علل عدم فروپاشی اقتصاد ایران با وجود تحریم ها
به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، اقتصاد ایران در چهار دهه اخیر فراز و نشیبهای مختلفی را پشت سر گذاشته است؛ از چالشهای مختلف ناشی از جنگ تحمیلی تا یک دهه تحریم مستقیم نفت و بانک مرکزی. علاوه بر این بسیاری از سیاستهای ناکارآمد اقتصادی طی دهه های اخیر بر پیکر نحیف اقتصاد ایران تحمیل شد که به تنهایی آثار مشخص نامطلوبی بر شاخصهای کلان اقتصاد ایران داشته است. در پایان دهه اخیر اقتصاد ایران از معضل تورم های بالا رنج برده، رشد اقتصادی روند با ثباتی نداشته و میانگین آن در دهه اخیر صفر بوده است. شاخصهای مختلف مربوط به رفاه خانوار از ضریب جینی تا بیکاری نیز وضعیت مطلوبی را تجربه نکرده است.
اگر بخواهیم در این خصوص به آمارها نیز رجوع کنیم، بر اساس برآوردهای مختلف شوک ناشی از جنگ تحمیلی، حدود هزار میلیارد دلار به کشور ضربه زد و در دهه دوم انقلاب تلاش شد تا این خسارت‌ها جبران شود. برآوردهای مختلف نشان میدهد، در چهار دهه اخیر چیزی حدود یک هزار و 500 میلیارد دلار درآمد ارزی داشتیم که هزار میلیارد دلار آن به دلیل جنگ هزینه شده، تنها 500 میلیارد دلار برای اقدامات اقتصادی باقی مانده است. در بحث تحریمها نیز به صورت مشخص غرب مانع از دسترسی کشور به درآمدهای ارزی و داراییهای ایران در کشورهای مختلف شده که از این مسیر خسارت جدی به اقتصاد ایران تحمیل شد.
در بحث سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و برنامه‌های توسعه پس از انقلاب اسلامی هم اشتباهاتی به ویژه در برخی دولتها به واسطه اتکای بیش از حد به غرب وجود داشته اما اقتصاد ایران به صورت مداوم تحت تاثیر شوک‌های مختلف قرار گرفته است. شوک اول، جنگ تحمیلی بوده است. سیاستهای تعدیلی در دهه هفتاد شمسی و در دهه نود نیز دو شوک شدید تحریمی را شاهد بودیم.
روایتی از علل عدم فروپاشی اقتصاد ایران با این همه تحریم و مدیریت ناکارآمد
با وجود تمام این فشارها و همچنین مشکلات مدیریتی و اجرایی در کشور، اقتصاد ایران همچنان پابرجا است. در واقع سوالی که مطرح میشود این است که با وجود تحریمهای سنگین اقتصادی که در طول چهل سال اخیر آثار زیان باری بر کلیت اقتصاد وارد کرده و از سوی دیگر با وجود ناکارآمدی مدیریت در سطوح مختلف اقتصاد ایران امروز چگونه به حیات خود ادامه داده است. بررسیها نشان میدهد علاوه بر ظرفیتهای کشور، نقش هدایت گری رهبر معظم انقلاب در این خصوص حائز اهمیت است.
به عنوان مثال اخیرا رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای هیات دولت، ضمن تاکید بر «مردمی بودن»، «عدالت ورزی» و «فساد ستیزی»، توصیه‌های مهمی به منظور بهبود شرایط اقتصادی کشور مطرح کردند. «توزیع عادلانه امکانات در کشور خصوصا در یارانه‌ها»، «مبارزه با فساد خصوصا در اجرای نادرست سیاستهای اصل 44، از طریق ایجاد سامانه‌های اطلاعاتی»، «هماهنگ عمل کردن مردان اقتصادی دولت»، «توجه ویژه به بخشهای پیشران اقتصاد»، «کنترل خلق پول و نقدینگی بانک ها متناسب با تولید»، «پرهیز از راه حل های موقتی برای حل مشکلات اقتصادی»، «موکول نکردن حل مشکلات کشور به رفع تحریمها»، «افزایش تحرک کشور در دیپلماسی اقتصادی»، «توسعه روابط تجاری خصوصا با همسایگان» و «منحصر نکردن دیپلماسی خارجی به مذاکرات هسته‌ای» از جمله توصیه‌های مهم اقتصادی رهبر معظم انقلاب به دولت سیزدهم بود.
همچنین رهبر انقلاب پیش از ابلاغ سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی در سال 92 ادبیات این موضوع را تشریح کرده بودند، این واژه اولین بار در دیدار کارآفرینان با رهبر معظم انقلاب اسلامی در شهریور سال 1389 مطرح شد. برای مفهوم اقتصاد مقاومتی تعاریف متفاوتی ارائه شده که هر کدام از جنبه خاصی به این موضوع و مقوله نگاه کرده‌اند. در این میان، تعریف جامع و کامل از اقتصاد مقاومتی را خود رهبر فرزانه انقلاب ارائه داده‌اند. ایشان در دیدار با دانشجویان فرمودند: «اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنی‌ها و خصومت‌های شدید می‌تواند تعیین کننده رشد و شکوفایی کشور باشد.»
یا در جای دیگر ایشان تاکید داشتند، "کاهش وابستگی به نفت از الزامات اقتصاد مقاومتی است. این وابستگی، میراث شوم صد ساله‌ی ماست، همین شرکتهای دانش بنیان یکی از بهترین مظاهر و یکی از مؤثرترین مؤلفه های اقتصاد مقاومتی است. اقتصاد مقاومتی به یک ملت امکان میدهد که حتی در شرایط فشار هم رشد و شکوفائی داشته باشند. ما باید اقتصادی داشته باشیم که هم روند رو به رشد محفوظ بماند، هم آسیب پذیری اش کم باشد." از سوی دیگر در آن برهه نام گذاری سالها نیز بر مبنای اصول اقتصاد مقاومتی انجام شد، به عنوان مثال نام گذاری برخی سالها با عناوینی مثل "نوآوری و شکوفایی، اصلاح الگوی مصرف، همت مضاعف، کار مضاعف، جهاد اقتصادی، تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی، حماسه‌ی سیاسی و حماسه‌ی اقتصادی، اقتصاد و فرهنگ، با عزم ملی و مدیریت جهادی، دولت و ملت همدلی و همزبانی، اقتصاد مقاومتی اقدام و عمل" در همین راستا انجام شد.
اما بررسی سیاستهای اقتصاد مقاومتی که در سال 1392 ابلاغ شد، نشان میدهد، در طول سالهای گذشته چهار محور اصلی این سیاستها یعنی خودکفایی، حمایت از تولید داخل، محوریت اقتصاد دانش بنیان و متنوع سازی شرکای خارجی به صورت ویژه مورد تاکید رهبر انقلاب قرار گرفته است. در ادامه ضمن بازخوانی فرمایشات رهبر انقلاب در این حوزه تلاش شده است برخی مصادیق مشخص از تحولات شکل گرفته و نقش آنها در تثبیت کلیت اقتصاد با وجود چالشهایی مثل تحریم و ناکارآمدی تبیین شود.
- تاکید ویژه بر "اقتصاد دانش‌بنیان": از تحول در صنعت قطعه سازی تا بومی سازی صنایع با محوریت شرکتهای دانش بنیان
رهبر انقلاب در یک دیدار با دانشجویان اعلام کرده اند،«یک مسئله ی دیگر در سرفصل اقتصاد مقاومتی، اقتصاد دانش بنیان است... این بخش شرکتهای دانش بنیان و فعالیتهای اقتصادی دانش بنیان خیلی جاده ی باز و امیدبخشی است. ما استعدادهای برجسته ای داریم که میتوانند در این مورد کمک کنند.»
همچنین ایشان تاکید کرده اند، "ما باید هر کدام نقش خودمان را بشناسیم و آن را ایفاء کنیم. یکی از بخشهای ما، اقتصاد است و خاصیت اقتصاد در یک چنین شرائطی، اقتصاد مقاومتی است؛ یعنی اقتصادی که همراه باشد با مقاومت در مقابل کارشکنی دشمن، خباثت دشمن؛ دشمنانی که ما داریم. به نظر من یکی از بخشهای مهمی که می‌تواند این اقتصاد مقاومتی را پایدار کند، همین کار شماست؛ همین شرکتهای دانش بنیان است؛ این یکی از بهترین مظاهر و یکی از مؤثرترین مؤلفه های اقتصاد مقاومتی است؛ این را باید دنبال کرد."
الف) اقتصاد دانش بنیان؛ از قطعه سازی تا صنعت نفت
وقتی درباره ی مفهومی به نام رونق تولید در اقتصاد مقاومتی به دنبال یافتن راهکار و شناسایی تهدیدات هستیم باید بدانیم که رونق به معنای:"اعتبار، پیشرفت، آبادانی و جلوه است که هرکدام در زندگی اجتماعی نقش تعیین کننده دارند. اقتصاد مقاومتی نیاز به تبلور ظرفیت های داخلی دارد که در آن بتوان با تکیه بر دانش و تخصص اولا از وابستگی به خارج در شرایط فعلی رها شد و ثانیاً در مسیر توسعه قرار گرفت. باید اذعان کرد که با اعمال برخی از تحریمها صنعت خودروسازی کشور اتفاقات خاصی را پیش روی خود می دید که با دور اندیشی صورت گرفته نه تنها اعمال ظالمانه ی آنها بی اثر شد بلکه از ابتدای دهه 90 تولید اولین نسل از ECU آغاز شد و تا به امروز، 5 نسل متفاوت از آن صد در صد بومی سازی شده است.
از سوی دیگر یکی از اقدامهای مهم برای تحقق محورهای 24 گانه اقتصاد مقاومتی عملیاتی شدن بندهای 1 و 2 ابلاغیه اقتصاد مقاومتی در صنعت نفت با هدف مشارکت جمعی و پیشتازی اقتصاد دانش بنیان است. نقش پروژه ساخت 10 گروه کالا و تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت در انتقال و توسعه فناوری با مزیت تجاری - رقابتی و با رویکرد افزایش توان زنجیره ارزش صادرات خدمات فنی - مهندسی، موضوع بهینه سازی مصرف انرژی از طریق اصلاح فرایندها و انتقال و توسعه فناوریهای بهینه سازی از جمله دستاوردهای این حوزه است.
ب) تاکید بر بومی‌سازی صنایع
تاکیدات مقام معظم رهبری و ریاست جمهوری پس از آغاز جنگ اقتصادی و تحریمهای ظالمانه، مسئولان را بر آن داشت تا با همکاری بخش خصوصی و صنایع پیشرو، زمینه قطع وابستگی و استقلال اقتصادی کشور را با بومی‌سازی قطعات فراهم کنند. مقام معظم رهبری طی سال های گذشته بارها بر استعدادهای بومی و تکیه بر توان داخلی با خودباوری و مدیریت جهادی تاکید داشته‌اند و پیگیری این دغدغه ایشان در بعد وسیع توسط صنایع و معادن داخلی، دستاوردهای گسترده و ماندگاری تاکنون برای کشور به دنبال داشته است. اعمال تحریم ها و قطع همکاری برخی کشورها در مبادلات تجاری و انتقال دانش روز از واردات محصولات استراتژیک بسیاری برای صنایع ایران جلوگیری می کرد که زنگ خطری برای کشور به شمار می رفت لذا بخش خصوصی و برخی صنایع مثل فولاد را بر آن داشت که در ادامه روند بومی سازی محصولات مورد نیاز خود را در داخل کشور تولید و یا تامین کنند.
- حمایت تمام قد از "تولید داخل"؛ از بنزین و صنایع پتروشیمی تا لوازم خانگی
چندی پیش رهبر معظم انقلاب ضمن تاکید بر توجه به بخشهای پیشران اقتصاد کشور فرمودند: بعضی از بخشها به معنای واقعی کلمه پیشرانند. حالا مثلاً فرض کنید که بخش مسکن - که کارشناس‌ها میگویند اگر بخش مسکن به جریان بیفتد، بخشهای متعددی به راه می‌افتد - یا بخش صنایع مهمی مثل صنعت فولاد، صنعت خودرو، بخشهای انرژی و پتروشیمی و امثال اینها وقتی که به کار بیفتد، جنبه‌ی پیشران دارد؛ بایستی این بخشها را به حرکت درآورد، و در این حوزه ها بخصوص هماهنگیِ متولیانِ کار خیلی مهم است.
ایشان همچنین تاکید داشته اند، یک رکن دیگر اقتصاد مقاومتی، حمایت از تولید ملی است؛ از داخل دولت، خود مسئولین به ما میگویند که بعضی کارخانه ها دچار مشکلند، اختلال دارند، در بعضی جاها تعطیلی صنایع وجود دارد - باید این را علاج کرد. اینها طبعا ایجاد اشکال میکند. اگر چنانچه همین بخش دوم قضیه - یعنی آن نیمه ی خالی لیوان - نمی‌بود، شما امروز از لحاظ رونق اقتصادی، وضع بهتری را در کشور ارائه می‌کردید و کمک‌های بیشتری به مردم می‌شد. بالاخره حمایت از تولید ملی، آن بخشِ درونزای اقتصاد ماست و به این بایستی تکیه کرد.
"واحدهای کوچک و متوسط را فعال کنید. البته خوشبختانه واحدهای بزرگ ما فعالند، خوبند و سوددهی شان هم خوب است، کارشان هم خوب است، اشتغالشان هم خوب است؛ عمده ی واحدهای بزرگ ما وضعشان اینجور است - لذا همان طور که گفتید، محصول سیمانمان، محصول فولادمان، محصولات عمده ی اینجوری مان خوب است - لیکن باید به فکر واحدهای متوسط و کوچک باشید؛ اینها خیلی مهم است، اینها در زندگی مردم تأثیرات مستقیم دارد."
از خودکفایی در تولید داخل بنزین و تامین لوازم خانگی تا خودرو: روایتی از حمایتهایی که به ثمر نشست
الف) بعد از دور اول تحریمهای اقتصادی در ابتدای دهه 90، بحث تقویت تولید داخل بنزین در دستور کار قرار گرفت. هر چند برای تحقق این موضوع در همان سالهای اولیه شاهد تولید بنزین از سوی پتروشیمیها بودیم اما رفته رفته تولید بنزین با کیفیت از سوی پالایشگاهها هدف گذاری شد. با بهره برداری از پالایشگاه ستاره خلیج فارس عملا تولید بنزین از مصرف کشور پیشی گرفت و ایران از مصرف کننده و وارد کننده بنزین به یک صادرکننده این محصول استراتژیک تبدیل شد.
ب) در دور اول تحریمها از انجا که صنعت لوازم خانگی ایران به صورت گسترده به کشورهای شرق آسیا وابسته بود، هدف گذاری مشخصی در این خصوص انجام شد و امروز امار و ارقام تولید صنعتی کشور حکایت از وضعیت مناسب تولید انواع لوازم خانگی جهت تامین نیاز و مصرف داخلی کشور دارد.
ج) صنعت خودروسازی در طول 50 سال گذشته فراز و نشیبهای زیادی داشته است. متاسفانه این صنعت چالشهای زیادی داشته و در افکار عمومی نتوانسته ان طور که باید و شاید پاسخ گوی توقع مصرف کنندگان باشد. با این حال با وجود شوک تحریمها و خروج یک طرف شرکای خارجی این صنعت همچنان روی پای خود ایستاده و با وجود کاهش سطح تولید، کشور در زمینه تامین خودرو سواری دچار چالش اساسی نشده است.
- خودکفایی راهبرد 30 ساله رهبر انقلاب؛ رمز عبور از گردنه سخت تحریم و بحران سازی معیشت خانوار
یکی از موضوعات بسیار مهمی که همواره مدنظر مقام معظم رهبری بوده، موضوع امنیت غذایی و خودکفایی در محصولات استراتژیک به خصوص گندم بوده است. ایشان همواره بر این موضوع تاکید داشته و به کرات در دیدارهای مختلف با مسئولان نظام، کشاورزان، بسیجیان و سایر اقشار بارها به این مساله مهم و اساسی کشور اشاره کرده اند.
راهبری رهبر معظم انقلاب طی 30 سال گذشته در خصوص خودکفایی کشور در تولید محصولات غذایی و کشاورزی اساسی و استراتژیک به ویژه گندم، نتیجه خود را این روزها که کشور در شرایط کرونایی با شدیدترین تحریم های ظالمانه روبروست، نشان داده است، به طوری که علیرغم همه این فشارهای اقتصادی، کشور در تامین محصولات غذایی و قوت قالب مردم با کمبود مواجه نشده و امنیت غذایی کشور در حد مطلوبی رعایت شده است.
مقام معظم رهبری در دیدار مسئولان وزارتخانه های صنایع و بازرگانی در تاریخ 10/4/1380 گفته بودند، در بخش کشاورزی و دامداری - که یکی از بخشهای مهم ماست - اساس توجه باید به این باشد که ما در محصولات اصلیِ مصرفی کشور، بهخودکفایی رسیم؛ همچنانی که در یک وقت این کار تجربه شد و جهاد سازندگی در چند سال گذشته، کشور را از واردات مواد لبنی بی نیاز کرد. مردم ما ناچار بودند پنیر و بقیه مواد لبنی وارد شده از خارج را مصرف کنند؛ اما امروز احتیاجی ندارند؛ چون گندمپیدا شد و ما امروز صادر هم میکنیم. اخیراً مسؤولان بخش کشاورزی به بنده اطلاع دادند که قادرند کشور را در زمینه موارد مصرفیِ اصلی کشور به خودکفاییبرسانند؛ یعنی ماگندم و برنج و روغن نباتی و ذرت وارد نکنیم. ما این توانایی را داریم؛ اما همت و تعهد و ایمان و اعتقاد به نظام اسلامی و ترس از مؤاخذه الهی در مدیر لازم است تا این کارها بشود. اگر مدیران این چیزها را در خود رعایت کنند، آن موفقیت حاصل خواهد شد.
مسئولان باید خودکفایی گندم را دنبال کنند
یکی از اساسی‌ترین کارها این است که در باب کشاورزی و محصولات کشاورزی، سیاستها ثابت، ماندگار و پیگیری شده باشد و به مسائل تولیدکنندگان کشاورزی رسیدگی شود. این‌طور نباشد که یک سال ما به‌خاطر کمبود پیاز، پیاز وارد کنیم؛ اما سال بعد که کشاورز ما پیاز تولید کرد، این محصول در انبارها بپوسد. کشور ما مستعد است. دیدید سال گذشته بحمداللَه بارندگیِ خوبی شد و کشور تقریباً در تولید گندم خودکفا گردید. این همان چیزی بود که من تأکید میکردم و بحمداللَه مسؤولان، خودکفایی گندمرا دنبال کردند. البته گندمیکی از موادِ لازم ماست؛ در بقیه مواد لازم مثل لبنیات، روغن و گوشت هم باید کشور کاملاً خودکفا و غنی شود و بتواند این محصولات را صادر کند. ما باید این مسأله را دنبال کنیم، و این به نظر ما کاملاً ممکن است. (بیانات در دیدار با جمعی از کشاورزان در تاریخ 14/2/1382)
- توسعه روابط اقتصادی و متنوع سازی شرکای خارجی؛ راهبرد گذار از وابستگی به غرب
ایران در دهه 1970 به عنوان یکی از اقتصادهای منطقه، با اتکای یک طرفه به غرب و درامدهای نفتی تا حدودی مسیر توسعه را طی کرد. این مسیر بعضا با مشخص شدن نگاه یک سویه و منفعت طلبانه غربیها، جنگ تحمیلی و دست اخر تحریمهای اقتصادی که نمونه اخیر آن یعنی سیاست فشار حداکثری آمریکایی بود دچار چالشهایی شد. البته تمایل ایران به آسیا پس از انقلاب به طرز چشمگیری تشدید شد. بر این اساس «نگاه به شرق» به ویژه با فاصله گرفتن ایران از غرب تقویت و با تحمیل تحریم های اقتصادی و سیاسی غرب تشدید شد. از سوی دیگر واکنش رسانه‌های جهان به قرارداد همکاری 25ساله ایران و چین (به عنوان مصداق بارز تغییر سیاست در حوزه دیپلماسی)، را فارغ از ابعاد مختلفی که هرکدام مورد پردازش قرار دادند می‌توان در یک نکته مشترک دانست و آن هم عقیم ماندن پروژه ترامپ در فشار حداکثری با نیت مهار ایران است.
گذار از ابر تورم و وقوع امر محالی که اقتصادانان را شگفت زده کرد
در سه سال اخیر که موج جدید تحریمهای اقتصادی بر پیکره اقتصاد ایران تحمیل شد، افت شدید درامدهای نفتی تراز بودجه دولت را به شدت تحت تاثیر قرار داد. کسری شدید بودجه باعث شکل گیری موج جدید تورمی شد و در همین حین تحمیل شوک بیرونی کرونا باعث شد تا بسیاری از تحلیل گران در سال 99 پیش بینی وقوع ابر تورم را برای اقتصاد ایران داشته باشند. این در حالی است که تغییر سیاست ایران و پیاده سازی نگاه به شرق در این بزنگاه به کمک کشورمان امد. در حالی که در یک مقطع فروش نفت به شدت کاهش یافته و بر اساس امارها فروش نفت ایران افتهای تاریخی را تجربه کرده بود فروش نفت به کشوری مثل چین در سال گذشته و ادامه ان در سال 1400 باعث شوک جهانیان شد. امروز فروش نفت ایران به مرز یک میلیون بشکه رسیده و با وجود تداوم تحریمها گویی تحریم نفتی برای ایران وجود ندارد. فرض کنید این ارتباط با شرق و تعویض سیاست گذاری انجام نمیشد در این بین شاید پیش بینی آن دسته از اقتصاد دانان درباره وقوع ابر تورم خیلی دور از ذهن به نظر نمی‌رسید.
علاوه بر نگاه به شرق سیاست توسعه روابط با همسایگان نیز در دستور کار قرار گرفته است. به طور کلی متنوع سازی شرکای خارجی به عنوان یک راهبرد کلی برای خنثی سازی برنامه غرب علیه ایران ابتکاری بلند مدت و قابل اتکا محسوب میشود.
در همین خصوص حضرت آیت الله خامنه‌ای ضمن تاکید بر توسعه تجارت با همسایگان تاکید داشته اند، ما چهارده پانزده همسایه داریم که یک جمعیت عظیمی را تشکیل میدهند، بازار وسیعی را به وجود می‌آورند لکن به اینها منحصر نباید بود و [ارتباط با] دیگرِ کشورها هم همین جور است؛ حدود دویست و خرده‌ای کشور در دنیا هست؛ ما بنا نداریم با تعداد خیلی معدودی، با یکی دو کشور ارتباط داشته باشیم، با بعضی‌ها هم امکانش شاید نیست اما با اکثر اینها امکان ارتباطات خوب و روان وجود دارد؛ تلاش لازم است.
در نوروز اسال 1397 نیز آیت الله خامنه ای در بیانات اخود در مشهد بر همین موضوع تاکید کردند: "وسعتِ سرزمینِ کشورِ ما و همسایگی با آب های بین‌المللیِ آزاد، از فرصت های این کشور است؛ ما از اینها به طورکامل استفاده نمی کنیم؛ همسایگان متعدد؛ با پانزده کشور ما همسایه هستیم و این یک امکان و یک ظرفیت بسیار مهم برای کشور است. کشور ما از لحاظ جغرافیایی در جای حساسی قرار گرفته است؛ نقطه‌ی اتصال شرق و غرب و شمال و جنوب است و این از لحاظ جغرافیایی مهم است."
در همین سخنرانی ایشان در ارتباط با شعار سال یعنی حمایت از کالای ایرانی هم گفتند: "بازاریابی بیرون از کشور و صادرات هم یکی از انواع حمایت از کالای ایرانی است. ما که با پانزده کشور همسایه‌ایم - غیر از کشورهای دیگرِ دوردست، که میتوانند کالای ایرانی را مصرف بکنند، با پانزده کشور همسایه هستیم - از این همسایگی استفاده کنیم، کالای ایرانی را صادر کنیم؛ این، هم به‌عهده‌ی وزارت خارجه است، هم به‌عهده‌ی وزارت بازرگانی است، هم به‌عهده‌ی فعالان اقتصادی مردمی است؛ بازاریابی کنند. که اگر ما بتوانیم بیست درصد از تولیدات کشورهای همسایه‌ی خودمان را - فقط همسایه - [یعنی] بیست درصد از مجموع مصرف آن ها را متعهد بشویم، فلان تعداد شغل [ایجاد میشود] - یک عدد خیلی بالا که من الان درست یادم نیست، نمیتوانم عرض بکنم - که تأثیرش در ایجاد اشتغال در کشور و ایجاد ثروت ملی بسیار زیاد خواهد بود."
دیپلماسی خارجی ایران نباید به مسئله هسته‌ای منحصر شود
رهبر معظم انقلاب معتقدند، "دیپلماسی را تحت تأثیر مسئله‌ی هسته‌ای هم نباید قرار داد؛ یعنی این جور نباشد که دیپلماسیِ کشور متصل به قضیه‌ی هسته‌ای باشد؛ نه، قضیه‌ی هسته‌ای یک قضیه‌ی جداگانه‌ای است که آن را بایستی به یک شکل مناسب و شایسته‌ی کشور حل کنند، اما دایره‌ی دیپلماسی خیلی وسیع‌تر است."
لزوم افزایش تحرک کشور در دیپلماسی اقتصادی
رهبر انقلاب در بخش دیگری از سخنان خود ضمن تاکید بر اهمیت سیاست خارجی، اعلام کرده اند، باید تحرک ما در عرصه‌ی دیپلماسی افزایش پیدا کند و مضاعف بشود. بایستی در دیپلماسی، جنبه‌ی اقتصادی تقویت بشود؛ دیپلماسی اقتصادی یک چیز بسیار مهمی است. امروز انسان مشاهده میکند که خیلی از کشورها وزیرخارجه هم دارند اما خود رئیس‌جمهور در زمینه‌ی مسئله‌ی اقتصادی با کشورهای مختلف یا با فلان کشور خاص، بخصوص وارد میشود و [مسئله را] دنبال میکند؛ یعنی ارتباط با کشورهای مختلف در زمینه‌ی اقتصادی خیلی مهم است. این جنبه‌ی اقتصادی دیپلماسی را بایستی تقویت کرد.
از تحریم تا مدیریت ناکارآمد؛ رمز گشایی از عملکرد دولتها با وجود تاکید همه جانبه بر پیاده سازی اقتصاد مقاومتی
به گزارش تسنیم، با وجود ابلاغ سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی و تاکید ویژه رهبر انقلاب بر تحقق اقتصاد دانش بنیان، حمایت همه جانبه از تولید داخل و متنوع سازی شرکای خارجی و گسترش ارتباط اقتصادی با همسایگان متاسفانه شاهد ضعفهای جدی در خروجیها و شاخصهای اصلی اقتصاد هستیم. به نظر میرسد، اگر نقصانی در این زمینه وجود دارد به دلیل تحریم و برخی سیاستهای غلط دولتها است. بررسی شاخصهای مختلف اقتصادی در دهه نود نشان میدهد که در سایه بی‌توجهی دولت روحانی به توصیه‌های رهبر انقلاب و کارشناسان متعهد و متخصص، پتانسیل رشد اقتصادی در تمام ده سال مستهلک گشته است و دهه 90 را می‌توان دهه از دست رفته اقتصاد ایران نامید. به طور متوسط، رشد اقتصادی در این دهه نزدیک به صفر درصد بوده است و کشور تورم بالای 25 درصد را تجربه کرد و نرخ تورم در مردادماه به نزدیک 50 درصد رسید که دومین رکورد تمام 70 سال گذشته است. بر اساس محاسبات مرکز آمار ایران و مرکز پژوهش های مجلس، درآمد سرانه خانوار ایرانی طی دهه 90 بیش از یک سوم کاهش پیدا کرده و همچنین میزان کالری دریافتی روزانه توسط افراد کاهش پیدا کرده است که بخشی از مردم را به زیر مرز نیاز روزانه پروتئین - کالری رسانده است. متوسط مصرف 7 دهک اول درآمدی از گروه خوراکی (برنج، مرغ، گوشت و ماهی) کاهش پیدا کرده و نرخ فقر هم به بیش از 30 درصد در پایان سال 98 افزایش پیدا کرده است. رسانه های معاند و برخی از فعالان سیاسی در شبکه‌های اجتماعی صحبت های انتقادی از آمارهای اقتصادی دهه نود را تلاش برای سلب مسئولیت در بروز مشکلات اقتصادی بازنمایی کردند و مدعی شدند که گسترس فقر کاهش درآمدهای ملی فرار سرمایه و تورم پایدار که خود را در دهه نود آشکار کرده است، درنتیجه مداخله در سیاستهای اقتصادی دولت است و تلاش کردند تا دولت های دهه نود را میرا از اشتباه جلوه بدهند.
بی توجهی دولتها در دهه نود به اصول اقتصاد مقاومتی
رئوس کلی توصیه (فرامین) رهبر انقلاب به دولت یازدهم در تاریخ 1394/6/5 در موضوع اقتصاد مقاومتی شامل تدوین برنامه ششم توسعه بر مبنای اقتصاد مقاومتی، تدوین برنامه اجرایی برای سیاستهای اقتصاد مقاومتی، مشخص کردن سهم هر دستگاه و زمان بندی آن، رصد و پیگیری فعالیتهای دستگاهها در زمینه اقتصاد مقاومتی، تشکیل یک ستاد فرماندهی قوی، هوشمند و نافذالکلمه برای تحقق اقتصاد مقاومتی و ارائه گزارش آن به مردم و عدم اجرای برنامه های غیر منطبق با سیاستهای اقتصاد مقاومتی درکنار برنامه ریزی برای افزایش سهم بخش بیرون دولت (خصوصی) در اقتصاد مقاومتی بود.
این درحالی است که مرور عملکرد دولت روحانی نشان میدهد که عملا بخشی از این توصیه ها بر روی کاغذ باقی ماند و دولت تلاش کرد تا رشد توسعه اقتصادی را از مسیر تفاهم با غرب (قرارداد برجام) و سیاستهای اقتصادی لیبرالیستی و بازار آزاد پی بگیرد.
به عنوان مثال، تغییر قوانین بانکی و مالی کشور بر اساس توصیه های صندوق بین المللی پول، کاهش تعرفه های واردات، تمرکز بر رشد هلدینگ های بزرگ اقتصادی با ایجاد فضای انحصاری تولید و واردات و بی توجهی به بخش تعاون، عدم اصلاح سیاست های مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی بخش تجاری، افزاش جذابیت بخش مالی اقتصاد و تشدید فشار بر بخش تولیدی و واقعی، کنترل تصنعی تورم با تکیه بر سرکوب نرخ ارز و ارزپاشی در سالهای 94 تا 97 و بی توجهی به سیاست های اقتصاد مقاومتی در تدوین برنامه ششم و بودجه های سنواتی در کنار تضعیف بخش خصوصی واقعی و افزایش فضای تنفس واردکنندگان و دلالان از جمله مصادیقی است که حاکی از عدم توجه به پیاده سازی برنامه ها و سیاستهای مبتنی بر اقتصاد مقاومتی در یک دهه گذشته است.
