یک دهه، یک توافق
تهران - ایرنا - برجام در کنار حفظ دستاوردها و حقوق هسته‌ای کشور و لغو قطعنامه‌های شش‌گانه شورای امنیت، اجماع جهانی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران را به وضعیتی دیگرگون تبدیل کرد.
برجام که روزی در چارچوب توافق ایران و 1+5 تعریف می‌شد و امروز به 1+4 تنزل یافته، چند روزی است که وارد ششمین سال خود شده‌است؛ توافقی که با خروج آمریکا و اعمال مجدد تحریم‌های ضدایرانی با مشکلات جدی مواجه و باعث شده که برخی در ایران دستاوردهای تاریخی آن را از یاد ببرند و بر مشکلات ناشی از تحریم متمرکز شوند.
در همین ارتباط «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان هفته گذشته به مناسبت فرارسیدن پنجمین سالگرد دستیابی به برجام پیامی در توئیتر منتشر کرد و نوشت: «امروز پنجمین سالگرد برجام - بزرگترین دستاورد دیپلماتیک دهه گذشته - است و یادآور این است که رفتار قانون‌گریزانه آمریکا نباید مقیاسی برای اندازه‌گیری هنجارهای بین‌المللی باشد. اهانت آمریکا به قانون و دیپلماسی، این کشور را در زمره کشورهای بدنام دنیا قرار داده و امنیت دنیا و آمریکا را تهدید می‌کند.»
اینکه ظریف برجام را بزرگترین دستاورد دیپلماتیک دهه گذشته دانسته آن هم در برهه‌ای که ایران زیر شدیدترین فشارهای سیاسی و اقتصادی آمریکا قرار دارد، قابل تامل است؛ فشارهایی که تاکنون بجز تنگناهای اقتصادی، هیچ کدام از اهداف سیاسی آمریکا را محقق نساخته‌است.
ترامپ وعده داده بود با خروج از برجام و پیگیری سیاست موسوم به «فشار حداکثری» ایران را به حضور پای میز مذاکره برای رسیدن به «توافقی بهتر» مجاب خواهد کرد. در حالی که بیش از دو سال از این وعده می‌گذرد او در تحقق این هدف ناکام مانده و به همین دلیل به خصوص در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا از سوی گروه‌های مختلف در این کشور آماج انتقادات قرار گرفته‌است.
از دیگر اهداف ترامپ و تیم او می‌توان به خارج کردن تهران از توافق هسته‌ای اشاره کرد. رییس جمهوری آمریکا با خروج از برجام در اردیبهشت‌ماه دو سال پیش در صدد برانگیختن اقدام متقابل و مشابه از سوی تهران برآمد؛ تیری که به سنگ خورد و ایران به رغم برآورده نشدن انتظارات در برجام باقی ماند و در چارچوب توافق و با بهره‌گیری از مفاد آن گام‌هایی را با هدف متوازن‌سازی تعهدات برداشت.
طنز تلخ ماجرا آنجا است که برخی در داخل نیز همصدا با آمریکا، شعار ضرورت خروج ایران از برجام را سر می‌دهند. در روزهای میانی تیرماه که ظریف برای بررسی تحولات بین‌المللی و سیاست جمهوری اسلامی ایران در مجلس حضور یافت، برخی نمایندگان همزمان با زیر سوال بردن سیاست خارجی دولت، مدعی شدند که با برجام، اقتدار و عزت ملت ایران خدشه‌دار شده و تهران باید تصمیم شجاعانه‌ای مبنی بر خروج از توافق بگیرد و اقتدار کشور را با خروج از برجام به دنیا اعلام کند.
از نگاه ناظران، جمهوری اسلامی ایران پنج سال پیش با توافق هسته‌ای اقتدار و عظمت را برای جمهوری اسلامی ایران تثبیت کرد و با این توافق به بازیگر تعهدپذیر و تعامل‌گر نزد جامعه بین‌الملل تبدیل شد و کار دشمنان را دشوار ساخت.
شورای امنیتی که زمانی جولانگاه نماینده آمریکا و با صدور قطعنامه‌های گوناگون علیه ایران همراه بود، اینک «مایک پمپئو» وزیر خارجه این کشور هم در آن نفوذ و تاثیری ندارد. نشانه انزوای آمریکا در شورای امنیت را می‌توان در نشست یک هفته پیش به وضوح دید؛ نشستی که با حمایت نمایندگان حاضر از برجام و تاکید بر ضرورت ماندگاری توافق پایان یافت.
«حمید بعیدی‌نژاد» سفیر جمهوری اسلامی ایران در لندن پس از نشست شورای امنیت درباره قطعنامه 2231 در توئیتی به انزوای آمریکا در این نشست اشاره کرد و نوشت: نشست شورای امنیت سازمان ملل، وحدت بین همه اعضا به جز آمریکا را در حمایت قاطع از توافق هسته‌ای و محکوم کردن سیاست ایالات متحده آمریکا ثابت کرد. آمریکا حتی در بین متحدانش نیز منزوی شده بود، به نحوی که پمپئو مجبور شد این جلسه را زودتر ترک کند.
از طرفی تحریم‌های اقتصادی آمریکا به عنوان تنها ابزار کاخ سفید با نتایج ملموس علیه ایران و دیگر بازیگران، حتی نزدیکترین متحدان این کشور را به واکنش واداشته‌است به طوری که آنها خواستار پایان‌یابی این اقدامات غیرقانونی دولت ترامپ شده‌اند.
«جوزپ بورل» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از جمله منتقدانی است که در روزهای اخیر زبان به انتقاد گشوده و مخالفت خود را با تحریم‌ها علیه ایران و کوبا اعلام کرده‌است. انتقاد از سیاست تحریمی آمریکا از سوی متحد اروپایی زمانی شدت گرفته که آمریکا در صدد اعمال تحریم‌های تجاری به شرکت اروپایی درگیر در تکمیل خط لوله انتقال گاز روسیه به اروپا (نورد استریم 2) برآمده‌است. از نگاه بورل، تحریم‌های آمریکا علیه شرکت‌های اروپایی ناقض قوانین بین‌المللی است که به معاملات مشروع اروپا ضربه وارد می‌کنند.
به هر حال سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه آمریکا در برابر قانون‌مداری جمهوری اسلامی به نتیجه آشکاری منتهی شد و آن انزوای آمریکا در پهنه جهانی است. ترامپ معتقد است که برجام تنها منافع جمهوری اسلامی ایران را مدنظر قرار داده در حالی که دیگر اعضای توافق از آن بی‌بهره مانده‌اند.
خروج ایران از ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد، حفظ حقوق هسته‌ای و ادامه فعالیت‌های صلح‌آمیز کشور در این زمینه، مشروعیت‌بخشیدن به غنیسازی اورانیوم در خاک ایران، پذیرش ایران هسته‌ای از سوی جهان و انجام مبادلات در این زمینه، لغو تمامی قطعنامه‌های شورای امنیت و شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، منوط به زمان کردن تحریم‌های تسلیحاتی، موشکی و هسته‌ای ایران، برداشتن تمامی تحریم‌های ضدایرانی از سوی شورای امنیت، اتحادیه اروپا و... تنها بخشی از دستاوردهای این توافق است؛ بی‌جهت نیست که ظریف برجام را بزرگترین دستاورد دیپلماتیک ایران در دهه گذشته دانسته‌است.
*س_برچسب‌ها_س* *س_پرونده خبری_س*