تنها کسی نیست که کارش جور کردن ردیف و قافیه باشد و اگر بینش و معرفت وجود نداشته باشد، شعر اتفاق نمی‌افتد.
نقش محوری «شعر» در تفکر و سنت ایرانی و اسلامی
مدیرکل تامین منابع نهاد ادامه داد: مطابق نظر مولانا موضوع «همزبانی» هند و ترک به این جهت است که آنها از آن قالب و قفس مرسوم خارج شده‌اند و آنچه که مربوط به اکتسابات قومی است از نظر مولانا همزبانی نمی‌آورد. در این زمینه فکر می‌کنم که «گوته» شاعر آلمانی مثال خوبی است؛ با اینکه از نظر تاریخی و جغرافیایی و این نوع موازین شناختی هیچ تشابه قومی و جغرافیایی با حافظ ندارد، ولی آن گونه ابراز شیفتگی و اشتیاق به محضر حافظ می‌کند.
وی افزود: همزبانی مورد نظر مولانا که جزء اشتراکات قومی و زبانی ما است و اینکه به زبان فارسی سخن می‌گوید که عشق همه ما است، خارج از قومیت و فضاهای فیزیکی است. جالب است که این ترجمان به تعبیر مولانا در فضای ایرانی و اسلامی ما در ادبیات «شعر» اتفاق افتاده است. یعنی وجه قالب تفکر در سنت ایرانی و اسلامی بر عده «شعر» بوده و نه فلسفه؛ که این موضوع دلایل تاریخی و روشی فراوانی دارد.
میرعبداللهی در این باره توضیح داد: یکی از دلایل محوریت شعر در تفکر ایرانی و اسلامی این بوده که مردم ما حجم حکمت فرزانگی که در آثار نظامی، ناصرخسرو، سعدی، حافظ تا خیام بوده را بیشتر از تولیدات دانشمندانی چون شیخ‌الرئیس و سهروردی درک می‌کردند. چراکه آنها به زبان قوم خودشان سخن می‌گفتند و توجه کنید در این تعابیری که از مولانا شنیدیم، زبان آن چیزی نیست که ابزار کار شاعر است، بلکه زبان آن چیزی است که مایه ایجاد ارتباط است و این تلقی از زبان است که ضیافت همزبانی را پدید می‌آورد.
نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت افتتاح شد + جزئیات غرفه ایران کتابی که نشانه‌های ظهور امام زمان (عج) را بیان می‌کند / "انتظار از دیدگاه شیعه" منتشر شدادبیات ابزاری برای درک بهتر فرهنگ دو کشور ایران و پاکستان
در این نشست عنبرین گل شاهد، رایزن مطبوعاتی، فرهنگی، آموزشی و گردشگری سفارت پاکستان در تهران، طی سخنانی دو کشور ایران و پاکستان را همسایگانی با اشتراکات دینی و فرهنگی فراوان دانست و گفت: برکسی پوشیده نیست که ایران نخستین کشوری بود که استقلال پاکستان را در سال 1947 میلادی به رسمیت شناخت. هر دو کشور دیدگاه های مشترکی در زمینه مسائل منطقه داشته و برای گسترش صلح و رفاه در منطقه تلاش می‌کنند؛ هرچند، باوجود همسایگی، اطلاعات مردم دو کشور نسبت به هم زیاد نیست.
وی با اشاره به نقش محوری رایزنان فرهنگی در جهت گسترش ارتباط ایران و پاکستان گفت: ابزارهای متعددی جهت تقویت روابط فرهنگی به کار گرفته می‌شوند. رسانه‌های جمعی مانند روزنامه‌ها، فیلم و نمایش و همچنین مطالعات فرهنگی. ادبیات یک کشور، حاوی اطلاعات ارزشمندی است. ادبیات دریچه‌ای است که امکان مشاهده شاخصه‌های فرهنگی یک کشور از جمله سنت‌ها و هنجارها را فراهم می‌کند.
گل شاهد با تاکید بر لزوم آشنایی و شناخت هرچه بیشتر دو ملت نسبت به یکدیگر ادامه داد: از این شاخصه می‌توان در جهت درک عمیق‌تر از فرهنگ یکدیگر بهره برد، برای مثال ترجمه ادبیات فارسی به زبان اردو موجب درک بهتر پاکستانی‌ها از فرهنگ ایران و ترجمه ادبیات پاکستان به فارسی موجب شناساندن ادبیات و فرهنگ پاکستان به ایرانی‌ها می‌شود.
جریان زنده و پویای شعر فارسی در پاکستان
در ادامه این نشست احسان خزاعی، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اسلام‌آباد در ارتباطی ویدئویی ضمن تشکر از نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برای برگزاری این برنامه ادبی و فرهنگی و همچنین تقدیر از افرادی که برای توسعه روابط فرهنگی در ایران تلاش می‌کنند، گفت: بنده حدود 10 سال ناشر بودم و مشقات و چالش‌های چاپ و نشر یک کتاب می‌دانم. وقتی یک کتاب چاپ می‌شود مانند این است که یک نوزاد به دنیا آمده است.
وی با اشاره به علاقه و اشتیاق مردم پاکستان به شعر گفت: در این کشور شب شعر و محفل‌های شعری به مناسبت‌های مختلف برگزار می‌شود و شاید بتوان گفت یکی از برنامه‌های معمول ادبی در پاکستان برگزاری شب شعر است و مردم با علاقه در این برنامه‌ها شرکت می‌کنند. همچنین سنت نعت‌خوانی نیز که برگرفته از شعر و ادبیات است برای پیامبر اکرم (ص) برگزار می‌شود در این ایام که ایام میلاد النبی است.
خزاعی در ادامه با گرامیداشت یاد علامه محمد اقبال لاهوری به خوانش شعری از این شاعر و فیلسوف شناخته شده پرداخت و گفت: در پاکستان با وجود این که زبان فارسی از حدود 200 سال قبل رو به ضعف رفته، ولی هنوز شاعران زیادی وجود دارند که شعر فارسی می‌سرایند که البته نشان از ریشه و عمق نفوذ زبان فارسی در شبه قاره و در پاکستان دارد. از نظر بنده تا زمانی که اشعار اقبال زنده است زبان فارسی هم در پاکستان زنده است.
رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اسلام‌آباد در ادامه با ابراز خرسندی از انتشار دو کتاب «درخت کلمات» و «پیرهن گم کرده‌ام» در ایران گفت: آقای احمد شهریار مترجم توانمندی است و پا در راهی گذاشته است که امیدوارم آن را ادامه دهد. او کتاب‌های زیادی ترجمه کرده که بعضی از آنها کتاب‌های ادبی فاخری است؛ از جمله کتاب «حدیث سرو» و «نیلوفر» تألیف دکتر حداد عادل که حدود یک ماه دیگر در فرهنگستان زبان اردو پاکستان رونمایی می‌شود.
وی ضمن تقدیر از موسسه فرهنگی اکو برای همراهی در انتشار کتاب «درخت کلمات» ادامه داد: آقای شهریار فردی فعال است و حتی برای نوجوان و قهرمان ملی ایرانی (علی لندی) که در حادثه آتش سوزی جان خود را از دست داد بلافاصله شعر سرود. به هر حال او پل ادبی و فرهنگی خیلی خوبی برای ایران و پاکستان است. قطعا انتشار این قبیل کتاب ها نقش مؤثری در توسعه روابط فرهنگی و ادبی دو کشور ایران و پاکستان خواهد داشت؛ چراکه جاده فرهنگ مسیری دو طرفه است.
نقش ویژه شاعران به عنوان سفیران یکتای صلح و دوستی
سرور بختی، رئیس مؤسسه فرهنگی اکو با صدور پیامی به این نشست، ضمن بیان تبریک به مناسبت هفته وحدت با اشاره به ریشه‌های تاریخی، فرهنگی، روش‌های اجتماعی و علایق ملت‌ها، بر تحکیم قرابت‌های فرهنگی، پیوندهای معنوی و روابط دوستانه میان کشورهای عضو اکو تاکید کرد.
در پیام رئیس مؤسسه فرهنگی اکو که توسط زهرا اصلانی به عنوان نماینده این موسسه قرائت شد، آمده است: «فرهنگ، بستری شایسته در شکل‌گیری جوامع انسانی فراهم آورده است که گذشته، حال و آینده هر ملت را یکپارچه و متحد می‌سازد. این عنصر اثرگذار، به‌عنوان ماندگارترین و باارزش‌ترین سرمایه مادی و معنوی، از اصلی‌ترین عامل حفظ هویت تاریخی جوامع به شمار می‌آید.
کشورهای حوزه جغرافیایی اکو که گستره‌ای غنی از فرهنگ و تمدن است، به‌واسطه اشتراکات دیرینه، در حوزه‌های متعدد اجتماعی، تاریخی و زبانی، مهد علم و دانش و فرهنگ هستند و از سپیده‌دمان تاریخ تاکنون، پایگاه باثباتی در تشکیل و توسعه تبادل جهانی و همکاری فکری بین ملت‌ها فراهم آوردند.
در چنین بستری که زبان، ادبیات، موسیقی، معماری، هنر، آداب و رسوم کهن، از عناصر و سرچشمه‌های کلیدی اشتراکات فرهنگی هستند؛ دانشوران کشورهای عضو اکو، همچون ستاره‌های فروزان بر آسمان این دیار، خوش درخشیدند و در تمام عرصه‌های علمی و ادبی، به نادره دوران و نابغه زمان خود تبدیل شده‌اند.
حماسه فردوسی، عرفان مولانا، قلم مختار عوض‌اف، جهان‌بینی اقبال لاهوری، اشعار مختوم‌قلی فراغی، مکتب ادبی صدرالدین عینی، نغمه شگفت‌انگیز فرهاد دریا، نگارگری چنگیز احمروف و ندای ابدی استاد شجریان، در شمار پشتوانه‌های اصالت تاریخ و بالندگی ملل اکو می‌باشند.
شعر به‌عنوان یکی از کهن‌ترین گونه‌های ادبی، از مهم‌ترین جلوه‌های هنر و حافظه تاریخی ملت‌های فارسی‌زبان است که در یکپارچگی و وحدت ملی، نقش بی‌بدیلی ایفا می‌نماید. شاعران، به عنوان سفیران یکتای صلح و دوستی، با اشعار ناب خود، دریچه‌ای از اتحاد و همگرایی را به روی همگان گشوده‌اند. مصداق بارز این ادعا را در کلام حضرت مولانا می‌خوانیم که فرموده است: «مثنوی ما دکان وحدت است».
مؤسسه فرهنگی اکو به‌عنوان یک سازمان بین‌المللی در منطقه و جهان، با رویکرد تحکیم قرابت‌های فرهنگی، پیوندهای معنوی و روابط دوستانه میان کشورهای عضو، به ریشه‌های تاریخی، فرهنگی، روش‌های اجتماعی و علایق ملت‌ها توجه ویژه دارد و با جاذبه‌آفرینی و استقبال از ارزش‌ها و منافع مشترک، می‌کوشد زمینه‌ساز تحکیم حیات الفت‌های دیرین فرهنگی جوامع منطقه باشد و با حمایت از قلمی‌شدن آثار خردورزان و فرزانگان، راه‌های دستیابی به شناخت صحیح از تنوع فرهنگی ملل اکو، تجربه‌های تاریخی، جهان‌بینی‌ها و نگرش‌های گوناگون آنها را تسهیل می‌نماید.
معتقدیم که ضرورت مبادله فرهنگی میان جوامع، به‌عنوان عامل جلوبرنده در مسیر رشد و اعتلا، همواره مطرح است و برای رسیدن به این منظور، اندیشمندان و متفکران، شاعران، نویسندگان و هنرمندان در همه عرصه‌های علم و دانش، مسئولیت مهمی برعهده دارند.
نشست «ضیافت همزبانی» که به همت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، همزمان با گرامیداشت هفته وحدت درحال برگزاری است، فرصت بسیار مناسبی را در معرفی چند کتاب تازه‌منتشره از پدیدآوران برجسته کشورهای افغانستان و پاکستان فراهم نمود که ازجمله آنها، کتاب وزین «درخت کلمات (مجموعه داستان‌های مینی‌مال)»، نوشته آقای مبشر علی زیدی با ترجمه آقای سید احمد شهریار است. کتاب مذکور از سوی انتشارات مؤسسه فرهنگی اکو به زیور طبع آراسته شد تا درجهت شناخت آثار و اندیشه‌های نویسندگان پاکستان در سطح منطقه، راه تازه‌ای باز کرده باشد.
پیشنهاد نامگذاری سبک ششم شعر فارسی به نام «سبک شعر انقلاب»
علیرضا قزوه، شاعر و فعال فرهنگی مطرح کشور در ادامه این نشست به وظیفه سنگین شاعران امروز در سخنانی گفت: ما در ادبیات و شعر میراث‌دار بزرگان هستیم؛ یعنی کشور ما ایران اسلامی با سابقه بیش از 1100 سال در شعر فارسی و 6000 سال تمدن غنی، کشوری است که همیشه جزء کشورهای دارای فرهنگ و هنر برتر بوده و تمدن ایرانی همیشه در کنار تمدن بزرگ هند، روم، مصر و یونان مطرح بوده است.
وی «شعر» را نماینده فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی در جهان توصیف کرد و گفت: اگرچه عناصر فرهنگی و هنری در کشور ما فراوان است و به عنوان مثال «فرش» ایرانی که یک هنر بسیار زیباست در جهان مطرح است، اما آن شعر و عرفان ما است که نمایندگی فرهنگ و تمدن ما را بر عهده دارد.
علیرضا قزوه با گرامیداشت میراث بزرگان شعر و ادب فارسی از دوران گذشته تاکنون گفت: امروز ما به عنوان شاعران، میراث‌داران این بزرگان هستیم و وظیفه بسیار دشواری داریم. الحمدالله هیچ گسستی در این 1100 سال نداشتیم و اجازه ندادیم شعر فارسی دچار گسست و ضعف شود. همیشه نمایندگان خوبی حاضر بودند و امروز هم نمایندگانی وجود دارند به‌طوری که می‌توانیم سبک ششم شعر فارسی را «سبک شعر انقلاب» معرفی کنیم.
این شاعر و فعال فرهنگی ادامه داد: در هر 200 یا 300 سال سبک جدیدی از شعر براساس تغییر و تحولات فرمی و محتوایی خودنمایی کرده است. به عنوان مثال سبک خراسانی و عراقی که تا قرن نهم دوام آورده، طی شش قرن از شعر و سبک‌ها و محتوا، عرفان و زبان شعری ما نمایندگی کرده است. پس از آن نیز مکتب وقوع، سبک هندی و سبک بازگشت (به سبک خراسانی) به وجود آمد. پس از آن انقلاب نیما و شعر مشروطه را داشتیم که این موارد را در دسته بندی‌ها نه به نام سبک و نه مکتب طبقه بندی نکردند. در صورتی که می‌توانست برتر از مکتب وقوع باشد که 50 سال در قرن 9 تا 10 خودنمایی کرده بود.
وی با اشاره به جریان شعری کشور در 40 سال گذشته گفت: پس از آن در 40 سال اخیر اتفاقات خوبی در عرصه زبان و محتوا افتاده که حتما باید در دهه پنجم کم‌کم نامگذاری شود و دانشگاه‌ها تلاش کنند که مثلا نام مکتب یا سبک شعر انقلاب نامگذاری شود. چراکه محصولات شعر انقلاب آنقدر محصولات خوبی است که تنها باید آن را نامگذاری کنیم. آثار بسیار خوبی در شعر مقاومت و دفاع مقدس کارهای خوبی ارائه شده است. در این چهل سال گذشته در میان هنرهای هفتگانه، هنر شعر جهان اتفاقی را رقم نزده و چهره برجسته یا اتفاق بزرگی را معرفی نکرده است. اما در این دوران شعر ایران کارهای تازه ای کرده؛ کارهایی مانند شعر «مقاومت و دفاع مقدس» که باید قدر آن را بدانیم.
قزوه با تاکید بر لزوم هم‌افزایی دستگاه‌های فرهنگی کشور در گسترش شعر فارسی در خارج از مرزهای کشور گفت: امروز در یکی از بهترین دوره‌های شعر در هستیم. به عنوان مثال نهاد کتابخانه های عمومی کشور در هیچ دوره ای مانند این دوره، چنین حضور فعال و خوبی در حوزه شعر نداشته است که جای تقدیر دارد؛ به همین ترتیب صدا و سیما و مراکز دیگر. همه این سازمان‌ها و دستگاه‌ها می‌توانند دست به دست هم بدهند و دوران خوبی را برای شعر فارسی رقم بزنند.
شنیده شده آوای خوش شعر فارسی در سراسر جهان
ادامه این نشست با سخنان نغمه مستشار نظامی، دبیر محافل ادبی نهاد همراه بود که وی با تقدیر از شاعران و ادیبان حاضر و مشارکت کننده در این نشست گفت: این اقدام ضیافت همزبانی را اقدامی مبارک و خجسته می‌دانم و از استاد اسماعیلی و استاد قزوه که پیش از این از بانیان ضیافت همزبانی بودند و خوشحالم که امروز در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در خدمت ایشان هستیم. در طول سالیانی که او در هندوستان بود باعث ارتباط ما با شاعران و ادیبان در هندوستان، پاکستان و افغانستان شد و از این طریق فرصت خوبی فراهم شد تا بزرگان شعر و ادب در این کشورها را بشناسیم و برای معرفی بیشتر آنها برنامه‌های مختلفی برگزار کنیم.
وی افزود: این اقدام بسیار ارزشمندی بود برای کم شدن فاصله‌ها و شکستن مرزها و برقراری پیوندی که از گذشته وجود داشته است. در این سال‌های وقتی که از خواهران و برادران‌مان در افغانستان و پاکستان این موضوع را می‌شنویم که صدای شعر فارسی هندوستان هم به خوبی و نیکی بلند شده، خوشحال می‌شویم که مرزهای زبان فارسی از ایران تا هند و سراسر جهان گسترده شده و ان‌شاءالله روز به روز این مرزها گسترده‌تر خواهد شد.
مستشارنظامی با تقدیر از دبیرکل و مدیران کل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور گفت: با توجه به اینکه شیوع کرونا در کشور شاعران و علاقه‌مندان شعر را از حضور در محافل ادبی محروم کرده، اگر حمایت و همراهی بزرگواران در نهاد وجود نداشت، این امکان فراهم نمی‌شد که به‌صورت مجازی در کنار فعالان و بزرگان حوزه شعر و ادب در سراسر جهان باشیم و با آنها ارتباط تصویری برقرار کنیم.
«سرگذشت یتیم جاوید» رمانی درباره سرگذشت پیامبر اسلام
در ادامه این نشست محمد کاظم کاظمی در ارتباطی تصویری به معرفی کتاب «سرگذشت یتیم جاوید (محمد در شیرخوارگی و خردسالی)» اثر صلاح‌الدین سلجوقی پرداخت و گفت: این کتاب اثر بسیار ارزشمندی است که نویسنده آن یکی از نویسندگان عرب زبان به نام محمد شوکت تونی است که ایشان سرگذشت زندگی حضرت پیامبر (ص) را از زمان تولد و ازدواج به صورت داستانی مفصل و جذاب نوشته و علامه صلاح‌الدین سلجوقی آن را ترجمه کرده است.
وی افزود: خوشبختانه بنده این بخت را داشتم که این اثر را ویراستاری و از سوی انتشارات عرفان منتشر کنم. این کتاب در واقع داستان زندگی پیامبر (ص) در قالب یک رمان تاریخی بسیار پرحجم است که البته به شکل هنرمندانه‌ی به آن شاخ و برگ داده شده، اما به شکلی که برای ما قابل باور باشد. این اثر بسیار نثر زیبایی دارد و از عناصر ادبی مختلفی بهره برده است. همچنین یک رساله به این کتاب پیوست شده که هدف بعثت پیامبر و اهداف معنوی او را بیان کرده است.
کاظمی با اشاره به چالش‌های پیش روی نگارش آثار درباره بزرگان دینی گفت: می‌دانید نوشتن رمان درباره بزرگان دین سخت است چراکه ممکن است چیزی نوشته شود که تاریخ و دین را تحریف کند؛ اما نویسنده با دقت و ظرافت به این موضوع پرداخته است و لحظات تأثیرگذاری زندگی پیامبر (ص) را به خوبی و زیبایی نوشته است که بنده خواندن این اثر را به همه علاقه‌مندان مطالعه پیشنهاد می‌کنم.
تمجید پدر شعر آیینی کشور از احمد شهریار
در ادامه این مراسم رضا اسماعیلی به قرائت بخشی از پیام محمد علی مجاهدی پدر شعر آیینی کشورمان درباره احمد شهریار، نویسنده و مترجم پاکستانی پرداخت. در این پیام آمده است: «سید احمد حسینی که ما او را با نام احمد شهریار می‌شناسیم، زادگاهش کویته پاکستان است و سال‌ها است در شهر قم ساکن است. اگر درباره او بخواهیم صحبت کنیم، چند جنبه را باید لحاظ کنیم. یکی جنبه شخصی، منش اجتماعی و خصلت انسانی او است که جوانی است فروتن، خاکسار، مودت و در عین حال سخت‌کوش. یکی از بارزترین صفت‌ها صفت نقدپذیری او است. اگر امروز شاهدیم که سروده‌های او بازتاب وسیعی پیدا می‌کند و مخاطبان خاص خود را دارد به خاطر همان نقدپذیری است که داشته است و من آینده بسیار روشنی را برای او پیش بینی می‌کنم و امیدوارم روز به روز در عرصه آفرینش آثار ادبی موفق‌تر باشند.»