اولین توافق مهم پس از آغاز جنگ / آسِ نهایی توافق برجام روی میز
ماه مرداد با اولین توافق مهم پس از آغاز جنگ در اوکراین آغاز شد. بر اساس این توافق که از طریق مذاکرات میان اوکراین، ترکیه، روسیه و سازمان ملل متحد انجام شد، چارچوبی برای ازسرگیری ارسال محموله‌های جهانی غلات به خارج از اوکراین مشخص شد.
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از اکوایران، سالی که گذشت، جهان روزگار پر آشوبی را از سرگذراند. از شدت گرفتن جنگ در اوکراین تا تنش بی‌سابقه در روابط دو قدرت بزرگ اقتصادی دنیا که طنین لرزه بر پایه‌های جهان تک قظبی را تداعی کرد. سیاست خارجی جمهوری اسلامی نیز که در این سال چالش‌های کم‌سابقه‌ای را از سر گذراند و تنش‌های فزاینده‌ای را با غرب تجربه کرد، در پایان سال با مدیریت بخشی از بحران‌ها توانست ورق روندهای خطرناکی را برگرداند. اکوایران در سلسله یادداشتی مروری داشته بر حوادث ماهانه سال خورشیدی که از پشت سر گذشته شد.
اولین توافق مهم پس از آغاز جنگ
ماه مرداد با اولین توافق مهم پس از آغاز جنگ در اوکراین آغاز شد. بر اساس این توافق که از طریق مذاکرات میان اوکراین، ترکیه، روسیه و سازمان ملل متحد انجام شد، چارچوبی برای ازسرگیری ارسال محموله‌های جهانی غلات به خارج از اوکراین مشخص شد. این توافق ایجاد یک «مرکز کنترل» با حضور سازمان ملل، ترکیه، روسیه و اوکراین را در استانبول برای نظارت و هماهنگی صادرات غلات از طریق یک کریدور امن دریایی تعیین شده، فراهم کرد. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، در این باره گفت: «این یک توافق برای جهان است. این امر برای کشورهای در حال توسعه ی در آستانه ورشکستگی و آسیب پذیرترین افراد در آستانه ی قحطی مایه آسودگی خواهد بود. این توافق به تثبیت قیمت‌های جهانی مواد غذایی کمک می‌کند که حتی قبل از جنگ شاهد نرخ های بی‌سابقه‌ای بود».
تغییر پارادایم جمهوری‌خواهان در آمریکا
با این حال به فاصله کوتاهی از این توافق، حمله حمله موشکی به بندر اودسا، شک و تردیدهای فراوانی را در این زمینه به وجود آورد که آیا روسیه به توافق خود با کی‌یف با هدف جبران کمبود جهانی مواد غذایی ناشی از جنگ احترام می‌گذارد یا خیر. ودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، حملات موشکی به اودسا را به عنوان یک «بربریت» آشکار محکوم و خاطر نشان کرد این مسئله نشان داد نمی‌توان به مسکو برای اجرای توافق مذکور با میانجی‌گری ترکیه و سازمان ملل اعتماد کرد.
در این ماه نیروهای اوکراینی در تدارک ضدحمله خود برای بازپ گیری شهر خرسون بودند. در این زمان، نبرد قریب الوقوع خرسون مهم‌ترین نبرد اوکراینی‌ها از زمان دفاع از کیف به شمار می‌رفت. در همین ماه، در پی حمله بی‌سابقه به ناوگان دریایی روسیه در کریمه، جشن‌های روز ناوگان روسیه به دلایل امنیتی لغو شد.
از بن‌بست سیاسی تا وضعیت فوق‌العاده
در این ماه، در شرایطی که وزیر امور خارجه عراق، پس از 5 دور نشست میان مقامات ایران و عربستان در سطح امنیتی، از دور جدید مذاکرات میان این دو کشور به ابتکار بغداد در سطح وزرای خارجه خبر داد، به فاصله چند روز، اوضاع داخلی در این کشور به گونه‌ای متشنج شد که عملا برای چند هفته ابتکارات دیپلماتیک بغداد برای صلح منطقه‌ای برای مدتی عملا متوقف ماند.
بایدن در صحرا، پوتین در تهران / اتلاف وقت برجام در دوحه
در این روزها و در فاصله تنها سه روز، پارلمان عراق دو بار به تسخیر هوادارن صدر درآمد. این معترضان پس از حمله اول خو به پارلمان و تعلیق جلسه معرفی نخست وزیر جدید، بار دیگر در حمایت از مقتدی صدر، با عبور از دیواره‌های بتنی منتهی به منطقه سبز بغداد، صحن پارلمان را به اشغال خود درآوردند. در این زمان، با گذشت ده ماه از برگزاری انتخابات در این کشور، بن بست بر سر استقرار یک دولت جدید ادامه داشت - طولانی‌ترین دوره از زمان تهاجم سال 2003 توسط ایالات متحده که نظم سیاسی در این کشور نفت خیز را تغییر داد. قرار بود رای‌گیری برای انتخاب محمد شیاع السودانی برای تصدی پست نخست وزیری برگزار شود، اما این جلسه پس از این وقایع به حالت تعلیق درآمد. در پی این حوادث، به دعوت مصطفی کاظمی، نخست‌وزیر وقت، رهبران جریانهای سیاسی عراق برای برون رفت از انسداد سیاسی در اجلاس «گفت‌وگوی ملی» شرکت کردند. البته مقدی صدر در این اجلاس شرکت نکرد.
با این حال، به رغم توقف موقت مذاکرات میان ایران و عربستان به دلیل حوادث داخلی عراق، امارات متحده عربی اعلام کرد که سفیر این کشور در ایران، پس از نزدیک به هفت سال پس از کاهش سطح روابط با جمهوری اسلامی، به زودی به تهران بازگشته و ماموریت خود را از سر خواهد گرفت.
ترور ایمن الظواهری، رهبر القاعده و سوءقصد به سلمان رشدی، از دیگر وقایعی بود که در پنجمین ماه خورشیدی سال گذشته شاهد آن بودیم. مقام‌های آمریکایی اعلام کردند که الظواهری هنگام بیرون آمدن از بالکن خانه امن خود در کابل در اثر اصابت موشک‌های «آتش جهنمی» یک هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی کشته شد. الظواهری سال‌ها سازمان‌دهنده و استراتژیست اصلی القاعده و سپس جانشین بن لادن شده بود، اما فقدان کاریزما و رقابت با شبه‌نظامیان رقیب داعش، توانایی او را برای الهام‌بخشی به حملات ویرانگر به غرب کاهش داد. این حمله هواپیمای بدون سرنشین اولین حمله رسمی ایالات متحده در داخل افغانستان از زمان خروج نیروهای آمریکایی در اگوست 2021 به شمار می‌آمد.
جنجال سفر پلوسی به تایپه
اما در آن‌سوی اقیانوس‌ها، اعلام کشف اسناد طبقه بندی شده در یکی از اقامت‌گاه‌های شخصی، دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق ایالات متحده جنجال برانگیز شد. این موضوعی بود که برای ماه‌ها جامعه سیاسی آمریکا را به خود متوجه و دامنه آن به معاون ترامپ و حتی جو بایدن کشیده شد. به گفته برخی از کارشناسان امنیتی، توقیف اسناد طبقه بندی شده دولت ایالات متحده در اقامتگاه دونالد ترامپ در مارآ لاگو، نگرانی های امنیت ملی از بابت رئیس جمهور سابق آمریکا را مورد توجه قرار داد.
اما سفر نانسی پلوسی، رئیس وقت مجلس نمایندگان ایالات متحده به تایوان، به عنوان یکی از مهم‌ترین وقایع سال این کشور تلقی شد. پلوسی که طی سفر آسیایی خود به شکلی از پیش اعلام‌نشده به جزیره سفر کرد، پس از ورود به تایپه تاکید کرد که سفرش به تایوان نشان‌دهنده «حمایت بی‌قید و شرط» آمریکا از این جزیره است.
در واکنش به این اقدام، پکن با «بسیار خطرناک» توصیف کردن سفر پلوسی به تایوان، آن را به شدت محکوم کرد و هشدار داد که هیچ‌گونه رفتار «جدایی‌طلبانه» تایوان را نمی‌پذیرد و در صورت لزوم این جزیره را با زور تصرف خواهد کرد و بدین منظور اقدام به برگزاری رزمایش گسترده و بی‌سابقه‌ای در نزدیکی این جزیره کرد. پلوسی بلندپایه‌ترین مقام آمریکایی بوده که در 25 سال گذشته به تایوان سفر کرده است.
آسِ نهایی توافق روی میز
در این ماه، دامنه اختلافات میان ایران و آمریکا در حال گسترده‌تر شدن بود. واشنگتن در واکنش به پرتاب ماهواره ایرانی «خیام» توسط روسیه به فضا، مدعی شد که افزایش همکاری روسیه با ایران باید به عنوان یک خطر بزرگ برای جامعه بین المللی تلقی شود. سی‌ان‌ان هم طی گزارشی جدید مدعی شده آموزش نیروهای روسیه برای استفاده از پهپادهای رزمی ایرانی در ایران آغاز شده است. یک مقام آمریکایی در گفتگو با سی‌ان ان ادعا کرد که به عنوان بخشی از توافقنامه انتقال پهپاد، ایران آموزش‌هایی را برای روس‌ها انجام داده است. وزارت دادگستری ایالات متحده هم مدعی شد یکی از اعضای سپاه پاسداران متهم به تلاش برای قتل جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید در دوران دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا، شده است. بر اساس ادعای وزارت دادگستری آمریکا، شهرام پورصفی، شهروند ایرانی، معروف به مهدی رضایی، «تلاش کرده است برای انجام این قتل در واشنگتن دی‌سی یا مریلند به افراد مقیم آمریکا 300 هزار دلار بپردازد». این در حالی است که جمهوری اسلامی تمامی اتهامات مذکور را تکذیب کرد.
اگر چه قطعنامه شورای حکام در ماه خرداد و بی‌نتیجه ماندن مذاکرات دوحه در ماه تیر گره احیای برجام را کورتر کرده بود، اما پنجمین ماه سال گذشته خورشیدی پنجره امیدها برای بازگشت به توافق را تا حدودی دوباره گشود. هر چند آمریکایی‌ها هم‌چنان هشدار می‌دادند که در حال رسیدن به پایان روزشمار مطلوبیت برجام می‌شویم و مدیر کل آژانس از تنگ‌تر شدن روزبه‌روز فضا برای توافق صحبت می‌کرد، با این حال، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا، با انتشار یادداشتی در روزنامه فایننشال‌تایمز با بیان این‌که «فضا برای مصالحه‌های مهم دیگر تمام شده است»، اعلام کرد برای رسیدن به توافق «اتحادیه اروپا پیشنهاد نهایی را ارائه کرده که منعکس کننده بهترین شرایط ممکن برای آمریکا و ایران جهت احیای توافق هسته‌ای است». او متذکر شد «ایران سخت مذاکره کرد، در برابر فشار حداکثری مقاومت کرد و به یک توافق منصفانه دست یافت. وقت تصاحب آن فرارسیده‌است». این پیشنهاد در شرایطی ارائه شد که اکسیوس، از قول سه منبع آمریکایی خبر داد که برت مک‌گورک، هماهنگ‌کننده خاورمیانه ای کاخ سفید در جلسه‌ای با اعضای مجلس نمایندگان آمریکا اذعان داشته «بسیار بعید» است که توافق هسته‌ای 2015 با ایران در آینده نزدیک احیا شود.
اگر چه دولت ایالات متحده به طور رسمی اعلام کرد که از پیشنهاد اتحادیه اروپا برای احیای برجام حمایت می‌کند، با این حال تهران از اظهار نظر صریح در این باب خودداری نموده و به در دست بررسی بودن اعلام کردن آن بسنده کرد. این مسئله‌ای بود که باعث شد دیپلمات‌های بلندپایه ایرانی و آمریکا برای تبادل دیدگاه‌هایشان عازم وین شوند. یک منبع اتحادیه اروپا در این باره گفت: «هیچ ضرب‌الأجلی برای دو طرف برای پاسخگویی به پیشنهاد بورل وجود ندارد، اما اکنون فضا برای مذاکره تمام شده است». در این زمینه به نظر می رسید دو گره اصلی در راه رسیدن به توافق نهایی وجود دارد: بسته شدن پرونده پادمانی ایران در شورای حکام اژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مسئله تضمین ایالات متحده پیرامون رفع کامل تحریم‌ها. البته جمهوری اسلامی با انتقاد از بروکسل، نهایی خواندن متن توافق پیشنهادی را رد کرده و تغییر در این متن را امکان‌پذیر دانست. در پایان این ماه خبرگزاری الجزیره اعلام کرد توافق به‌زودی اعلام می‌شود و بر اساس آن احیای برجام در 4 مرحله و 2 دوره‌ی 60 روزه انجام‌پذیر خواهد شد.
همچنین بخوانید
