گفتگو | تورم، بزگترین معضل و رقیب بیمه‌/ جایگاه بیمه ایران در منطقه خوب ولی از توسعه‌یافته‌ها عقبیم / ضریب نفود بیمه 2.66 درصد

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، صنعت بیمه در ایران هنوز در مقایسه با کشورهای توسعه یافته یا حتی برخی کشورهای در حال توسعه عقب تر است و هنوز عموم مردم درک دستی از جایگاه بیمه ندارند. از طرفی چالشهای مردم با صنعت بیمه و شرکتهای بیمه گر هم تمامی ندارد و کرونا هم که به این مشکلات افزوده است.

در خصوص آخرین وضعیت صنعت بیمه، سود و زیان شرکتهای بیمه ای، راه حل های صنعت بیمه برای گسترش این صنعت در عموم مردم، معضلاتی که مردم با شرکتهای بیمه دارند و جنگی که بیمه های کشور با دیگر بازارهای موازی و سفته بازی دارند، با غلامرضا سلیمانی رئیس کل بیمه مرکزی ایران گفتگو کردیم.

تسنیم: سوال اول ما راجع به جایگاه بیمه در کشور است؛ چرا علیرغم همه سرمایه‌گذاری‌هایی که در بیمه طی سالیان گذشته شده، اما غیر از برخی بیمه‌های اجباری، به طور کلی موضوع بیمه، بخصوص بخش اختیاری آن، در کشور ما آن جایگاه و ضریب نفوذی را که باید شاهد آن باشیم ندارد؟ موضوع بیمه در بسیاری از کشورها مسئله مهم و اساسی است اما چه نواقصی در کار ما هست که وضعیت را به این شکل درآورده است؟ آیا موضوع به فرهنگ‌سازی برمی‌گردد و یا کم‌کاری بیمه‌هاست که نتوانسته‌اند میان مردم اعتمادسازی کنند؟

سلیمانی: ابتدا از شما و خبرگزاری تسنیم که یک سایت و رسانه خوب و فراگیر و تاثیرگذار در کشور است، تشکر می‌کنم. اما درباره جایگاه بیمه و پاسخ به این سوال حاشیه ای شما که چرا تغییرات {مدیریتی} در بیمه به کندی انجام می‌شود، معتقدم که این مسئله به 2 عامل برمی‌گردد یکی به شخص رئیس‌جمهور محترم و وزیر محترم اقتصادی که اعلام کردند درباره هرکسی که بتواند در راستای نظام و کشور و جمهوری اسلامی و خدمت به ملت کار کند، اصراری به تغییر نداریم. در همه دولت‌ها وقتی تغییراتی در راس ایجاد می شود، خب بالتبع تغییراتی هم در ارکان دولتی ایجاد می‌شود. این‌ها برمی‌گردد به سیاست‌هایی که در راس بخش اجرایی کشور وجود دارد. در کل نظام بیمه‌ای در کشورهای مختلف جهان از جمله ایران یک نظام نسبتا پیچیده و تخصصی است؛ طبیعی است که با تغییر دولت‌ها، سازمانهای سیاسی بیشتر دستخوش تغییر هستند ولی سازمان های علمی و تخصصی که عمدتا کارهایشان تخصصی است به سادگی دچار تغییر نمی شوند.

اما درباره اینکه نظام بیمه‌ای و صنعت بیمه در سطح کشور ما نسبت به بقیه کشورها یا کشورهای توسعه یافته عقب‌تر است، اولا باید این نکته را عرض کنم که ما در سطح منطقه وضعمان خوب است؛ یعنی نسبت به ترکیه و پاکستان و عربستان و کشورهای با جمعیت‌های نزدیک به ما و یا وسعت جغرافیایی نزدیک به ما وضعمان خوب است. با این حال نسبت به کشورهای توسعه یافته مقداری عقب هستیم. علت عقب ماندگی هم 2 عامل است؛ به عبارت درست‌تر، معتقدم که به این موضوع باید از 2 منظر نگاه کرد: در منظر و رویکرد بیمه غیرزندگی یا Non-Life، وضعمان خوب است و حتی از برخی کشورهای منطقه بالاتریم. درسطح جهان هم در این بخش خیلی عقب نیستیم. مثلا بیمه‌های شخص ثالث، درمان، حوادث، آتش‌سوزی، حمل و نقل و... از موارد بیمه‌های غیر زندگی هستند که هم شامل افراد و شرکت‌ها می‌شود.

اما در بخش Life یعنی زندگی نسبت به کشورهای توسعه یافته عقب‌تر هستیم؛ عامل اصلی عقب افتادگی در این بخش برمی‌گردد به اینکه ما بازارهای موازی در کشور داریم که رقیب سرسختی هستند. عامل آن بازار موازی هم به تورم برمی‌گردد؛ وقتی تورم ایجاد می‌شود بازارهای موازی شکل می‌گیرد که بازارهای غیرمنطقی و غیرعادی است. مثل بازارهای ارز، طلا سکه و بازار زمین یا مسکن و حتی بازار سرمایه؛ البته بازار سرمایه به مفهوم سفته‌بازی‌اش وگرنه بازار سرمایه را کاملا حمایت می‌کنیم و خودمان مدافع آن هستیم. لذا اینها باعث می‌شود که افراد به جای اینکه بیمه زندگی بخرند می روند در آن بخشها سرمایه‌گذاری می کنند و سودآوری خیلی بالایی دارد.

ما باید تلاش کنیم تا بتوانیم علاوه بر بیمه‌های زندگی متداول در کشورهای پیشرفته، یک تشویقی مضاعفی هم ایجاد کنیم تا مردم جذب بیمه زندگی شوند. حتی خود بیمه بازنشستگی یا حقوق بازنشستگی یا سازمانها و صندوقهای بازنشستگی هم به نوعی در این زمینه رقیبند، چرا که وقتی شما قانون می‌گذارید که حقوق بازنشستگان باید 90 درصد شاغلین باشد یعنی عملا افراد یک مقدار از نظر آن آینده نگری شان امیدوار می‌شوند و می‌گویند جای نگرانی نیست چون که هر وقت تورم ایجاد شد حقوق کارمندان اضافه می‌شود و ما هم 90 درصد شاغلان حقوق دریافت می‌کنیم. در حالی که در کشورهای توسعه یافته اینها وجود ندارد و به همین دلیل در کنار مبلغ حداقلی حقوق بازنشستگی‌شان بیمه زندگی و بیمه عمر هم می‌خرند. گاهی از 4 یا 5 شرکت بیمه عمر و زندگی می‌خرند و این بیمه‌ها گاهی سه چهار برابر آن حقوق بازنشستگی شان به اینها حقوق ماهانه پرداخت می‌کند. فردی که الان در ایران شاغل است نگرانی‌هایی درباره دوران بازنشستگی‌اش دارد اما در آن کشورها اینطور نیست بلکه با خود می‌گویند که من بعد از 30 و35 سال یک حقوق بازنشستگی می‌گیرم و در کنار آن از سه چهار بیمه زندگی هم حقوق و مزایا دریافت می‌کنم.

از آن طرف بخصوص وقتی تورم باشد در کشورهایی مثل ما می‌گویند که خب اگر این پول را در بیمه زندگی و بازنشستگی بگذارم بعدا چقدر می‌خواهند به من بدهند؟ پس بهتر است به جای اینکه در بیمه سرمایه‌گذاری کنم بروم زمین و ساختمان بخرم. یعنی همان بازارهایی که تهدید و به عبارت بهتر رقیب بیمه هستند.

به همین دلیل است که هر وقت تورم کم می‌شود و ثبات اقتصادی داریم مردم به طرف خرید بیمه زندگی سوق پیدا می‌کنند. این بازارهای سفته‌بازی که به آن اشاره کردید در یک دورانی خیلی رشد دارد و در دورانی هم افت و سقوط بسیاری دارد اما بیمه عمر و زندگی یک روند رو به رشد منظمی دارد، به همین دلیل بعضی‌ها همچنان که در آن بازارها هستند اما پولشان را در بیمه عمر و زندگی هم می‌گذارند و این باعث می‌شود با خود بگویند هردوتا را داشته باشیم. اینجا ما باید چکار کنیم؟ در چنین وضعیتی یکی از کارهایی که انجام دادیم این است که به کسانی که بیمه زندگی خریدند گفتیم شما اختیار دارید به ما بگویید که آیا می‌خواهید پولتان را در بازار سرمایه ببریم؟ در ساختمان و بانک و... سرمایه‌گذاری کنیم یا خیر؟ قبلا چنین چیزی وجود نداشت.

* بیمه‌ها چطور به جنگ تورم رفته‌اند؟

تسنیم: یعنی سرمایه‌گذاری که فرد می‌خواست انجام بدهد را به بیمه محول می‌کند.

سلیمانی: دقیقا؛ یعنی آن یونیت لینکهایی (Unit Link) که با بازار سرمایه و ساختمان و مسکن و... ایجاد کردیم یک نوع تشویق برای روی‌آوردن به سمت این بیمه‌ها محسوب می‌شود؛ در یکی دو سال اخیر روی این قضیه خیلی کار کردیم و جالب است به عنوان یک گزارش برایتان بگویم: در سال‌های 98 و 99 اعلام کردیم تمام شرکتهایی که بیمه زندگی می‌فروشند آخر سال بایستی میزان بازدهی که از این بابت به دست آوردند را جداگانه به مردم اعلام کنند. به همین دلیل در سال 99 ما شرکتی با 18 درصد و همچنین شرکتی دیگر با 38 درصد بازدهی داشتیم. اینها را بررسی کردیم و گفتیم در مجمع گزارش بدهند؛ این یعنی مردم احساس می‌کنند اگر من پول بگذارم و خودم در بورس بخرم ممکن است ضرر کنم لذا به افرادی می‌دهم که هم برایم بیمه زندگی می خرند و هم در این زمینه‌های سرمایه‌گذاری آشنا و متخصص هستند.

تسنیم: سود این کار تضمین شده است؟

سلیمانی: بله؛ تضمین شده با نرخ 16 درصد است.

تسنیم: یعنی چه وضعیت بازار بورس خوب باشد و چه بد، شما این سود را می‌دهید؟

سلیمانی: بحث بورس نیست بیمه زندگی است.

تسنیم: شما می‌گویید که بیمه زندگی را مثلا در بورس سرمایه‌گذاری می‌کنید؛ یعنی اگر مثل الان بورس قرمز باشد باز همچنان بیمه‌گذار سود می‌کند؟

سلیمانی: در آئین‌نامه 97 که نامش آئین‌نامه سرمایه‌گذاری هست گفته‌ایم شما نمی‌توانید همه پولهایتان را در بازار سرمایه یا در بانک بگذارید بلکه سبد تشکیل می‌شود؛ و چون سبد تشکیل می‌شود سود 16 درصد حداقل را به همه تضمین می‌دهیم و این خیلی مهم است. اگر بازار سرمایه وضعیت قرمز و ضرر داشته باشد باز هم آن سبد مشکل را حل می‌کند و این باعث می‌شود که ما 16درصد را تضمین کنیم.

تسنیم: این کار بازار طلا را هم شامل می‌شود؟

سلیمانی: یکی دیگر از جنبه‌ها که الان گروهی از شرکتهای بیمه‌ای وارد شدند همین بحث یونیت از طریق طلا هست که این هم باز حرکت مثبتی است. یعنی به عبارتی الان بیمه‌ها فعال شدند؛ اصلا ما شرکتهایی داریم که فقط در حوزه بیمه زندگی هستند و هیچ کار دیگری نمی‌کنند. اصلا در حوزه Non-Life ورود ندارند؛ مثل شرکت‌های کاریزما یا باران و خاورمیانه؛ اینها فقط در حوزه بیمه زندگی (Life) کار می‌کنند و چون به صورت تخصصی بیمه زندگی می‌فروشند به همین دلیل لینک با بازار‌های سرمایه، لینک با بازار طلا، لینک با مسکن و روشهای دیگری که به صورت دائم ارائه می‌دهند.

تسنیم: آقای دکتر، در بخش مسکن الان چندین سال است که یکی از عوامل اصلی مقصر را همین بانکها می‌دانند که در این حوزه ورود کرده‌اند. الان که بیمه‌های زندگی هم می‌خواهند در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند این سرمایه‌گذاری‌شان از چه طریق خواهد بود؟ شرکت‌هایی در این حوزه تشکیل می‌دهند؟

سلیمانی: شرکت‌های بیمه که پول بیمه را از مردم بابت بیمه زندگی دریافت می‌کنند هم خودشان اجازه دارند و هم خریدار بیمه می‌تواند به آنها بگوید که پولم را در مسکن بگذار. مکانیزمی در این خصوص دارند. درباره بازار سرمایه این امر از طریق کارگزار اقدام می‌شود؛ در حوزه مسکن هم شرکتهای مسکن‌سازی با آنها وارد قرارداد می‌شوند. اصلا شرکت‌های بیمه‌ای رأسا کار مسکن‌سازی نمی‌کنند و به این معنا هم نیست که خودشان شرکت ساختمانی تاسیس کنند. در واقع عموما سهامداری می‌کنند و نه بنگاه‌داری.

* بیمه زندگی با درمان همراه شد

تسنیم: به نظر می رسد باز این راه‌حلی که گفتید حتما موثر است و باعث افزایش مشارکت مردم در بیمه‌ها می‌شود؛ اما به دلیل همان مشکلی که گفتید، یعنی بازدهی بالاتر در بازارهای دیگر، به نظر می‌رسد همچنان این ایده‌ای که گفتید از نرخ تورم عقب‌تر باشد. مثلا نرخ سودی که می‌دهد از بازدهی افزایش قیمت زمین در یک مدت 5 ساله و 10 ساله عقب‌تر باشد و مشکل از اساس و پایه حل نمی‌شود.

سلیمانی: بله همانطور که عرض کردم یکی از چالش‌های بزرگ ما چالش تورم است؛ این را قبول دارم. اما این روشها {که عرض کردم} به نوعی کمکی و جبرانی است. البته ما در کنار اینها یک کار دیگر هم کردیم و آن همان همراه کردن بیمه زندگی با یک بیمه درمان هست. در خیلی از کشورها شما یک بیمه درمان تکمیلی و یک بیمه زندگی جداگانه ندارید بلکه همان بیمه زندگی که می‌خرید بخشی از آن بیمه درمان هم هست. اینجا هم همین کار را کردیم؛ الان کسی که بیمه زندگی می‌خرد درصدی از این پول برای مصارف درمانی‌اش می‌رود؛ یعنی اگر خدای ناخواسته مریض بشود در سطح 150 تا 200 میلیون تومان از هزینه بیمارستانی‌اش از طریق بیمه زندگی قابل پرداخت است؛ این هم به نوعی کمک است.

نباید فکر کنیم که بیمه زندگی فقط به قضیه سرمایه‌گذاری برمی‌گردد؛ بلکه این بیمه در واقع Multi Task (چندکاره) است؛ بیمه درمان هست بیمه فوت هست بیمه از کارافتادگی هست بیمه عمر و بیمه زندگی و بیمه سرمایه‌گذاری و... هم هست. به عنوان نمونه درباره همین مثال بازنشستگی که عرض کردم، چیزهایی در این بیمه زندگی هست که اصلا در بیمه‌های بازنشستگی وجود ندارد؛ و آن این که شما از همان زمان تولد می‌توانید کودک را بیمه کنید؛ وقتی 20 سال از بیمه‌اش گذشت سر 20 سال که حالا بزرگ شده و فرض کنید نمی‌خواهد از پدرش پول بگیرد شرکت بیمه‌ای دائما تا 5 سال و یا 10 سال یا هرچه که در قراردادش هست به او حقو ق می‌دهد؛ این خودش حفظ کرامت آن جوان است. بعد می‌خواهد ازدواج کند فرض کنید می‌گوید که اصلا من حقوق ماهیانه نمی‌خواهم، کل پول من را بدهید تا مسکن بخرم؛ این امکان هم برای او وجود دارد. در واقع یعنی بیمه زندگی Flexable (منعطف) است و این نکته خیلی مهمی است. می‌تواند پولش را ماهیانه بگیرد یا یک دفعه بگیرد یا 5 ساله و یا 10 ساله بگیرد. الان شما اگر دقت کرده باشید بیمه‌های بازنشستگی درصدی از حقوق را می‌دهند اما آنجا دیگر نه؛ مثلا می‌تواند سال اول 50 هزار تومان و سال سوم 300 هزار تومان بدهد و این در اختیار خودش هست؛ اصلا سال چهارم می‌تواند 100 هزارتومان بدهد و اینطور نیست که بگوییم دقیقا یک قیدی وجود دارد و این قید را باید رعایت کند؛ به همین دلیل خیلی بهتر از وضعیت بازنشستگی در صندوق‌های بازنشستگی کشور هست.

* بیمه‌ها در تبلیغات ضعیف هستند

تسنیم: یک چالشی که به نظر می‌رسد اینجا وجود دارد آن است که مردم خیلی در تجربه زندگی‌شان این را حس نمی‌کنند؛ مثلا بانکها قرعه‌کشی می‌گذارند و بعد از قرعه‌کشی اسامی برنده‌ها را اعلام می‌کنند و کسی که برنده شده عکس می‌گیرد و این باعث می‌شود به نحوی مردم تشویق شوند. ولی در بحث بیمه عمر شاید یک مقدار کم کاری از خود بیمه‌هاست که تبلیغات در این حوزه نکرده‌اند.

سلیمانی: من هم با شما موافقم؛ در بخش بیمه‌ای تبلیغات لازم انجام نشده است. در این بخش حتما ضعف داریم. اما می‌بینید وقتی یکی دو تبلیغ شروع شده چقدر ذهن مردم به این سمت می‌رود. البته یک مساله هم این است که صداوسیما نرخ تبلیغات را خیلی بالا برده {خنده} و رسانه‌های دیگر باید در این زمینه کمک کنند. به هر حال این اشکال را وارد می‌دانم و به بیمه‌ها می‌گویم که عادت کرده‌اند پولی برای تبلیغات خرج نکنند درحالی که اگر تبلیغات انجام و فرهنگ سازی بشود خیلی اثربخشی‌اش بیشتر می‌شود. البته این را هم باید بگویم که یک سری کارهای در این زمینه شروع شده است و این طور نیست که هیچ کاری نشده باشد. مثلا یک کار خوبی که انجام شده آن است که از مقاطع پایه در آموزش و پرورش بحث تاکید بر بیمه را شروع کردیم. در دبیرستان‌ها هم به همین نحو کار را شروع کرده‌ایم و در دانشگاه می‌خواهیم یک درس 2 واحدی بانک، بورس و بیمه را راه بیندازیم. یکی از دوستان می‌گفت که این موضوع را فقط برای بیمه انجام دهید اما من مخالفت کردم و گفتم که نه، این سه رأس مثلث اقتصادی است که به ثبات اقتصادی کشور کمک می‌کند.

الان حداقل 84 میلیون بیمه‌نامه در کشور صادر می‌کنیم؛ این آمار مربوط به سال 99 است و الان حتما بیشتر می‌شود. برخی دو تا سه تا بیمه داشته باشند ولی حداقل 24 میلیون خودرو - از 25 میلیون خودرو موجود - بیمه‌نامه دارند. معمولا هر خانواده یکی دو تا ماشین دارد، پس مردم با بیمه درگیرند. پس تبلیغات دانشگاهی و تبلیغات در آموزش و پرورش در دستور کار است و نمی‌دانم شنیدید یا خیر که ما حتی در کشور زنگ بیمه داریم. 19 آبان زنگ بیمه را در آموزش و پرورش در سراسر کشور افتتاح کردیم و الان سه سال است که این کار را انجام می‌دهیم. اما باز قبول دارم که هرچه تبلیغ کنیم کم است و باید فرهنگ‌سازی کرد.

* ضریب نفوذ بیمه در ایران چقدر است؟

تسنیم: آقای دکتر، غیر از بحث بیمه‌هایی مانند شخص ثالث که به آماری درباره آن اشاره کردید، آیا درباره بیمه‌های غیراختیاری آماری از ضریب نفوذشان وجود دارد؟

سلیمانی: ببینید، الان ضریب نفوذ بیمه در کشور کلا 2.66 است؛ تقریبا 30 و خورده‌ای درصد مربوط به شخص ثالث است و بقیه مربوط به بیمه‌های اختیاری است. یعنی تقریبا 80 صدم از این 2.66 مربوط به بیمه‌های اجباری و مابقی برای بیمه‌های اختیاری است.

تسنیم: این آمار در کشورهای توسعه یافته چقدر است؟

سلیمانی: پرتفوی ما در بخش بیمه زندگی حدود 15.5 درصد است و این رقم در کشور توسعه یافته نزدیک 50 درصد است. علت آن ضریب نفوذ بالا از این است؛ این دیگر بهترین آماری هست که خودش را نشان می‌دهد. یعنی بیمه زندگی باید بالای سه برابر برود؛ این خیلی اثرگذار هم هست و آن وقت می‌توان گفت که بیمه در سفره مردم است. هرکسی که آشنا هست... می‌خواهم بگویم که رسانه‌ها می‌توانند در این زمینه {فرهنگ‌سازی} خیلی به بیمه کمک کنند. من اصلا یک بار برای روحانیون صحبت کردم و گفتم ببینید به جای اینکه این همه فشار بر مردم زیاد بشود و صحبت از این کنیم که دولت به فکر مردم نیست.... خوب این راه حل دارد؛ یکی از این راه‌حل‌ها بیمه زندگی است. در کشورهایی مثل بنگلادش و هند و پاکستان که کشورهای سرمایه‌داری نیستند بیمه زندگی ضریب نفوذ بالایی دارد. در این کشورها مردم را به سمت داشتن بیمه زندگی تشویق کردند.

* بیمه رونق پیدا کند، بازارهای سفته بازی کمرنگ می شود

تسنیم: در واقع می شود اینطور هم گفت اگر خود حاکمیت یک مقدار بیشتر روی این قضیه {بیمه‌های اختیاری} مانور کنند چه بسا ما بتوانیم معضل هدایت نقدینگی به سمت بازارهای سفته‌بازی را کم کنیم. یعنی سرمایه‌ها به جای اینکه به آن بازارها بروند و آنها را متاثر کنند، می‌توانند به سمت بیمه بیایند.

سلیمانی: در تایید صحبت شما می خواهم بگویم واقعا رسانه‌هایی که طرفدار نظام هستند و دلشان به حال ملت می‌سوزد اگر بخواهند بخشی از مشکلات دولت و ملت را حل کنند می‌توانند در این زمینه کمک کنند. من به این حرف اعتقاد دارم و به خاطر تعصبم از روی سمتی که دارم نمی‌گویم؛ حرفم این است که مردم باید به سمت بیمه زندگی بروند. چرا؟ اولا اینکه فرمودید مردم ناراحتند؟ خب چرا ناراحتند؟ عده زیادی به بازارهای موازی رفتند ولی خب بسیاری از آنها بلد نیستند؛ مثلا از کارگزار می‌خواهند که برایشان سهم بخرد و آن کارگزار هم سهم آشغال را می‌دهد به این بینوا و سودش را می‌گیرد. ولی افراد ناآشنا غالبا ضرر می‌کنند. اما بیمه زندگی چون نظم می‌دهد و بخش سرمایه‌گذاری تخصصی و تضمین حداقل سود دارد باعث می‌شود که چنین مسائلی پیش نیاید. دیگر آن فرد نابود نمی‌شود و فحش به نظام و دولت نمی‌دهد. پس بدهکاری دولت به مردم کم می‌شود.

دوما وقتی که بیمه زندگی رشد پیدا می‌کند یکی از بزرگترین معضلات دولت حل می‌شود؛ آن معضل چیست؟ الان یکی از بزرگترین چالش‌ها و ابرچالش دولتها - که هم الان با آن مواجهیم و هم در گذشته و آینده وجود داشت - بحث بازنشستگی است. مدام هم به بازنشسته‌ها اضافه می‌شود و دولت هرچه درآمد دارد باید به اینها بدهد؛ در این صورت چطور به بودجه زیرساخت برسد و برای رشد اقتصادی کار کند؟

وقتی بیمه را رشد می‌دهید عملا بودجه دولت از این مصارف آزاد می‌شود و به سمت کارهای زیرساختی می‌رود. خب این در سطح ملی به نفع دولت است و در سطح خرد به نفع خانواده‌هاست. همانطور که فرمودید جلوی بازارهای موازی نامطمئن را هم می‌گیرد. بازار ارز یک بحث امنیتی است؛ بازار بورس هم که الان با این وضعیت روبرو است که یک روز خیلی خوب است و یک روز بد؛ یک گروه خاص و درصد پایینی سود می‌برند و بقیه مردم سرشان بی‌کلاه می‌ماند. اما وقتی نظم می‌دهید دیگر اینها نمی‌آیند هر سهمی بخرند؛ الکی سهمی را باد کنند و بعد بالا ببرند و به دیگران بفروشند. بنابراین نظر شخصی خودم این است که این کار {حمایت و ترویج بیمه‌ها} یکی از بزرگترین کارها در حوزه اقتصاد ملی است که اگر رسانه‌ها به آن بپردازند خوب است. متاسفانه وقتی بحث می‌شود بسیاری بلافاصله به این سمت می روند که بازار زمین و... خوب است؛ بخشی از اینها سفته‌بازی است وگرنه چه دلیلی دارد که الکی قیمت مسکن در تهران با قیمت مسکن در لندن یکی باشد؟ اگر براساس PPP هم حساب کنیم چرا بایستی اینجا قیمت مسکن از نیویورک بالاتر باشد؟ خب اینها با هم جور درنمی‌آید و مشخص است که پای سفته‌بازی در میان است. لذا باید {به سرمایه} جهت داد؛ بخشی از این کار به عهده رسانه‌ها است؛ رسانه‌ها در موضوع بیمه زندگی کار نکردند یا به عبارت بهتر کم کار کردند؛ ما هم که همان اول اعتراف کردم که تبلیغ کم داشتیم و مجموعه صنعت بیمه تبلغی کمی داشته است. در حالی که این کار کار ارزشمند و خدمتی برای کشور است.

تسنیم: الان وضعیت مالی شرکتها {ی بیمه} به لحاظ سودآوری در چه وضعیتی است؟

سلیمانی: الحمدلله در این دو سه سال اخیر خیلی وضعشان بهتر شده است؛ من چند تا استراتژی را تعریف کردم: یکی اینکه سرمایه‌شان را افزایش دادم. الان حداقل سرمایه‌شان 300 میلیارد تومان شده و در حال حاضر سرمایه صنعت بیمه تقریبا 38 هزار میلیارد تومان است. در سال 97 تقریبا حدود 850 میلیارد تومان سود شرکتها بوده؛ الان در سال 99 حدود 11 هزار و500 میلیارد تومان شده است.

سود در بخش بیمه با بانک یک مقدار فرق می‌کند. بانک وقتی می‌آید پول را از مردم می‌گیرد، همان لحظه هزینه دارد چرا که بایستی به اینها کارمزد بدهد؛ بعد می‌آید دوباره یک مدتی به دیگران و مردم و تولیدکننده‌ها تسهیلات می‌دهد و از آن سود می‌گیرد. اما در بیمه این استراتژی برعکس است؛ اول پول را می‌گیرد و سرمایه‌گذاری می‌کند و زمان خسارت پرداخت می‌کند؛ شاید این زمان مثلا شش ماه، نه ماه یا یک سال دیگر باشد.

تسنیم: شاید هم هیچوقت ندهد.

سلیمانی: بله شاید هم اصلا نباشد؛ ولی معمولا نرخ را طوری تعیین می‌کنند که از لحاظ بیمه‌گری مثبت‌منفی 5 درصد سود دارد؛ اصلا تئوری بیمه‌گری همین است که این نکته مهمی است. تئوری بیمه گری در سطح جهان هم همین شکل است و اینطور نیست که بگوییم در اروپا خیلی سود دارد؛ بلکه آنهم مثبت‌منفی 5 درصد است. سود اصلی پس از کجاست؟ از آن سرمایه‌گذاری است.

تسنیم: یعنی اگر سرمایه‌گذاری نکنند مشکل می‌خورند؟

سلیمانی: بله؛ به مشکل می‌خورند. به همین دلیل ما اصرار داریم که نسیه نفروشند. حق ندارند نسیه بفروشند؛ نسیه فروشی تمام برنامه‌ها را بهم می‌ریزد. از این طرف دنبال این هستیم که بیمه‌ها سرمایه‌گذاری کنند. آئین نامه 97 برای همین است؛ اصلا اصرار داریم و حتی اجبار کردیم در این زمینه. تو {بیمه} نمی‌توانی پول را برداری و در بانک بگذاری؛ الان نرخ سود 16 درصد بانک شده 14 درصد و بعد بگویید ندارم بدهم؟ اگر اینچنین باشد از آنجا که تعهد کرده و باید پول را بدهد پس ضرر می‌کند دیگر. لذا باید از سهامدار بگیرد و بدهد. به همین دلیل آئین‌نامه‌ای درست کردیم که مصوبه شورای عالی و اجباری است و در آن آمده که مثلا 25 درصد بیشتر از پولش را نمی‌تواند در بانک بگذارد.

* بیمه‌ها هم مثل بانک‌ها وارد بازار سکه و ارز شدند؟

تسنیم: آقای دکتر آیا بیمه‌ها از آن جنس کارهایی که بعضی بانکها در دوره‌ای انجام دادند، مثلا ارز و سکه خریدند یا در بخش مسکن به آن شکل سرمایه‌گذاری کردند هم انجام می‌دهند؟

سلیمانی: نه بیمه‌ها خوشبختانه در وهله اول اصلا بنگاه داری نمی‌کنند. من اجازه نمی‌دهم. در همان آئین‌نامه که مفصل هم هست آمده که کسی اجازه ندارد بالای 10 درصد از هیچ شرکتی را داشته باشد که بعد بگوید خب من یک Seat (کرسی) می‌گیرم و بعد یواش یواش این یک Seat بشود دو Seat و سه Seat و بعد یک دفعه چشم باز کنید ببینید شرکت بیمه پاسارگاد سهامدار پتروشیمی مارون است! اصلا چنین چیزی امکان ندارد و نمی‌تواند این کار را بکند؛ گاهی بعضی از اینها وقتی سه چهار دسته بالاتر می‌روند به آنها سیگنال می‌دهیم که شما چرا اینقدر در یک شرکت بالا می‌روید و ریسک را بالا می‌برید؟ باید پورتفوی {سبد} باشد. یکی دلیل این است که بتواند سریع تبدیل به نقد کند. اگر یک شرکت پتروشیمی یا فولادی 20 درصدی داشته باشم و در بازار عرضه هم کنم به سادگی کسی نمی‌خرد. مگر این نیست که دولت بعضا می‌خواهد سهمش را بفروشد و نمی‌تواند؟ به همین دلیل ما اصلا این کار را نمی‌کنیم.

ما در رابطه با ارز زمانی که تعهد ارزی داریم بیمه ارزی می‌گیریم، اما خودمان در ارز اصلا نیستیم. نه صرافی داریم و نه دنبال کارهای ارزی هستیم؛ به هیچ وجه اینطور نیست. مثلا در بحث بیمه کشتی‌ها ارزی به ما پول می‌دهند و اگر اتفاقی برایشان افتاد بیمه‌شان را ارزی می‌دهیم. درباره هواپیما هم همینطور است: بیمه‌شان را ارزی می‌دهند و ما هم باید خسارت ارزی بدهیم.

تسنیم: مردم که ما با آنها بیشتر سر و کار داریم اعتراضاتشان و مشکلاتشان بیشتر در بخش بیمه‌های اجباری است و این مسئله درباره بیمه‌های اختیاری کمتر است. مثلا بیمه شخص ثالث یکی از آنهاست. فکر می‌کنید چرا این اعتراضات و مشکلات وجود دارد؟

سلیمانی: بله؛ ببینید من درباره بخش بیمه ثالث یک تعبیری دارم که معتقدم ویترین بیمه است. این فقط در ایران هم نیست و اخیرا چین هم بیمه شخص ثالث را اجباری کرده است و در کشورهای اروپایی هم اجباری هست؛ چون با جان مردم سروکار دارد، با اموال عمومی مردم سروکار دارد؛ به همین دلیل اجباری هست و شما در اروپا امکان ندارد هیچ ماشینی بخرید که بیمه نداشته باشد. یک حاشیه جالبتری هم در این باره بگویم که در برخی کشورها هرچه ماشین قدیمی‌تر باشد پول بیمه‌اش هم بیشتر است؛ یعنی بعضی وقتها اصلا به صرفه نیست که این ماشین را بخرید چون مثلا ماشین دو هزار دلار است و بیمه‌اش سه هزار دلار می‌شود! اما در ایران متاسفانه اینطور نیست و این به نوعی باعث می‌شود که خودروها زودتر اسقاطی اعلام بشوند و از دور خارج بشوند. این باعث می‌شود باز صنعت رشد می‌کند و تصادف کمتر می‌شود؛ چون سیستم نو هست و کنترل از دست راننده درنمی‌رود و هزینه‌های لوازم یدکی و مسائل دیگر کمتر است. بازگردم به بحث خودم؛ بیمه شخص ثالث همینطور که اشاره کردید موضوع مهمی است. ما در این بیمه یک بخش صدور و یک بخش خسارت داریم؛ ما بخش صدور را تقریبا حل کردیم. یعنی تمام بیمه‌نامه‌های شخص صالث که صادر می‌شود بدون حضور هیچ فردی، و به صورت سیستمی و بدون فیزیک بیمه‌نامه انجام می شود و افراد حتی در خانه خودشان و در هرجایی که {از طریق اینترنت} به شرکتهای بیمه و نمایندگی‌ها و استارتاپ‌ها وصل بشوند می‌توانند این بیمه را بخرند. این معضلی بود که حل کردیم؛ قبلا باید حتما به نمایندگی می‌رفتند و مدارک و سند ماشین می‌بردند، گرفتاری داشت و ترافیک بود و کاغذ مصرف می‌شد و زمان هم هدر می‌رفت.

* صف بیمه شخص ثالث حذف شد؟

اما در بخش خسارت هم برنامه‌ریزی کرده‌ایم. این از آن بحثهای جدی است. دلیلی ندارد مردم برای گرفتن خسارت بیایند و در صف مجتمع‌های بیمه‌ای بایستند. اولا گفتیم اگر خسارت زیر 16 میلیون تومان باشد و مقصر و خسارت دیده با هم توافق کنند همانجا می‌توانند عکس و فیلم بگیرند و برای شرکت بیمه بفرستند و توافقی انجام بدهند. یعنی مقصر قبول کند که من باعث شدم این اتفاق بیفتد. این قبول است.

این خودش خیلی زیاد است چون تصادفات ریز و خرد زیادی داریم. اما یک سری تصادف‌ها داریم که جد‌ی‌تر است. درباره اینها دو کار را داریم انجام می‌دهیم. اولا به جای اینکه پلیس بخواهد سر صحنه بیاید و بعضی وقتها هم نرسد و بعضی وقتها کروکی فرضی بکشد و یا تقلباتی ایجاد شود، الان پلیس با تبلیتی که خوشبختانه به آن مجهز شده سرصحنه می‌آید و همان لحظه فیلم می‌گیرد و همان جا یک نسخه از فیلم را برای پلیس و یکی را برای بیمه ارسال می‌کند. پس سرعت زیاد شده و جلوی تخلفات هم گرفته شده. می‌دانید که در کروکی‌های فرضی خیلی خلاف می‌تواند انجام شود.

از آن طرف هم از طرف پلیس اعلام شد و ما با پلیس راهور لینک شدیم و اطلاعات برایمان می‌آیند. بعد از موضوع خسارتی است که بیمه‌ها باید بپردازند. در این باره کارهای خوبی شده و یکی از اینها سامانه‌هایی است که دارد راه‌اندازی می‌شود. مثلا الان یک کار خوبی را بیمه ایران با امداد خودرو انجام می‌دهد و یک کار دیگر هم اپلیکیشنی (نرم‌افزاری) است که بیمه درست کرده تا افرادی که تصادف می‌کنند لزومی به حضور فیزیکی و دریافت نقدی پول خسارتشان نداشته باشند، بلکه از آنها شماره شبا و همان کروکی و... به صورت سیستمی گرفته می‌شود و و دو سه روز بعد پول به حساب فرد واریز می‌شود.

دیگر مسئله داغی گرفتن حل می‌شود، در صف آمدن و پشت نوبت بودن و اینکه بگویند الان دیگر ساعت یک شده و نمی‌رسیم و... حل شده؛ اینکه ماشین خراب شده باشد و بخواهند با جرثقیل بیاورند و مسائلی از این دست دیگر حل می‌شود. این برنامه‌ریزی بسیار مهم و حتی خیلی مهم‌تر از مساله صدور بیمه‌نامه است. چون در موقع صدور بیمه‌نامه خب پول می‌گیریم ولی موقع خسارت دادن است که افراد یک مقدار اذیت می‌شوند. لذا این قسمت‌ها را ان‌شاءالله با این سامانه که به صورت پایلوت (آزمایشی) عمل می‌شود می‌توان نهایتا در کل کشور عملیاتی کرد. تاکید ما این است که در همه صنعت بیمه بایستی پرداختها به صورت آنلاین باشد.

تسنیم: این سامانه و اپلیکیشن اسم خاص دارد؟

سلیمانی: بله؛ سامانه پرداخت خسارت آنلاین

تسنیم: هنوز اجرایی نشده است؟ چون وقتی من داشتم می‌آمدم یک صف طولانی جلوی یکی از این شعب خسارت دیدم؛ فکر می‌کنم بیمه ایران بود و ماشین‌ها بسیار زیاد بود.

سلیمانی: الان بیمه ایران با امدادخودرو دارد این کار {پرداخت از طریق سامانه} را می‌کند که کار خیلی کار قشنگی هم هست. در این زمینه و برای عملیاتی شدن آن خیلی فشار آوردیم؛ چون مثلا - حالا این ها البته درد دلهای داخلی است - برخی از ارزیاب‌ها شروع کردند به سمپاشی که چرا بیمه ایران با امدادخودرو قرارداد می‌بندد؟ فکر کردند که کاسبی‌شان از بین می‌رود. بالاخره اینها بابت ارزیابی پول می‌گیرند. ولی ما گفتیم زمانی که تصادف کرده امدادخودرو می‌تواند بگوید که مثلا فقط به این شماره فلان زنگ بزنید؛ بعد خودش می‌آید ماشین را می‌برد و این افراد سرنشین را هم می‌رساند. خودش هم ماشین را می‌برد و تعمیر می‌کند و با بیمه تسویه می‌کند و به طرف (فرد خسارت‌دیده) می‌گوید بیایید ماشین (تعمیرشده) خود را ببرید. این کمک بسیار زیادی به کاهش شکایت‌هاست. همان ناراحتی‌ها که اشاره کردید مردم دارند را کاهش می‌دهد. من خودم در این زمینه قبلا گیر افتادم و می‌دانم که چه وضعی است و از این بابت خیلی ناراحتم.

به هرحال این موضوع را بیمه ایران دارد اجرایی می‌کند اما بیمه تجارت‌نو اصلا سامانه‌اش را عملیاتی و اعلام کرده است. خدمات ارائه می‌دهد. ان شاءالله اگر این کار انجام شود به دستورالعمل تبدیل و ابلاغ می‌شود و برای همه بیمه‌ها اجباری خواهد شد تا یک مقداری رضایت‌مندی مردم بیشتر شود.

* کرونا برای بیمه فقط ضرر داشت

تسنیم: صنعت بیمه در بحث کرونا چه کاری انجام داده و چه وضعیتی داشته است؟

سلیمانی: ما از ویروس کرونا هم ضرر کردیم و هم خیلی کمک کردیم برای این بیماری. یکی از آنجاهایی که ضرر کردیم مثلا همین بیمه مسافرتی است. خب به دلیل کرونا رفت و آمدها به حداقل رسیده است. در بیمه مسافرتی تقریبا می‌شود گفت که مثلا پیشتر اگر حدود 4.5 میلیون مسافر خارجی به ایران می‌آمدند در سال 99 تقریبا این عدد به 150 هزار نفر کاهش پیدا کرد. یعنی اینقدر کم شده است لذا دریافتی‌مان در این حوزه خیلی کم شد. خیلی از افراد گفتند ما که نمی‌توانیم با این وضعیت کرونا برای عمل جراحی قلب یا ریه و غیره به بیمارستان برویم لذا بیمه درمان تکمیلی نخریدند و درآمدها در این حوزه هم کم شد. جالب است که در سال 99 کاهش صدور بیمه‌نامه داشتیم. اما از آن طرف چه اتفاقی افتاده است؟ ما آمدیم در حوزه کرونا کمک کردیم؛ مثلا برای تمام کسانی که بیمه درمان تکمیلی بودند گفتیم اگر بابت بیماری کرونا هم بیمارستان رفتید هزینه‌اش را می‌دهیم. خب وضعیت بیمه در شرایط عادی با وضعیت پاندمی فرق می‌کند؛ این اصلا در صنعت بیمه نبود اما ابلاغ کردیم و اجرا کردیم.

تسنیم: شما برآوردی از خسارتی که در حوزه کرونا پرداخت کرده‌اید دارید؟

سلیمانی: بله حدود 2300 میلیارد تومان به بیمارستانها بابت هزینه‌های کرونا پول دادیم. علاوه بر آن اگر یادتان باشد پس از اسفند 98 که کرونا شروع شد اعلام کردیم از 15 اسفند تا 15 اردیبهشت 99 هرکسی که بیمه‌نامه خودرواش منقضی شده لزومی ندارد که برای بیمه‌نامه پولی پرداخت کند. ما برای آنها بیمه یکساله آنلاین صادر می‌کنیم و تمدید می‌شود. خیلی مسئله بود چون عددش نزدیک به دو هزار و 600 میلیارد تومان بود. همه (بیمه‌ها) گفتند آقا یعنی چه؟ یعنی پولمان از بین برود؟ ما گفتیم که نه؛ نگران نباشید. اگر ما با ملت همکاری کنیم ملت هم با ما همکاری می‌کند. لذا گفتیم از 15 اردیبهشت افراد بیایند و بیمه‌نامه تمدیدشده‌شان را بگیرند و پولش را هم ندهند؛ و واقعا مردم همکاری کردند.

اما کار سوم این بود که گفتیم تمام کسانی که مغازه دارند اما ستاد مقابله با کرونا گفته که برای قرنطینه و مبارزه با کرونا باید تعطیل شوند این مغازه‌داران می‌توانند بیمه نامه بخرند. 300 هزار تومان پول دادند اما در ازای آن روزی 500 هزار تومان - تا 60 روز - که مجموعا معادل 30 میلیون تومان می‌شود را می‌توانند اگر مغازه‌شان را بستند بیایند و از بیمه پولش را بگیرند. وقتی ما این حرف را زدیم بعضی کشورهای اکو و اروپایی تعجب کردند که چنین فکری را کرده‌ایم. به جای اینکه دولت پول مغازه بسته شده را بدهد گفتیم تا 60 روز را ما حاضریم پولش را بدهیم. خیلی‌ها آمدند و گرفتند و استفاده کردند؛ آن دسته از مغازه‌دارانی که خبردار نشدند و استفاده نکردند خیلی ناراحت بودند که چرا اطلاع‌رسانی بیشتر نشده. بیش از 100 میلیارد تومان فقط در این بخش دادیم. همچنین شرکت‌های بیمه‌ای کمک‌هایی را نیز به صورت هدایا در زمینه‌هایی مانند مواد غذایی و شوینده‌ها انجام دادند. به همین دلیل ما نه تنها ضرر کردیم از بابت این بیماری بلکه حتی این کمک‌ها را نیز انجام دادیم تا در کنار مردم باشیم.

تسنیم: آقای دکتر بحث راننده‌محوری بیمه شخص ثالث به کجا رسید؟ ظاهرا تبدیل به چالشی شده است.

سلیمانی: ببینید بحث راننده محوری، موضوعی چندوجهی است. وزارت مسکن و شهرسازی که در بخش راه دخیل است و نیروی انتظامی و ما به عنوان بیمه بخشهای مختلف آن هستیم. در قانون هم همین را می‌گوید که با همکاری این دستگاه ها باید انجام شود. ما در همان مرحله یعنی موقعی که قانون تصویب شد یک کار خوبی کردیم و آن این بود که اطلاعات را جمع آوری کردیم. هر فردی که الان بیمه‌نامه برایش صادر می‌شود می‌گوییم زن است یا مرد است، سنش چقدر است، شغلش چیست و... که اینها روی نحوه رانندگی اثر می‌گذارد. پلیس باید چکار کند؟ باید با ما لینک شود تا مشخص شود که این فرد راننده این میزان امسال جریمه شده است و این تصادف‌ها برایش اتفاق افتاده است. چون افراد در برخی تصادف‌ها از ما پول نمی‌گیرند و ما خبر نداریم و فقط از آنها که پول می‌گیرند خبر داریم. ما الان دیدیم که اطلاعتمان تقریبا کامل شده است. اما اطلاعات پلیس هنوز کامل نیست. اعلام کردیم بیایند و حتی نامه‌ای به دولت نوشتیم و پیشنهاد کردیم که آئین‌نامه این قانون سریعتر اجرایی شود. اگر این اطلاعات با هم لینک بشود می‌توانیم این راننده محوری را به طور جدی عملیاتی کنیم. اگرچه الان این تخفیفی که می‌دهیم به نوعی در راستای راننده‌محوری است. تخفیف را به راننده می‌دهیم. اگر یادتان باشد در بحث انتقال تخفیف که موضوع بسیار مهمی است داد برخی درآمد.

تسنیم: آقای دکتر طرح دیگری داشتید که در مورد صندوق بیمه حوادث طبیعی بود؛ این موضوع اجرایی شد؟

سلیمانی: بله خوشبختانه قانون آن تصویب شد و پیگیری زیادی کردیم و اساسنامه آن هم در دولت تصویب شد. شورای نگهبان هم آن را مصوب کرد. حتی در بودجه سال 1401 پیشنهاد کردیم که البته متاسفانه مبلغی که از مردم می خواهند بگیرند عدد زیادی نیست؛ مبلغش درسال 24 هزار تومان است یعنی ماهی دو هزار تومان؛ بقیه را یعنی تا 100 هزار تومان را باید دولت بدهند. خب مبلغ 24 هزار تومان در سال مبلغ کمی است و باید بیشتر بشود که صندوق بتواند زودتر شکل بگیرد. در بودجه سال 1401 گنجانده شده است.

تسنیم: قرار بود این پول از طریق قبوض آب و برق جمع‌آوری شود.

سلیمانی: بله همینطور است.

تسنیم: یک چالش چند ساله‌ای هم در صنعت بیمه وجود دارد که همان تصادف با خودروهای گران‌قیمت است. مثلا وقتی پرایدی به بنز بزند چطور می‌خواهد محاسبه شود؟

سلیمانی: بله این همان چیزی است که در ماده 8 قانون و تحت عنوان خودروی متعارف و خودروی نامتعارف آمده است. دولت پیشنهاد اصلاح آن را داده است و ما گفتیم که اگر هم متعارف و نامتعارف در قانون دست نخورد حداقل بیمه دیگر این بحث را نکند. یعنی در تصادفی که اتفاق افتاده بیمه باید میزان تعهدش را پرداخت کند. ما این را قبول کردیم و فرستادیم دولت هم تصویب کرده و برای مجلس فرستاده است. در کمیسیون اقتصادی تصویب شده و در صحن علنی منتظریم که هرچه سریعتر تصویب شود. این مسئله از نظر ما حل شده است و منتظریم تا قانونی شود و اجرا کنیم. لذا در انتظار مجلس هستیم. می‌دانیم که ملت در این زمینه گله دارند و منتظرند اقدامی بشود.

آقای دکتر بیمه‌ها سالانه چقدر به دولت به عنوان سود پرداخت می‌کنند؟

سلیمانی: ما سالانه بین 60 تا صدمیلیارد تومان به دولت پرداخت می‌کنیم.