مجری «فشار حداکثری» چرا آمد و چرا رفت؟

«مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا روز پنجشنبه 16 مرداد اعلام کرد که نماینده ویژه این وزارتخانه در امور ایران از مقام خود کناره گیری می‌کند و «الیوت آبرامز» نماینده فعلی وزارت امور خارجه آمریکا در امور ونزوئلا، در دوره «انتقالی» مسوولیت امور ایران را نیز به عهده خواهد داشت.

از سال 2018 که هوک در وزارت امور خارجه آمریکا نقشی کلیدی با هدف فشار بر ایران را بر عهده گرفت، در کنار خروج آمریکا از برجام، تهران را زیر شدیدترین تحریم‌های کاخ سفید قرار داد؛ فشارهایی که برای کشاندن تهران پای میز مذاکراه و انعقاد توافقی که ترامپ از آن برای انتخابات پیش رو بهره گیرد، اعمال می‌شد.

پس از دو سال تلاش و تکاپوی هوک برای ازسرگیری مذاکرات با تهران، اینک در چند قدمی انتخابات 2020 (13 آبان / 3 نوامبر)، «دونالد ترامپ» به این نتیجه رسیده که هوک در انجام این ماموریت شکست خورده‌است.

تا همین روزهای آخر نیز هوک همزمان با اعمال فشار تحریم، بر باز بودن درهای دیپلماتیک و مذاکره با تهران تاکید می‌ورزید. وی بر این خیال بود که به مرور زمان، اقتصاد ایران به حدی از تحریم‌ها آسیب خواهد دید که مقامات کشور را مجبور به آمدن به پای میز مذاکره خواهد کرد.

مقامات جمهوری اسلامی ایران در پی خروج رسمی آمریکا از برجام، هر گونه گفت وگویی را به بازگشت آمریکا به برجام منوط کرده و دست رد بر سینه آمریکا و شروط کذایی آنان زدند. مقاومت ایران در میانه فشار تحریم و تشدید شیوع کرونا، ترامپ و پمپئو را به این نتیجه رسانده که تحریم نه نظام جمهوری اسلامی را ساقط خواهد ساخت و نه مسدولانش را به حضور پای میز مذاکره ناگزیر می‌کند.

در همین ارتباط بود که هفته گذشته رهبر معظم انقلاب در گفت وگوی تلویزیونی خود با مردم به موضوع مذاکره با آمریکا اشاره کردند و فرمودند: آنان می‌گویند صنعت هسته‌ای را کاملا کنار بگذارید، بازدارنده نظامی خود را به یک‌دهم برسانید و از اقتدار منطقه‌ای خود صرف‌نظر کنید. وقتی چنین شود او قانع نمی‌شود و در خواست جدیدی را مطرح می‌کند.

همان طور که از بیانات رهبر معظم انقلاب برمی‌آید، یکی از مهمترین اهداف و ماموریت‌های هوک، منصرف کردن ایران از ادامه فعالیت‌های هسته‌ای و کاستن از توان دفاعی - موشکی جمهوری اسلامی ایران بود.

هوک اخیرا در مصاحبه‌ای تاکید کرده که «با گذشت زمان، بحران اقتصادی ایران که عمدتا به دلیل تحریم‌های تحت هدایت آمریکا شدت گرفته‌است، ایران را وادار می کند از همه توانایی‌های خود در غنی‌سازی سوخت هسته‌ای چشم‌پوشی کند»؛ ماموریتی که با ناکامی مواجه شد و تهران در پی خروج آمریکا از برجام و تعهدگریزی طرف اروپایی، پنج گام با هدف متوازن‌سازی تعهدات متقابل برداشت.

نکته قابل توجه دیگر، برکناری هوک در آستانه پایان‌یابی محدودیت‌های تسلیحاتی ایران مندرج در قطعنامه 2231 است. استعفای برایان هوک با تلاش‌های دولت آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد همزمان شده‌است.

وزیر خارجه آمریکا به تازگی اعلام کرده هفته آینده شورای امنیت سازمان ملل متحد تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را به رای می‌گذارد؛ رخدادی که حتی در صورت وقوع، همانند دفعات پیش احتمالا با سد کشورهای دارای حق وتو همچون چین و روسیه مواجه خواهد شد و ناکامی دیگری را برای تیم ترامپ از جمله شخض هوک رقم خواهد زد.

بسیاری از کارشناسان نیز در صدد پیوند برکناری هوک با انتخابات این کشور بر آمده‌اند. از نگاه آنان در شرایطی که سه ماه بیشتر به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و پنج ماه به پایان دوره ترامپ باقی نمانده، استعفای فردی که از ابتدای کارزار فشار حداکثری علیه ایران، مسئولیت میز ایران را برعهده داشته، نشان دهنده این است که دولت آمریکا در این دو سال به اهداف خود در قبال ایران دست پیدا نکرده‌است زیرا در صورت دستیابی به دستاوردها و کسب موفقیت‌های حداقلی، دلیلی نداشت که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری چنین تغییر و تحولاتی در بدنه دولت ایجاد کند.

اما پمپئو با برشمردن برخی از اقدامات هوک تحت عناوین «دستاورد» و «نتایج تاریخی» تلاش می کند تا این برکناری را عادی نشان دهد. از این رو وزیر خارجه آمریکا مدعی شده «برایان هوک دستاوردهای تاریخی در مقابله با حکومت ایران داشته و در مسیر تقویت امنیت ملی آمریکا و متحدین این کشور تلاش کرده‌است... آزادی مایکل وایت و ژیائو وانگ از زندان‌های جمهوری اسلامی یکی از دستاوردهای مذاکره هوک یا ایرانیان بود.»

در میان انبوه استعفاهای اجباری و سریال برکناری‌ها در کاخ سفید، برایان هوک جزو معدود همکاران ترامپ است که تاکنون در کابینه او دوام آورده‌بود و حتی برکناری شخص وزیر خارجه نیز در پی برکناری هوک، همچون «جان بولتون» مشاور امنیت ملی کاخ سفید و «رکس تیلرسون» وزیر امور خارجه قبلی دور از ذهن نیست.

با همین دیدگاه «علی شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی در واکنش به استعفای نماینده ویژه آمریکا در امور ایران با انتشار پیامی در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: «برایان» هم مثل «جان» ناکام از کاخ سفید رفت. شاید «مایک» هم قبل از رفتن «دونالد» مجبور شود چمدانهایش را ببندد.

در مورد توانمندی «الیوت آبرامز» جانشین هوک که گفته می‌شود دو هفته دیگر بر این مسند تکیه خواهد زد نیز حرف و حدیث کم نیست. آبرامز 72 ساله از جمله حامیان اصلی حمله آمریکا به عراق در دولت بوش بوده و همزمان نماینده ویژه این کشور در امور ونزوئلا نیز عهده‌دار است.

آبرامز تاکنون در ماموریت خود که سرنگونی دولت ونزوئلا و برکناری «نیکولاس مادورو» رئیس جمهوری این کشور بوده، ناکام مانده‌است. تحلیلگران این پرسش را مطرح می‌سازند فردی با این کارنامه آن هم در مواجهه با یک کشور بحران زده آمریکای لاتین، چگونه قادر خواهد بود ماموریت غیرممکن همکار برکنار شده‌اش را به انجام برساند.

• برجام
• برایان هوک
• مذاکره
• دونالد ترامپ

• تلاش آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران