کارنامه دولت‌های بعد از انقلاب اسلامی در حوزه مسکن / کدام دولت‌ها دستور امام برای تأمین مسکن را روی زمین گذاشتند؟

به گزارش خبرنگار شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ پیروزی انقلاب اسلامی نقطه عطف بزرگی در تاریخ کشور ایران به شمار می رود تاریخ ایران سراسر پوشیده از اتفاقاتی است که همواره مردم را به حاشیه ها کشانده اند و زندگی آنها را دستخوش تغییراتی کرده است.

پیروزی انقلاب اسلامی این وعده را به مردم ایران داد که دوران شاهنشاهی به اتمام رسیده است و در 41 سال گذشته دستاوردهای این پیروزی برای مردم قابل لمس بوده است؛ حوزه مسکن در 41 سال گذشته یکی از بخش هایی است که می توان به قطعیت گفت شیرینی آن به کام مردم رفته است.

در همین راستا برخی از دولت ها عملکرد مثبتی در این زمینه از خود به جا گذاشتند، برخی دیگر از آنها عمرشان به حدی نبود که بتوانند دستاوردی داشته باشند اما برخی از دولت ها هم به نسبت سایر دولت ها ضعف هایی در این حوزه داشتند.

دولت موقت یا دولت بازرگان 15 بهمن 1357 تا 15 آبان 1358

نخستین دولتی که در نظام جمهوری اسلامی تشکیل شد، دولت موقت بود که توسط مهندس مهدی بازرگان تشکیل شد. از آنجایی که کمتر کسی از انقلابیون تجربه کشورداری و اداره دولت را داشتند ناگزیر تن به دولت موقت دادند ولی در کمتر از یک سال زاویه این دولت و کابینه آن با نظام جمهوری اسلامی مشخص شد.

در این یک سال عمر دولت هیچ اقدامی در راستای اقتصادی صورت نگرفت و طبیعتا وضعیت مسکن هم در بلاتکلیفی قرار گرفت.

بنی صدر: 15 بهمن 1358 تا 31 خرداد 1360

ابوالحسن بنی صدر نخستین رییس جمهور در ایران بود که با رای مستقیم مردم انتخاب شد. آغاز به کار بنی صدر با حمله عراق به ایران هم زمان شد ضمن اینکه وقت دولت در این دوره عمدتا به درگیری و اختلاف بنی صدر و نیروهای انقلابی به ویژه نمایندگان مجلس گذشت.

او از همان روزهای نخست ریاست جمهوری بنای تفرقه و اختلاف را بنیان گذاشت تا به این ترتیب نتوان هیچ دستاورد مثبتی را برای دولت وی متصور شد.

بنی صدر که یک سال و نیم کشور را از اهداف خود دور کرد در نهایت در خرداد ماه سال 1360 از مجلس شورای اسلامی رای عدم کفایت سیاسی گرفت و از ریاست جمهوری خلع شد.

در این دوران محسن یحیوی به عنوان وزیر مسکن و شهرسازی انتخاب شد؛ مهم ترین اقدام یحیوی در دوران وزارتش پایه گذاری بنیاد مسکن انقلاب بود که امروز در حوزه تامین مسکن گروه های کم درآمد در روستاها و شهرها و بازسازی شهرهای زلزله زده فعال است.

یکی از بزرگترین دستاوردهای انقلاب در حوزه مسکن پایه ریزی بنیاد مسکن به دستور امام خمینی (ره) بود که هنوز هم برکات این بنیاد به مردم کمتر برخوردار می رسد.

یحیوی چند ماه پس از دوره وزارتش در مسکن و شهرسازی در آبان 1359 همراه با وزیر نفت وقت شهید محمد جواد تندگویان در نزدیکی آبادان اسیر نیروهای ارتش عراق شد.

محمدعلی رجایی 12 مرداد 1360 تا 8 شهریور 1360

پس از خلع بنی صدر از ریاست جمهوری به دلیل عدم کفایت سیاسی، بار دیگر انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد و محمدعلی رجایی که مسوولیت نخست وزیری را در دولت قبلی بر عهده داشت به ریاست جمهوری رسید. رجایی تفکراتی نزدیک به نیروهای انقلاب داشت و به همین دلیل خیلی زود محبوب مردم شد. این دولت فقط 28 روز عمر کرد و در پی انفجار در دفتر نخست وزیر از رسمیت افتاد.

دولت رجایی یکی از مردمی ترین دولت ها بوده و برنامه های شهید رجایی برای برقراری عدالت می توانست راه گشای بسیاری از مشکلات باشد که با ترور وی توسط منافقین به نتیجه نرسید و در همین راستا با گذشت حدود 3 سال از پیروزی انقلاب اسلامی و همچنین شروع جنگ تحمیلی در کنار دولت های موقت و یا غیر همسو با نظام، عملا مردم طعم و شیرینی عدالت و امکاناتی نظیر مسکن را آنگونه که باید نچشیدند.

در دولت کوتاه شهید رجایی، «محمدشهاب گنابادی» عهده دار وزارت مسکن و شهرسازی شد؛ از دستاوردهای گنابادی در حوزه مسکن اطلاع زیادی در دست نیست اما مقابله با واگذاری غیر قانونی زمین به مردم و اقدامات حاکم شرع مستقر در شهرداری تهران، تدوین و تصویب قانون زمین شهری از اصلی ترین اقدامات گنابادی در دوران سه ساله وزارتش بوده است.

گنابادی از 20 شهریور 1359 تا تاریخ اول شهریور ماه 1362 در کابینه‌های رجایی، باهنر، مهدوی کنی و میرحسین موسوی با سمت وزیر مسکن و شهرسازی مشغول به کار بود.

سید علی خامنه‌ای 17 مهر 1360تا 12 مرداد 1368

اگرچه از سال 60 تا 68 زمان زیادی از پیروزی انقلاب سپری شده بود اما به خاطر آغاز جنگ تحمیلی و بمباران های سنگین که به دستور صدام صورت می گرفت تقریبا ساخت و ساز از رونق افتاده و حتی خانه ها و اماکن اداری فرهنگی زیادی هم تخریب شدند.

پس از گنابادی، دولت مرحوم «سراج الدین کازرونی» را به عنوان وزیر مسکن و شهرسازی برگزید؛ وی از 11 شهریور 1364 تا 5 مهر 1372 وزیر مسکن و شهرسازی در دولت های موسوی و مرحوم هاشمی رفسنجانی بود.

تهیه اولین طرح کالبدی ملی، فعال‌سازی قانون زمین شهری و تملک حدود 450 هزار هکتار زمین شهری از اراضی ملی و دولتی و موات، تهیه و اجرای طرح‌های هادی روستایی از طریق بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تاسیس مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران و پایه‌گذاری پارک فناوری از مهم ترین اقدامات مرحوم کازرونی در دوره وزارتش بود.

اکبر هاشمی رفسنجانی 12 مرداد 1368 تا 12 مرداد 1376

همانطور که گفته شد بخشی از دوران وزارت کازرونی در دولت هاشمی بود و اقداماتی در این دوران انجام شد اما نکته اصلی و مغفول در این زمان شعار اولیه ای بود که امام خمینی در حوزه مسکن مطرح کردند؛ ایشان در اولین پیام اقتصادی خود در اردیبهشت سال 58 اعلام کردند که دولت موظف به ارائه زمین به مردم است و بدون دریافت هزینه زمین، با کمترین هزینه برای ساخت، مسکن برای عموم مردم باید تهیه شود.

«عباس آخوندی» وزیر سابق راه و شهرسازی در سال 72 به عنوان وزیر مسکن و شهرسازی انتخاب شد؛ دوره وزارت وی تا شهریور 86 ادامه داشت. اگرچه اقداماتی نظیر نظام پس‌انداز، انبوه‌سازی و کوچک‌سازی تحت عنوان طرح پاک که یک مدل توسعه پایدار در بخش مسکن است، اجرا شد اما بحران مسکن سرمایه ای از این دوران کلید خورد.

گفته می شود در ان دوره هم اخوندی نتوانست جلوی افزایش قیمت مسکن را بگیرد و تمرکز وی بر روی تدوین و اجرای طرح های جامع و تفصیلی شهرها بوده است. اما اینها تنها بهانه است چرا که سیاست های مسکن در کشور هم باید به موازات سایر سیاست های اقتصادی سرمایه داری پیش می رفت.

در شرایطی که امام خمینی و رهبر انقلاب تأکید داشتند که زمین و مسکن از حالت سرمایه ای در دوران شاهنشاهی خارج شده و به عنوان یک کالای مصرفی باشد از سال های 68 دقیقا مسکن به حالت سرمایه ای در آمد تا در مناطق مختلف و با قیمت های بالا در حجم زیاد در اختیار عده ای محدود قرار بگیرد.

سید محمد خاتمی 12 مرداد 1376 تا 12 مرداد 1384

با گران شدن مسکن در دولت هاشمی، خانه دار شدن تقریبا در کلان شهر ها به یک آرزو تبدیل شد؛ تورم بالای 50 درصد در حوزه مسکن تا سال 76 باعث افزایش اجاره نشینی و حاشیه نشینی شد تا جایی که یکباره مناطق حاشیه ای در شهرها رشد زیادی پیدا کرد.

شهریور 76 «علی عبدالعلی زاده» جانشین آخوندی در در وزارت مسکن و شهرسازی در دولت خاتمی شد. این دوره را دوره توسعه انبوه سازی در ایران می دانند. انبوه سازی در این 8 سال در کشورمان شدت گرفت.

طرح های مسکن کارگری و کارمندی از طرحهای این دوره بود که در نهایت به نتیجه نرسید و دولت نتوانست طعم مسکن را به کارگران و کارمندان بچشاند هرچند وضعیت کارمندان به خاطر بهره گیری از بخش هایی از این طرح ها به خاطر داشتن حقوقهای ثابت بهتر از کارگران بود.

محمود احمدی‌نژاد 12 مرداد 1384 تا 12 مرداد 1392

«محمد سعیدی کیا» دارای مدرک کارشناسی ارشد راه و ساختمان از دانشگاه امیرکبیر در چهار سال اول دولت «محمود احمدی نژاد» به عنوان وزیر مسکن و شهرسازی مشغول به کار شد. طرح مسکن سازی برای همه اقشار مردم در این دوران کلید خورد اما در نهایت به عمر دوران وزارت سعیدی کیا نرسید.

در ادامه «علی نیکزاد» آخرین وزیر مسکن و شهرسازی قبل از ادغام دو وزارتخانه مسکن و راه، بود؛ «مسکن مهر» یکی از پروژه های ماندگار نیکزاد در دوره وزارتش و مهم ترین پروژه دولت احمدی نژاد محسوب می شد. پروژه ای که دهک های کم درآمد را با حداقل هزینه صاحب خانه کرد.

برای اولین بار در طول تاریخ بعد از انقلاب اقشار کم درآمد توانستند صاحب خانه شوند؛ کسانی که با پرداخت اقساط کمتر از 300 هزار تومان در ماه و با بهره گرفتن از زمین رایگان در نهایت به خانه رسیدند.

این اقدام در اصل بر مبنای اصول اقتصادی در حوزه مسکن بود که امام راحل دولت ها را به آن توصیه کرده و از آنها خواسته بود برای مردم مسکن بسازند.

حسن روحانی 12 مرداد 1392 تا کنون

بعد از نیکزاد دوباره آخوندی به تصدی وزارت مسکن بازگشت؛ تجربه وزارت قبلی آخوندی در نهایت به تورم 50 درصدی در حوزه مسکن منتهی شده بود؛ آخوندی در اولین اقدام مسکن های مهر را تعطیل کرده و تکمیل آنها به تعویق افتاد.

اگرچه طرح مسکن اجتماعی از سوی این دولت ارائه شد اما در قالب این طرح حتی یک آجر هم روی آجر دیگری گذاشته نشد. بی مسئولیتی در قبال ساخت مسکن به جایی رسید که نقئینگی به بازار مسکن روی آورد و در نهایت تورم بالای 100 درصد در این حوزه ایجاد شد.

اگرچه هنوز عمر دولت دوازدهم به پایان نرسیده است اما خوشبینی به حوزه مسکن در این دولت غیر واقع بینانه است چرا که طرح مسکن ملی برای خانه دار شدن اقشار مردم از یک طرف آورده زیادی را از سوی مردم می خواهد و از طرف دیگر تعداد واحدهای ارائه شده بسیار محدود است.

21 فروردین ماه سال 58، به فرمان حضرت امام خمینی (ره) "حساب 100 امام" و "بنیاد مسکن انقلاب اسلامی" برای تأمین مسکن محرومان، توسعه و عمران روستاها و ساخت واحدهای مسکونی شهرها در چارچوب سیاست‌ها و برنامه‌های دولت تشکیل شد. با توجه به اینکه بزرگ‌ترین مشکل مردم مسکن و تأمین آن سخت بود، امام خمینی در یکی از اولین دستورات خود حساب 100 و بنیاد مسکن را تأسیس کردند.

از آن زمان تا کنون حدود 41 سال زمان گذشته و تلاش هایی جسته و گریخته برای حرکت در این سمت و سو صورت گرفته است اما سیاست های سرمایه داری در اقتصاد کشور هنوز هم مانع تحقق این امر مهم و فرمان امام خمینی (ره) شده است.

انتهای پیام / ط