سودسازی از انحصار کرونایی

گروه دارویی برکت با نماد «برکت» در بازار اول بورس تهران یکی از شرکت‌های بورسی داروسازی است. داروسازان یکی از 65 صنعت فعال در بازار سرمایه هستند که 5/2 درصد ارزش بازار به آن‌ها اختصاص دارد. در بین این شرکت‌ها، برکت توانسته است 12 هزار و 492 میلیارد تومان ارزش بازار را در اختیار بگیرد. در سال 1400 که اوج همه‌گیری کرونا بود، توانست سود قابل توجه 6/193 تومانی را برای هر سهم محقق کند. این در حالی بود که سال قبل از آن فقط 41 تومان سود ساخته بود. تقریباً تمامی کارشناسان معتقدند که انحصار کرونایی سبب این افزایش سودآوری شد چراکه در سال 1401 که همه‌گیری کرونا فروکش کرد، سود شرکت هم نزدیک به 50 درصد کم شد.

به گزارش هم‌میهن، قیمت سهام شرکت قبل از توقف فعلی، برای تشکیل مجمع عمومی، مبلغ 1700 تومان و سود مورد شناسایی برای سال 1401 مبلغ 4/113 تومان بود. براساس این سود و قیمت آخرین روز معاملاتی سهام شرکت، P/E یا سود قیمتی شرکت در بورس، حدود 15 درصد شد که از P/E حدود 10 درصدی گروه دارویی بالاتر رفته است. این شرکت با زیرمجموعه‌های بزرگی که دارد حدود 20 درصد از بازار داروی ایران را در اختیار دارد و از ارز ترجیحی برای واردات دارو استفاده می‌کند که سبب سودآوری مناسب این شرکت می‌شود، اما در بورس جایگاه خاصی نداشته و یکی از شرکت‌های بورسی معمولی است. این شرکت در حال حاضر دارای 3915 نفر پرسنل است.

در سال‌های متمادی نام گروه دارویی برکت زیاد شنیده می‌شود. علت این شهرت، موضوعاتی مانند واکسن کرونا، واردات دارو به شکل خاص و فعالیت در گروه دارو‌های خاص است. قطعاً شرکتی که حدود 20 درصد از بازار داروی کشور را تأمین می‌کند، با حواشی هم روبه‌رو می‌شود.

این شرکت از زیرمجموعه‌های ستاد اجرایی فرمان امام است. ستاد اجرایی فرمان امام برخی از شرکت‌های دارویی قبل از انقلاب مانند تولیددارو، داروپخش البرز، کی‌بی‌سی، سبحان‌دارو و سبحان انکولوژی را در اختیار دارد.

شرکت تولیددارو یکی از معروف‌ترین شرکت‌های این گروه متعلق به کارآفرینی به نام «کاظم خسرو‌شاهی» فرزند «حسن خسروشاهی» بود که به‌زعم مردم تبریز، بخشی از تاریخچه اتاق بازرگانی تبریز است. کاظم، رشته حقوق را در تهران نیمه‌کاره رها کرد و عازم آمریکا شد. او با این سفر دو نشان را هدف قرار داده بود؛ ادامه تحصیل و بازارگشایی برای پدر. کاظم خسروشاهی در همان روز‌هایی که در آمریکا به سر می‌برد، نمایندگی شرکت دارویی «ماکسون رابینز» را برعهده گرفت. خانواده خسروشاهی دامنه فعالیت‌های تولیدی و تجاری خود را در حوزه دارو متمرکز کردند و با تأسیس شرکت سهامی «تولید دارو» به این بخش از فعالیت‌های خود رونق بخشیدند. تیدی، تولی‌پرس پخش البرز، پایور، پایه‌گذار، تکنو صنایع و کامپیوتر البرز عناوین تجاری‌ای است که به خانواده خسروشاهی‌ها تعلق داشت. خسروشاهی حدود یک سال تصدی وزارت بازرگانی در دولت «جمشید آموزگار» را نیز بر عهده گرفت و البته در این مدت دو بار استعفا کرد. بعد از انقلاب خانواده خسروشاهی به فرانسه مهاجرت کردند. در حال حاضر این شرکت زیرمجموعه گروه دارویی برکت است.

تولی‌پرس یکی از زیرمجموعه‌های شرکت در سال 1397 به دلیل ناتوانی در مدیریت و مشکلاتی که داشت، بسته شد. روزنامه شرق در 28 مرداد 1397 نوشت: «در‌های شرکت تولی‌پرس به علت آنچه نبودِ مواد اولیه و مشکلاتی در تولید خوانده شده، روی کارگران بسته شده و بیش از 100 کارگر این شرکت به مرخصی اجباری فرستاده شده‌اند؛ مرخصی اجباری‌ای که به دریافت‌نکردن حقوق در دو ماه گذشته نیز گره خورده تا فشار وارده بر کارگران شرکت را بیشتر از پیش کند. به این ترتیب به نظر می‌رسد شرکت تولی‌پرس نیز مسیری را طی می‌کند که پیش از این دیگر شرکت‌های زیرمجموعه هلدینگ داروگر مانند روغن جهان طی کرده‌اند؛ مسیری که می‌تواند پایانی بر بیش از نیم قرن تولید و تلاش باشد.»

فارغ از شرکت‌های دارویی پر از مشکلات، گروه دارویی برکت زیرمجموعه‌های خوب، کم ندارد.

حضور 5/2 درصدی داروسازی در بورس

در بازار سرمایه 65 صنعت وجود دارد که یکی از آن‌ها صنعت دارویی با 40 شرکت دارویی، سرمایه‌گذاری و پخش‌کننده دارو است. اما به‌طور خاص، 26 شرکت معتبر دارویی در بورس فعال هستند. این شرکت‌ها با وجود تعدد فقط حدود 5/2 درصد از بازار سرمایه را تشکیل می‌دهند. ارزش بازار سرمایه در آخرین روز کاری در خرداد 1402 معادل 7988 هزار میلیارد تومان بود. اما ارزش بازار صنعت دارویی 20 هزار و 354 میلیارد تومان گزارش شده است.

برخی از شرکت‌های دارویی مهم در بازار سرمایه عبارت است از شرکت سرمایه‌گذاری دارویی تأمین یا تیپیکو، گروه دارویی برکت، داروسازی دانا، تولیددارو، داروپخش، ایران‌دارو، دارویی زهراوی، داروسازی رازک، داروسازی کوثر، داروسازی سبحان، داروسازی جابربن‌حیان، داروسازی لقمان، داروسازی فارابی، داروسازی دکتر عبیدی، داروسازی اسوه و داروسازی سینا.

شرکت‌های دارویی بورسی را می‌توان به سه‌دسته تولیدکننده محصول، تولیدکننده مواد اولیه و توزیع‌کننده تقسیم‌بندی کرد که تقریباً 80‌درصد آن‌ها محصول ساز هستند. به اعتقاد برخی از کارشناسان از این 20 هزار میلیارد تومان ارزش کل بازار دارویی ایران حدود 20 درصد معادل 4 هزار میلیارد تومان دارو‌های بیولوژیک هستند. یک تا 2 درصد این بازار متعلق به دارو‌های پپتیدی و تقریباً باقی بازار به دارو‌های دارای مولکول کوچک تعلق دارد. دارو‌های ضدسرطان، آنتی‌بیوتیک و سیستم گوارش و متابولیسم سه دسته اصلی بازار را به خود اختصاص می‌دهند.

ریسک صنعت دارو

یکی از ریسک‌های مهم صنعت داروسازی، نوسان نرخ ارز است. البته نکته مهم این است که شرکت‌های دارویی معمولاً دارای حمایت‌های خاصی از سوی دولت هستند. این شرکت‌ها بعضاً از ارز ترجیحی استفاده می‌کنند. در گذشته این شرکت‌ها از ارز 4200 تومانی بهره بردند و با ایجاد ارز 28500 تومانی هم در حال حاضر از این ارز بهره می‌برند. مدیر مرکز تجارت خارجی بانک مرکزی اعلام کرد در سال گذشته بیش از سه میلیارد و 200 میلیون دلار برای واردات دارو به وزارت بهداشت و شرکت‌های وارد‌کننده تخصیص داده شده است.

افزایش قیمت دارو

با وجود حمایت ارزی و سوبسید‌های تخصیص‌یافته به این حوزه، این روز‌ها قیمت دارو در حال افزایش است. هفته گذشته، فانا گزارش کرده که داروسازی تولیددارو (زیرمجموعه هلدینگ دارویی برکت) از افزایش قیمت 20 قلم از محصولات این شرکت خبر داد و اعلام کرد که قیمت این اقلام دارویی با مجوز سازمان غذا و دارو دستکم 10 درصد افزایش یافته است.

این در حالی است که شرکت‌های دیگر از ابتدای امسال افزایش قیمت زیادی داشته‌اند. داروسازی کاسپین 47 درصد، داروسازی دانا 90 درصد، شرکت دارویی ره‌آورد تأمین 19 درصد، شرکت تولید ژلاتین کپسول ایران 28 درصد، داروسازی جابربن‌حیان 220 درصد و داروسازی کوثر 12 درصد قیمت محصولات خود را از ابتدای سال 1402 افزایش داده‌اند و این افزایش‌ها با مجوز دولت انجام شد. این افزایش قیمت بر سودآوری شرکت‌های بورسی تأثیر دارد.

در اختیار داشتن 20 درصد از بازار دارو

شرکت گروه دارویی برکت به‌عنوان یکی از بزرگترین هلدینگ‌های دارویی ایران، حدود 20 درصد از صنعت دارویی ایران را در اختیار دارد. این شرکت مدعی است که 700 قلم دارو تولید می‌کند که اغلب آن‌ها خاص هستند. هلدینگ برکت دارای 3500 متخصص است. البته شرکت اصلی گروه برکت، در صورت‌های مالی سال 1401 اعلام کرده تنها 28 کارمند دارد و حدود 3887 کارمند در شرکت‌های تابع این گروه فعال هستند.

شرکت گروه دارویی برکت (سهامی عام) با بیش از 25 شرکت کوچک و بزرگ در سال 1389 تحت عنوان «شرکت فناوری‌های نوین دارویی تدبیر» به فعالیت خود ادامه داد. زیرمجموعه‌های شرکت گروه برکت؛ شرکت گروه سرمایه‌گذاری البرز، شرکت سرمایه‌گذاری اعتلاء البرز، شرکت البرز بالک، شرکت ایران‌دارو، شرکت داروسازی البرزدارو، شرکت برکت الصحه، شرکت بیوسان فارمد، شرکت پخش البرز، شرکت پرشین داروی البرز، شرکت داروسازی تولیددارو، شرکت دارویی سبحان، شرکت داروسازی سبحان انکولوژی، شرکت سل تک فارمد، شرکت سبحان‌دارو، شرکت شهرک صنعتی دارویی برکت، شرکت گروه صنایع شفا فارمد، شرکت کی‌بی‌سی و شرکت هربی فارمد هستند.

در حقیقت، گروه دارویی برکت با در اختیار داشتن واحد‌های مختلف در تمامی حلقه‌های زنجیره ارزش صنعت دارو از تولید مواد اولیه تا تولید فرآورده نهایی حضور دارد.

گروه دارویی البرز به‌عنوان یکی از بزرگترین هلدینگ‌های دارویی کشور جزو شرکت‌های فرعی گروه دارویی برکت است. قسمت عمده سهام شرکت‌های تابعه این هلدینگ از جمله شرکت سرمایه‌گذاری البرز و بخش عمده‌ای از شرکت‌های تابعه آن مانند شرکت سبحان‌دارو، ایران‌دارو، تولیددارو، البرزدارو و... در بورس اوراق بهادار تهران ثبت و عرضه شده‌اند.

بعد از چندین سال شرکت‌داری ستاد اجرایی فرمان امام، بنیاد برکت در سال 1386 راه‌اندازی شد و در سال 1389 شرکت فناوری‌های نوین دارویی تدبیر را تأسیس کرد. بعد‌ها شرکت دارویی صنعتی برکت شهرک صنعتی دارویی 200 هکتاری در کرج را راه‌اندازی کرد و روز به روز به گستره فعالیت خود افزود.

یکی از حوزه‌های فعالیت جدید این شرکت بازار گیاهان دارویی بود. این شرکت در یک مجموعه 20 هکتاری در منطقه اقتصادی ویژه استان فارس سرمایه‌گذاری 205 میلیارد تومانی انجام داده است. این مجموعه زیر نظر شرکت هربی فارمد اداره می‌شود. بنیاد برکت اعلام کرده در زمینه گیاهان دارویی قصد سرمایه‌گذاری 2میلیارد دلاری دارد.

در حال حاضر سهامدار عمده گروه برکت، شرکت کاراندیش دوران معاصر با چهارمیلیارد سهم معادل 28/49 درصد، شرکت گروه سرمایه‌گذاری تدبیر با 650 میلیون سهم معادل 85/8 درصد، شرکت واسط مالی آبان 550 میلیون سهم معادل 49/7 درصد، صندوق سرمایه‌گذاری تدبیرگران فردا با 390 میلیون سهم معادل 31/5 درصد، شرکت سرمایه‌گذاری پویا با 272 میلیون سهم معادل 7/3 درصد و شرکت پالایش پارسیان با 154 میلیون سهم معادل دو درصد هستند.

سودسازی کرونایی

شرکت گروه برکت در سال 1400 بیشترین رشد سودآوری کل حیات خود را داشت. این شرکت که در سال‌های قبل در نهایت تا 41 تومان سود می‌ساخت، در این سال به واسطه واکسن کرونا و انحصاری که در این حوزه ایجاد کرده بود سوددهی حدود 200 تومانی ساخت و رشدی پنج برابری را در سودآوری تجربه کرد، اما در سال گذشته که فشار همه‌گیری کرونا کم شد، این سود کاهش حدوداً 50 درصدی پیدا کرد و به حدود 113 تومان در سال گذشته رسید. این مسئله به روشنی گویای این است که به واسطه کرونا این سود حاصل شده است.

سود خالص این شرکت در سال 1399 حدود 237 میلیارد تومان بود. اما در سال 1400 به بالاتر از 1421 میلیارد تومان افزایش یافت و در سال 1401 این سود به مبلغ 832 میلیارد تومان کاهش یافت. در این سال پرسنل شرکت نیز از 3507 نفر به 3887 نفر افزایش یافتند.

تاریخ مجمع عمومی عادی سالیانه سال مالی 1400 برکت در تیرماه پارسال برگزار شد. شرکت مبلغ 194 تومان سود برای هر سهم ساخت. برکت در مجمع عمومی عادی سالیانه سال قبل، از این میزان سود تقسیمی به ازای هر سهم 160 تومان سود تقسیم کرد که سود قابل‌توجهی در بین شرکت‌های بورسی بود.

برخی از تحلیل‌گران برای این شرکت مقوله ارزش خالص دارایی یا همان ان‌ای‌وی NAV را نیز محاسبه کردند. برای محاسبه NAV، حقوق صاحبان سهام متناسب با افزایش سرمایه، سود تقسیمی و جمع درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها حدود 1200 میلیارد تومان برای سال قبل محاسبه شد. با تقسیم مجموع حقوق صاحبان سهام و مازاد ارزش بورسی و غیربورسی بر تعداد سهام شرکت، NAV هر سهم محاسبه می‌شود که بر این اساس در بهمن 1401، ان‌ای‌وی برکت 1397 تومان محاسبه شده بود. با این ان‌ای‌وی، نسبت P/NAV یعنی قیمت روز سهم در سایت TSE به NAV شرکت حدود 127 درصد است که رقم بالایی به نظر می‌رسد و قیمت سهام را کمی پرریسک به نمایش می‌گذارد.

همچنین، جمع درآمد عملیاتی شرکت نیز در سال 1401 کاهشی نزدیک به سه برابری داشت. این شرکت در سال 1396 که دوران برجامی بود و واردات و صادرات به‌راحتی انجام می‌شد، درآمد عملیاتی 644 میلیارد تومانی داشت. ولی در دوران تشدید تحریم‌ها مانند سال 1399 وضعیت رکودی بر شرکت حاکم شده بود و درآمد عملیاتی شرکت حدود 268 میلیارد تومان کاهش یافته بود. ولی در سال 1400 به دلیل کرونا، درآمد عملیاتی شرکت جهش 7 برابری کرده و به رقم 1458 میلیارد تومانی رسید. ولی در سال گذشته با کاهش سه برابری به رقم 512 میلیارد تومان رسید و با وجود رکود بالای 60 درصدی، درآمد عملیاتی شرکت، حتی از سال 1396 هم کمتر شد.

صادرات سودساز

براساس آمار شرکت گروه دارویی برکت، شرکت داروسازی سبحان انکولوژی در سال 1401 با رشدی چشمگیر و اختلافی قابل‌توجه نسبت به سایر شرکت‌ها، بیشترین ارزش صادرات را در بین شرکت‌های این گروه به خود اختصاص داد. فانا اخیراً گزارش کرده داروسازی سبحان انکولوژی در سال 1401 معادل 1/7 میلیون دلار صادرات داشته درحالی‌که این رقم در سال 1400 فقط حدود 44 هزار دلار بود. مقایسه این دو رقم حاکی از رشد خیره‌کننده صادرات داروسازی سبحان انکولوژی در سال قبل است. بعد از داروسازی سبحان انکولوژی نیز به ترتیب شرکت‌های البرزدارو، ایران‌دارو، سبحان‌دارو و داروسازی تولید دارو از نظر ارزش صادرات در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. همچنین شرکت مواد اولیه دارویی البرز بالک هیچ صادراتی در سال قبل نداشت. مقصد صادراتی داروها، کشور‌های عراق، افغانستان، ونزوئلا، گرجستان، تاجیکستان، قرقیزستان، سوریه، لبنان و فیلیپین بودند.

سهام گروه دارویی برکت

سهام دارویی برکت در شهریور سال گذشته تا رقم 4800 تومان رشد کرد، ولی به‌تدریج با افت شدید طی یک سال تا رقم 950 تومان سقوط کرد و پنج برابر سقوط معادل 510 درصد ضرر برای سهامداران به همراه داشت در آن تاریخ برخی از تحلیل‌گران نزدیک به شرکت برکت، تعدیل قیمت سهام شرکت به بهانه تقسیم سود را عامل کاهش قیمت اعلام می‌کردند، ولی مشخص شد که وضعیت سودآوری کمتر شرکت در ماه‌های پیش رو و کم شدن تولید این شرکت به دلیل فروکش کردن همه‌گیری کرونا بوده است. در حال حاضر نماد شرکت به دلیل برگزاری مجمع عمومی شرکت متوقف شده است.

نسبت مالی شرکت برکت

نسبت‌های مالی بهتر از دیگر مقوله‌ها، گویای وضعیت شرکت در حال حاضر است. نسبت مالی شرکت برکت نشان می‌دهد که با فروکش کردن کرونا، وضعیت شرکت افت داشته است. در سال 1401 نسبت‌های مالی شرکت روندی کاهشی را تجربه کردند.

یکی از این نسبت‌ها، بازده دارایی است. نرخ بازده دارایی‌ها با استفاده از اطلاعات موجود در صورت‌های مالی یک شرکت یا کسب‌وکار قابل محاسبه است.

بازده دارایی یا ROA یک شاخص از چگونگی سودآوری شرکت وابسته به کل دارایی‌های آن شرکت است که شامل تقسیم سود خالص بر کل دارایی‌های یک شرکت است. بازده دارایی در کنار نسبت‌هایی مثل بازده سرمایه‌گذاری (ROI) و حاشیه سود خالص (Profit Margin) یکی از نسبت‌های مهم در ارزیابی سوددهی شرکت است. در مجامع بین‌المللی اگر این نسبت بالای پنج درصد باشد خوب و اگر بالای 20 درصد باشد، یعنی شرکت وضعیت بسیار خوبی دارد. اما روند کاهشی شرکت برکت وضعیت شرکت را بحرانی نشان می‌دهد. یکی دیگر از نسبت‌های مالی مهم، بازده حقوق صاحبان سهام یا ROE است که معیاری برای اندازه‌گیری عملکرد مالی است که از تقسیم درآمد خالص بر حقوق صاحبان سهم به‌دست می‌آید و میزان کارایی یک شرکت، در خلق سود خالص برای سهامداران را مورد بررسی قرار می‌دهد. بازده حقوق به‌عنوان معیاری برای توانایی استفاده مدیریت از دارایی‌های سازمان برای سوددهی در نظر گرفته می‌شود. این معیار با درصد سنجیده می‌شود و زمانی قابل محاسبه است که درآمد خالص و ارزش سهام اعداد مثبتی باشند، درآمد خالص قبل از پرداخت سود به سهامداران اصلی و بعد از پرداخت سود به سهامداران منتخب و بهره به وام‌دهندگان محاسبه می‌شود. برای شرکت برکت وضعیت نزولی است.

نسبت پوشش هزینه بهره به‌معنی نسبت توان پرداخت بهره شرکت است. شرکت برکت در این حوزه وضعیت بهتری را پیدا کرده است. این نسبت بیانگر این است که تا چه اندازه می‌توان از محل سود قبل از کسر بهره، مالیات هزینه بهره را پوشش داد. هرچه این نسبت افزایش یابد ریسک مالی (عدم پرداخت بدهی) افزایش یافته لذا ریسک ورشکستگی افزایش می‌یابد.

نسبت مالکانه نشان‌دهنده آن است که چه بخش از دارایی‌های شرکت یا واحد اقتصادی به صاحبان سهام تعلق دارد. نسبت مالکانه در واقع مشخص‌کننده نسبت حقوق صاحبان سرمایه به جمع دارایی است. با استفاده از نسبت مالکانه می‌توان قدرت مالی واحد تجاری را فهمید، این مسئله از نظر طلبکاران اهمیت زیادی دارد، هر چقدر نسبت مالکانه بیشتر باشد، نشان می‌دهد که آن واحد تجاری یا واحد اقتصادی استحکام و قدرت بیشتری دارد. باید بدانید که نسبت مالکانه یکی از نسبت‌های اهرمی است.

هرچه میزان نسبت مالکانه شرکتی بیشتر باشد، نشان‌دهنده آن است که شرکت به تعهدات خود پایبند است و در انجام امور خود موفق‌تر بوده است. بالا بودن نسبت مالکانه نشان می‌دهد که این شرکت چندان از اهرم‌های مالی استفاده نمی‌کند. نسبت مالکانه پایین، نشان‌دهنده این است که شرکت بیشتر سرمایه خود را از محل اعتبارات تأمین کرده و همین مسئله باعث ایجاد ریسک مالی برای شرکت می‌شود.

کمیسیون املاکی‌ها چطور محاسبه می‌شود؟

افزایش یارانه رسما کلید خورد / نحوه اطلاع از دهک خانوار و مشمولان یارانه تشویقی