تیزبینی امام (ره) جلوی انحلال ارتش را گرفت / ایران می‌توانست عراق 2003 باشد
خبرگزاری فارس گروه تاریخ: همزمان با به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی، ارتش رژیم شاهنشاهی که پیکره اصلی آن را جوانان برومند خانواده‌های مسلمان و اغلب مستضعف ایرانی تشکیل می‌داد به ندای رهایی بخش رهبر کبیر انقلاب اسلامی لبیک گفت و در نتیجه، هم صدا و همراه با امت بعد از براندازی نهایی رژیم ستمشاهی، به ستیز بی امان با دشمنان داخلی و خارجی انقلاب برخاست.
ارتش به عنوان نخستین بازوی توانمند نظامی انقلاب در جهت تحقق اهداف جمهوری اسلامی ایران، تلاشهای خستگی ناپذیر و مستمری را با فداکاری و ایثار و در ابعاد مختلف آغاز کرد. امام خمینی (ره) روز پیوستن ارتش به مردم را با عبارت حکیمانه «لحظه شادی بندگان خدا و یأس ستمگران» نقطه عطف درخشان و افتخارآمیز قلمداد فرمود. در این حال و در شرایطی که عده‌ای از ناآگاهان و غرض ورزان در همان دوران خواهان انحلال ارتش بودند امام امت به عنوان بزرگترین حامی ارتش، پای به میدان نهاد و طی پیامی در 27 فروردین 1358 ضرورت حفظ ارتش را اعلام و در جهت انسجام و یکپارچگی ارتش، فرمان تاریخی و مهمی را صادر و روز 29 فروردین را روز ارتش نامگذاری کردند. این در حالی بود که گروهک‌ها در پی انحلال ارتش بودند به همین دلیل با شاداب عسکری مورخ و پژوهشگر تاریخ معاصر و دفاع مقدس به گفت‌وگو پرداختیم.
فارس: گروه‌های بسیاری پس از انقلاب فعال بودند که هدفشان انحلال ارتش بود. برای ما بفرمایید که اهداف اصلی آنها از انحلال ارتش چه بود و رویکرد امام خمینی (ره) نسبت به انحلال ارتش چه بود؟
حضرت امام (ره) از سال 1342 که قیام خود را آغاز کردند، یکی از گروه‌ها و اقشاری که مورد توجه دائمی ایشان بود و در اکثر پیام‌ها از جمله پیام 15 خرداد 1342 نیز به آنها اشاره مستقیم داشتند، ارتش بود. در نتیجه همیشه در نگاه امام خمینی (ره) ارتش به عنوان یکی از ارکان قدرت کشور به شمار می‌آمد. امام ارتش را متعلق به ملت ایران می‌دانستند.
نقطه عطف انقلاب اسلامی، دی ماه 1356 بود و فرصت برای پیروزی انقلاب فراهم شد. حضرت امام همان زمان ارتش را به سمت انقلاب هدایت و ترغیب کردند. در فرایند پیروزی انقلاب اسلامی ایران عملا ثابت شد که روش امام صحیح و سنجیده بود. نتیجه بصیرت امام این شد که وقتی در 22 بهمن 1357 شورای فرماندهی ارتش به فرماندهی ارتشبد قره باغی تشکیل جلسه داد. ارتشبد قره باغی از سپهبد بدره‌ای که فرماندهی نیروی زمینی را برعهده داشت، سوال کرد که چند نیرو در حال حاضر در اختیار دارید که بدره‌ای پاسخ می‌دهد 700 نفر! در صورتی که در مرداد ماه همان سال محمدرضا پهلوی در مصاحبه‌ای که با روزنامه‌های خارجی داشته، می‌گوید که من و ارتش 700 هزار نفری ایران اجازه نمی‌دهیم که عنان کار مملکت از دست ما خارج شود.
در عرض 6 ماه این 700 هزار نفر به 700 نفر تقلیل پیدا کرد که نشان دهنده درایت امام و تشخیص و عملکرد مناسب ایشان بود. امام خمینی (ره) کاری کردند که کمتر بدان پرداخته شده است. با اشاره به یک مصداق عینی و بیرونی که می‌توانیم ثابت کنیم امام چه اندازه درایت و بصیر داشتند.
در سال 2003 آمریکا به عراق حمله و حکومت صدام را سرنگون کرد و بلافاصله ارتش عراق را منحل کرد. با انحلال ارتش، ارتشی‌ها پراکنده شدند و اکثریت قاطع آنها به صف مخالفین و حتی داعش پیوستند. بعد از 16 سال یعنی در سال 2019 پنتاگون رسما اعلام کرد انحلال ارتش عراق یک اشتباه مطلق تاکتیکی بود، اما در سال 1357 (1980 میلادی) امام آنقدر بصیرت داشت که این اشتباه تاکتیکی آمریکا را که تمام طول عمر خود را به جنگ و خونریزی طی کرده بودند، مرتکب نشود و ارتش را حفظ کند. ارتش هم پاسخ اعتماد حضرت امام را داد. این در حالی است که با سند و مدرک می‌توان اثبات کرد هیچ گروهی موافق حفظ ارتش نبود. حامیان حفظ ارتش، حضرت امام (ره)، مقام معظم رهبری (مدظله العالی) و چند نفر از شخصیت‌های طراز اول انقلاب اسلامی بودند. حضرت امام بعد از دو ماه پیروزی انقلاب اسلامی آیت‌الله خامنه‌ای را به سمت مشاور شورای عالی دفاع ملی ملی منصوب کردند. هیچ یک از گروه‌ها و جناح‌های سیاسی موافق حفظ ارتش نبودند. البته بسیاری هم نظر ممتنع داشتند؛ یعنی نه مخالف و نه موافق بودند. در همین ارتباط، آقای حسن روحانی در مقام نماینده دور اول مجلس شورای اسلامی وقتی کودتای نقاب کشف شد در سخنرانی خود در صحن علنی مجلس، خواستار انحلال تیپ نوهد (نیروهای ویژه هوابرد) و همچنین اعدام همه کودتاچی‌ها در فضای دور تا دور مکان نماز جمعه شد. اما شهید چمران، ضمن دفاع تمام قد از ارتش صرفا خواستار تسویه معدود خطاکاران از ارتش شد.
روش منطقی حضرت امام در ارتباط با ارتش که از سال 42 تا 57 اجرایی شد، بعد از انقلاب نتیجه داد و ثمره آن در طول دفاع مقدس مشاهده شد. بسیاری از ارتشیان وارد سازمان و نهادهای گوناگون از جمله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شده و تحول‌آفرین بودند. حتی مرحوم آقای مرتضوی که به وزیر شعار هم معروف شده بود، از کارکنان ارتش بود.
فارس: شرایط تاریخی بعد از پیروزی انقلاب چگونه بود و چرا سپهبد قرنی اولین فرمانده ارتش انقلاب اسلامی بعد از استعفا ترور و شهید می‌شود؟
تمام گروه‌ها و جناح‌های سیاسی حتی گروهی مانند منافقین که ادعای اسلامی داشتند یا توده‌ای‌ها و چریک‌های فدایی که رسما کمونیست بودند، همه به دنبال انحلال ارتش بودند. چون ارتش یکی از ارکان اساسی حکومت پهلوی بود. به همین دلیل، به زعم آنان در صورتی نظام سیاسی تغییر پیدا می‌کرد که ارتش منحل شود. اما به عینه مشاهده شد که ارتش در جریان انقلاب در تعامل با شاه قرار نگرفت و در جبهه حصرت امام (ره) قرار گرفت. اگر ارتش در تبعیت از حضرت امام قرار نمی‌گرفت، تعداد شهدای انقلاب خیلی بیش از این بود و شاید انقلاب هم به این سرعت و زودی به پیروزی نمی‌رسید.
بدنه ارتش کامل به سمت انقلاب و حضرت امام پیوستند. زمانی که واقعه 19 بهمن رخ داد، نیروهای ارتش مقابل حضرت امام در مدرسه رفاه رژه رفتند و عکس ماندگاری که از آن لحظه باشکوه گرفته و منتشر شد، موجی از اختلاف بین همافران و حامیان ارتشی شاه رخ داد. همه ارتشی‌ها به کمک همافرهای نیروی هوایی آمدند و حتی تعداد زیادی از کارکنان گارد شاهشناهی به مردم پیوستند که مصداق بارزش، شهید بزرگوار سردار پاسدار کلاهدوز بود که شب 21 بهمن تا صبح تمام سوزن توپ تانک‌ها را درآورد که اگر فرماندهان ارتش شاهنشاهی دستور دادند که به مردم شلیک کنند، آنها نتوانند.
بعد از شدت گرفتن مبارزات انقلاب اسلامی مردم به رهبری حضرت امام و بعد از 17 شهریور 57 تا 22 بهمن، ارتش یک رگبار یا شلیک توپ یا تانک به سمت مردم نداشت. اگر شلیک می‌کردند تعداد زیادی از مردم به خاک و خون کشیده شده و شهید می‌شدند. من باور دارم ارتش و شاه نمی‌توانستند جلوی انقلاب را بگیرند و پیروزی انقلاب حتمی بود، اما آیا نمی‌توانستند پیروزی انقلاب را به تأخیر بیندازند یا این پیروزی را با تعداد شهدای بالا رقم بزنند؟ اما بدنه ارتش هیچوقت این کار را نکرد.
این نکته را نباید از نظر دور داشت که فرماندهان بالارتبه ارتش باید از فیلتر آمریکا می‌گذشتند. بنابراین بدنه ارتش از فرماندهان تمکین نکردند. گروهک‌ها متوجه این نکته شدند و فهمیدند باید ارتش را به چالش بکشند و دست به توطئه‌های مختلف بزنند. نخستین توطئه گروهک‌ها چهار روز بعد از پیروزی انقلاب یعنی در 26 بهمن 57 در مهاباد رقم خورد. یک تعداد کوچک از افسران و درجه داران به سردستگی سرهنگ دومی به نام غنی قادری با نام مستعار ایرج با هماهنگی گروهک موسوم به دموکرات، تیپ مهاباد را غارت کردند. گروهک کومله 20 روز بعد به مقر ستاد لشکر 28 سنندج حمله کردند که با مقاومت ارتشی‌ها و مردم شهر سنندج مواجه شدند و تعداد زیادی از ارتشی‌ها آن زمان شهید شدند.
امام آن زمان برای اینکه زمینه توطئه و انحلال ارتش را از بین برده و باور خودشان را نسبت به ارتش مشخص و ابلاغ کنند، روز 29 فروردین را به عنوان روز ارتش نامگذاری کردند. این اولین نامگذاری در نظام جمهوری اسلامی بود که به نام ارتش رقم خورد. بعد فرمان دادند که ارتش با همه ساز و برگ خود رژه برود که حجت خود را با ارتش در ارتباط با اعتماد به آنها، با همگان تمام کنند.
اولین رئیس ستاد ارتش، شهید قرنی بود که در سال 1337 کودتایی علیه شاه انجام داد، اما دستگیر و به سه سال زندان محکوم شد. آن زمان او یکی از مهره‌های وابسته به حکومت پهلوی بود، اما زمانی که از زندان بیرون آمد، کاملا متحول شده و دارای باورهای اعتقادی شده بود؛ به طوری که در جریان 15 خرداد 42 برای بار دوم دستگیر شد. این بار، ابتدا 9 ماه در زندان انفرادی بدون محاکمه به سر برد و سپس به سه سال حبس مجدد محکوم شد. او دیگر به یک فرد کاملا مومن تبدیل شده و در تعامل مستقیم با روحانیت و مرحوم طالقانی قرار گرفته بود.
او در جریان حمله دمکرات به مهاباد و کومله به سنندج به شدت با رفتار دولت لیبرال بازرگان مخالف بود و اقدامات آنها را قبول نداشت. او معتقد بود که نباید با تجزیه‌طلب‌ها مسالحه کرد، اما، آقای بازرگان هیأت صلح فرستاده بود که مرحوم فروهر، طالقانی و چند نفر دیگر در آن هیأت بودند. سرلشکر قرنی معتقد بود با دشمن باید برخورد قاطع کرد و اگر برخورد نکنیم، مشکلات شدت گرفته و تسری می‌یابد. چون احتمال دارد که این رفتار نقاط مختلف کشور را فرا گیرد که البته نظر ایشان کاملا درست بود.
شهید قرنی در روز 15 فروردین 1358 خدمت امام در قم رفت و ضمن برشمردن مشکلات و رفتار غلط دولت موقت، استعفای خود را به ایشان تقدیم کرد. امام (ره) هم گفته بودند درست است من حکم کار شما را دادم، اما شما از سوی آقای بازرگان معرفی شدید و او باید استعفایتان را بپذیرد. بازرگان متوجه موضوع شده و استعفا را می‌پذیرد. اولین تروری که در کشور بعد از پیروزی انقلاب اسلامی انجام شد و اولین فردی که به درجه شهادت نائل شد، یک ارتشی به نام سرلشکر قرنی بود. همانی که با عملکرد دولت لیبرال بازرگان در مسامحه با ضدانقلاب مخالف بود.
فارس: اگر ارتش منحل می‌شد چه اتفاقی در کشور می‌افتاد؟
در صورت انحلال ارتش، اگر کشور ایران دچار نابسامانی و عدم ثبات می‌شد، اقلیت‌ها و گروه‌های معاند و جیره خوار دشمن ساز جدایی سر می‌دادند. حداقل کشور طی چند سال دچار آشوب و ناامنی می‌شد؛ همانطور که عین وضعیت در عراق امروزی رخ داد.
شخصیت کاریزماتیک و تدابیر امام (ره) ارتش را جذب انقلاب کرد. ارتش هم پاسخ این اعتماد را تمام قد داد و در همه وقایع مهم انقلاب از جمله در جریان حمله به پادگان سنندج، گنبد، خلق عرب در خرمشهر، ترکمن صحرا تا دفاع مقدس حضور داشته و تمام قد از انقلاب اسلامی دفاع کرد.
فارس: رویکرد مهندس بازرگان و نهضت آزادی در باب ارتش چه بود؟
نهضت آزادی و مهندس بازرگان تا سال 1356 و حتی مرداد 57 با ادامه حکومت مشروطه سلطنتی به شرطی موافق بودند که شاه بپذیرد برابر قانون اساسی مشروطه، فقط سلطنت کند و اختیارات در دست نخست وزیر قرار گیرد. اساسا وظیفه ارتش حفظ و حراست از مرزهای ایران بود اما واقعیت آن است که این یکی از وظایف ارتش شاهنشاهی بود ولی اصلی‌ترین وظیفه‌ای که برای ارتش تبیین کرده بودند، حفظ و حراست از منافع آمریکا در منطقه بود. به همین دلیل، آمریکا این همه سرمایه‌گذاری در ارتش ایران کرده بود.
سوال مهم این است که چرا باید آمریکا برای نظامیان ایران هزینه کند؟ مگر حکومت شاه تا چه اندازه برای آمریکا مهم بود که از محمدرضا حمایت کند؟ برایشان فرقی نداشت چه کسی شاه باشد؛ محمدرضا یا بختیار. اصلی‌ترین مطلب برای آنها تامین منافع آمریکا بود.
بعد از پیروزی انقلاب، دولت موقت همان راه را دنبال می‌کرد؛ چرا که دولت بازرگان با تغییر یک اسم جدید در پی ابقای مستشاران آمریکایی در ایران بود؟ امام اما ماموریت ارتش را تغییر دادند و ارتش مبدل به نهادی شد که افسر ارشد ارتشی خم می‌شود تا آن خانم پا روی کمرش گذاشته سوار کامیون شود. در شرایط کنونی، امرای ارتش اولین کسانی هستند که در زمان وقوع حادثه در بین مردم حضور پیدا کرده و از انجام هیچ فداکاری‌ای دریغ نمی‌کنند.
انتهای پیام /
ارتش امام انقلاب اسلامی دفاع مقدس