ترسیم خط قرمزهای ایران با زبان دیپلماتیک
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران در سخنانی کم‌سابقه، هشدارهایی به رژیم اسرائیل و حامیان آن در جنگ علیه غزه داد. امیرعبداللهیان در یک گفت‌وگوی تلویزیونی که دوشنبه شب پخش شد، با اشاره به اینکه اگر جنایت های جنگی رژیم صهیونیستی متوقف نشود، جبهه های جدیدی گشوده می شود و این موضوع اجتناب ناپذیر خواهد بود، گفت «هر گونه اقدام پیش دستانه در ساعات پیش رو متصور است.»
وزیر امور خارجه ایران بار دیگر تاکید کرد که ما به نیروهای مقاومت دستور نمی دهیم و آنها خود راسا تصمیم می گیرند. به گزارش ایسنا، امیرعبداللهیان با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه از جنگ استقبال نکرده است، افزود: «تلاش ما متمرکز بر احقاق حقوق فلسطینی ها و عدم گسترش جنگ است.» وی تاکید کرد: «تلاش های زیادی در منطقه در حال انجام است که دامنه جنگ گسترش پیدا نکند.» امیرعبداللهیان با اشاره به گفت وگوی تلفنی اخیرش با وزیر امور خارجه ایرلند گفت: «امشب (دوشنبه شب) با وزیر امور خارجه ایرلند به صورت تلفنی رایزنی کردم، او حامل پیامی از سوی غرب برای ما بود.» وی ادامه داد: «در این گفت وگو به وزیر خارجه ایرلند گفتم که به طرف های غربی بگوید منصفانه عمل کنند.»
وزیر خارجه ایران تاکید کرد: «در این گفت وگوی تلفنی تاکید کردم اگر جنایت های جنگی رژیم صهیونیستی متوقف نشود، جبهه های جدیدی گشوده می شود و این موضوع اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.» این مقام بلندپایه وزارت خارجه در ادامه صحبت های خود در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا احتمال ورود ایران به درگیری های اخیر در منطقه وجود دارد و اینکه دامنه این جنگ گسترش پیدا می کند، گفت:«هر احتمالی متصور است، من مایل هستم که بار دیگر تاکید کنم که هیچ طرفی نمی تواند نسبت به تداوم این جنایت ها بی تفاوت باشد.» وی در همین ارتباط افزود: «در مورد عربستان ما شاهد بودیم که این بحث وجود داشت که عربستان به دنبال عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی است، ولی اکنون در این مرحله ما شاهد موضع منطقی و قابل قبول از عربستان در مورد تحولات اخیر هستیم.»
رئیس دستگاه دیپلماسی تصریح کرد: «در جریان سفر منطقه ای که اخیرا داشتم برخی از رهبران منطقه می گفتند که ما انتظار موضع دیگری از عربستان سعودی داشتیم و فکر می کردیم موضع دیگری اتخاذ کند.» امیرعبداللهیان با اشاره به اینکه در حال حاضر تلاش های زیادی در منطقه در حال انجام است که دامنه جنگ گسترش پیدا نکند، افزود:«امروز وقتی از مقاومت در منطقه صحبت می کنیم فقط حزب الله نیست و شاهد فعالیت گروه های مختلف مقاومت در منطقه هستیم و طرف مقابل به خوبی می داند که گسترش جنگ در حوزه مقاومت به تنهایی صحنه ای را ایجاد می کند که نتیجه آن تغییر جغرافیایی رژیم اشغالگر قدس خواهد بود.»
این دیپلمات عالی رتبه کشورمان با اشاره به رایزنی اخیرش با دبیرکل حزب الله لبنان در بیروت توضیح داد: «حزب الله لبنان همه گزینه ها و سناریوهای ممکن را در برابر خود قرار داده است. رهبران مقاومت اجازه نمی دهند که صهیونیست ها هر اقدامی را که می خواهند در غزه انجام دهند و بعد از اینکه خیالشان در غزه راحت شد، به سراغ دیگر جبهه های مقاومت بروند. بنابراین هر گونه اقدام پیش دستانه در ساعات پیش رو متصور است.» وی همچنین در بخش دیگری از صحبت های خود در بیان اهمیت دفاع از غزه گفت: «امروز اگر از غزه دفاع نکنیم فردا باید در بیمارستان های خودمان با بمب های فسفری رژیم صهیونیستی مقابله کنیم.»
امیرعبداللهیان با بیان اینکه امنیت مقوله ای به هم پیوسته است و امنیت منطقه، امنیت ایران است، ادامه داد:«برای ما فرصتی است که صهیونیست ها در داخل خانه خودشان متوقف شوند.» صحبت های وزیر خارجه ایران مبنی بر احتمال اقدام پیش دستانه در ساعات پیش رو هشداری آشکار و صریح به رژیم اسرائیل است و شاید برای نخستین بار است که در راس دیپلماسی ایران این هشدارهای کم‌سابقه در ارتباط با محور مقاومت بیان می شود.
اما هدف دستگاه سیاست خارجی ایران از مطرح کردن این هشدارها در این مقطع چیست؟ آیا ایران واقعا می خواهد به این جنگ ورود کند یا هدف از چنین صحبت هایی، ایجاد بازدارندگی است. یعنی تهران می خواهد هزینه ورود زمینی به غزه توسط نیروهای اسرائیلی را بالا ببرد. از سوی دیگر دوشنبه شب جروزالم‌پست گزارشی منتشر کرد مبنی بر اینکه دلیل اینکه عملیات زمینی اسرائیل در غزه از روز جمعه تا به امروز به تعویق افتاده، به تهدیدات ایران و حزب الله مربوط است. البته طبیعی است که ایران برای حفظ محور مقاومت و شبکه بازدارندگی اش از همه ابزارها و اهرم های نظامی و دیپلماتیک خود استفاده کند. چنانچه آمریکایی ها نیز از همه ابزارهایشان جهت ممانعت از ورود نیروی سوم به جنگ طی یک هفته گذشته استفاده کرده اند.
درواقع به نظر می رسد این پیام امیرعبداللهیان بعد از پیام های محرمانه و پشت پرده ای بود که ایران به طرف مقابل داده اما احساس کرده هزینه لازم را برای طرف اسرائیلی ایجاد نکرده است. لذا ایران در این مقطع حساس ترجیح داده با علنی کردن تهدیداتش، بازدارندگی خود را افزایش دهد و هزینه ورود تمام‌عیار زمینی به غزه را به شدت بالا ببرد. این همزمان است با گزارش هایی در مورد تحرکات و جابه‌جایی نیروها در سطح منطقه که امیرعبداللهیان دوشنبه شب با ارسال پیام های صریح و روشن معنای این تحرکات را به خوبی روشن کرد.
البته از یک نکته نباید غافل ماندکه وقتی بازیگری خطوط قرمزش را در سطح دیپلماتیک و در حوزه عمومی مطرح می کند، عقب نشینی از آن خطوط قرمز برای آن بازیگر هزینه زا است و با بحران اعتبار مواجه می شود که این امر بعید به نظر می‌رسد. در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما شاهد بودیم که وی تهدید کرد اگر بشار اسد از سلاح شیمیایی علیه مردم استفاده کند به سوریه حمله خواهند کرد. با وجود ادعای غرب مبنی بر استفاده از سلاح شیمیایی توسط اسد، اما اوباما هیچ حمله ای به سوریه انجام نداد که منجر به بحران اعتبار برای او و واشنگتن در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای شد. این صحبت های وزیر خارجه ایران چه پیامی دارد و آیا باید آن را در راستای بازدارندگی و ممانعت از گسترش جنگ تحلیل کرد یا احتمال ورود ایران به این منازعه در روزهای پیش رو را تقویت می کند؟
نقش ایران موازنه گری است
ابراهیم متقی، استاد دانشگاه تهران در پاسخ به روزنامه «دنیای اقتصاد» در تحلیل هشدارهای وزیر خارجه ایران مبنی بر اینکه هر گونه اقدام پیش دستانه در ساعات پیش رو متصور است، گفت:«اقدامات پیش دستانه عموما از سوی قدرت های بزرگ به کار گرفته می شود و این اقدامات برای ایجاد تغییرات بنیادین در فضای موازنه قدرت حاصل می شود. این در حالی است که ایران در زمره بازیگرانی نخواهد بود که از سازوکارهای مربوط به کنش پیش دستانه استفاده کند.» متقی تاکید کرد: «به احتمال زیاد منظور دکتر امیرعبداللهیان بهره گیری از اقدامات پیشگیرانه در چارچوب منشور ملل متحد خواهد بود.»
استاد دانشگاه تهران ادامه داد:«ادبیات راهبردی ایران در روزهای بعد از بحران و آنچه مقام معظم رهبری در دانشگاه افسری امام علی (ع) بیان داشتند، نشانه هایی از نقش موازنه دهنده ایران را منعکس می سازد.» متقی با بیان اینکه ایران به لحاظ قدرت و همچنین راهبرد از سازوکارهایی بهره می گیرد که مبتنی بر موازنه منطقه ای باشد، گفت: «سیاست کنش پیش دستانه همواره مورد انکار ایران بوده و نشانه آن را می توان در اقدامات پرهزینه جورج بوش پسر در برخورد با عراق و در مارس 2003 مشاهده کرد.» وی افزود:«بنابراین راهبرد واقعی و عملی ایران در روند بحران غزه، مبتنی بر نشانه هایی از موازنه گرایی در سطح منطقه ای و همکاری با قدرت های بزرگ در جهت تثبیت این موازنه خواهد بود.»
بیم‌و امید ها در ایران؟
محمد خواجویی، پژوهشگر مسائل لبنان نیز در این خصوص گفت:«در ایران بعد از روزهای نخست عملیات طوفان الاقصی که نوعی فضای خشنودی در کشور شکل گرفت، به موازات افزایش عملیات های اسرائیل علیه غزه و افزایش احتمال ورود زمینی به غزه، فضای خشنودی از طوفان الاقصی جای خود را به فضای نگرانی داد.» وی افزود:«این نگرانی ناشی از این است که اگر اسرائیل وارد غزه شود، نوعی تغییرات بزرگ را در آنجا رقم بزند و کنترل غزه را از دست حماس خارج کند، می تواند شکست ابتدایی در این جنگ را تبدیل به نوعی پیروزی کند.» خواجویی تاکید کرد:«استنباط ایران این است که اگر اسرائیل در این جبهه موفق باشد و به مقاومت فلسطینی ضربه وارد کند، احتمالا در مرحله بعد با انگیزه بیشتری با کلیت محور مقاومت از جمله حزب الله لبنان و دیگر اجزای محور تحت رهبری ایران مواجه خواهد شد.» وی ادامه داد:«این نگرانی باعث شد که طی روزهای اخیر شاهد اظهارنظر هشدارآمیز وزیر خارجه و دیگر اظهارنظرهای مشابه از سوی مقام های کشور باشیم که در درجه نخست هدف از این اظهارات، تلاش برای هراساندن اسرائیل از ورود به این جنگ به دلیل تبعات آن است.»
به گفته این کارشناس، ایران ناگزیر است خود را برای سناریوهای بعدی آماده کند؛ یعنی احتمالا این هشدارها منشأ اثر نخواهد بود و عمده تحلیل ها دال بر این است که اسرائیل حمله زمینی علیه غزه انجام می دهد. منتها این مساله که حمله زمینی اسرائیل تا چه اندازه با واکنش محور مقاومت روبه‌رو خواهد شد با علامت سوال جدی مواجه است. وی افزود:«مهم‌ترین جبهه ای که بعد از عملیات زمینی، امکان تحرک از سوی آن وجود دارد، در مرز لبنان و اسرائیل و از سوی حزب‌الله است. طی روزهای اخیر نیز شاهد بودیم که حزب الله تلاش داشت این مرز را ناامن و ناآرام کند و اجازه ندهد که اسرائیل با خیال راحت روی غزه متمرکز شود.» این پژوهشگر مسائل لبنان تاکید کرد:«اگر طی روزهای آینده قرار باشد اسرائیل وارد غزه شود، طبیعتا این تحرکات افزایش پیدا می کند و حزب الله نیز به صورت پلکانی تنش هایش را در مرز بیشتر می کند.»
خواجویی با بیان اینکه وضعیت، وضعیت خطیری است، گفت:«از یک سو محور ایران نگران است که اسرائیل در جبهه غزه موفق شود و از سوی دیگر نمی تواند به راحتی در مقابل اسرائیل واکنش نشان دهد؛ زیرا ممکن است منتج به یک جنگ فراگیر شود که جنگ فراگیر برای همه طرف ها از جمله ایران می تواند بسیار پرهزینه باشد.» این پژوهشگر در نهایت توضیح داد:«دلیل اینکه در روزهای اخیر تمرکز ایران روی هشدارهای کلامی بوده این است که ایران ترجیح می دهد با این هشدارها بتواند اسرائیل را از حمله بازدارد. اما برآورد من این است که اسرائیل برای جبران شکست اولیه، راهی جز حمله زمینی حداقل در یک سطح محدود نخواهد داشت.»
افزایش بازدارندگی
قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه هم در تشریح صحبت های اخیر وزیر خارجه به روزنامه «دنیای اقتصاد» گفت:«آنچه در غزه در حال رخ دادن است یک فاجعه است و اگر حمله زمینی صورت بگیرد یک جنایت جنگی رخ می دهد. لذا همه کشورها به خصوص کشورهای مسلمان باید بسیج شوند و جلوی این عملیات را بگیرند.» محبعلی ادامه داد:«آن‌گونه که از صحبت های مقامات کشور می توان برداشت کرد ایران قصد گسترش جنگ را ندارد بلکه هدفش این است که مانع تجاوزات و جنایت های بعدی رژیم اسرائیل علیه مردم غیرنظامی در نوار غزه شود.» این دیپلمات پیشین کشورمان با بیان اینکه صحبت های امیرعبداللهیان در راستای ایجاد بازدارندگی و افزایش هزینه حمله زمینی اسرائیل به غزه ارزیابی می شود، افزود:«اسرائیل اکنون در حال جنایت جنگی در غزه است و باید به هر ترتیبی جلوی آن را گرفت.»
هشدار، بازدارندگی، عملیات
علی عبدی، کارشناس مسائل فلسطین نیز گفت:«صحبت های آقای امیرعبداللهیان نوعی ترسیم خط قرمزهای ایران با زبان دیپلماتیک است. درواقع وزیر خارجه، موضع ایران را با زبان دیپلماتیک و قاطع بیان کرد.» عبدی تاکید کرد:«به طور کلی هدف از این صحبت های هشدارآمیز آقای امیرعبداللهیان در وهله نخست هشدار، در گام بعدی ایجاد بازدارندگی و در گام آخر ممکن است اقدامات عملی باشد.» عبدی همچنین درباره عمق بحران در غزه گفت:«باید توجه داشت در حملاتی که صورت می گیرد، آسیب خاصی به توان رزمی و عملیاتی حماس وارد نمی شود، بلکه مردم عادی و غیرنظامی هستند که قتل عام می شوند؛ کشورهای غربی نیز در مقابل این جنایات دست دست می کنند و اسرائیل هم به این کشتار سیستماتیک ادامه می دهد.»
--> اخبار مرتبط