نگاهی اجمالی به تحولات جمعیتی در ایران

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو، بررسی زمینه‌های تاریخی روند رشد جمعیت در ایران، بیان‌گر این است که رشد جمعیت و باروری در دهه 70 کاهش یافته و در دهه 80 نیز این روند کاهشی تداوم داشته است. کاهش سریع نرخ باروری از 6.5 فرزند به ازای هر زن به طور متوسط در دهه 60 به حدود 1.8 فرزند به ازای هر زن در سال 1390 و افزایش جزئی آن تا حدود 2 فرزند به ازای هر زن در پنج سال منتهی به سرشماری 1395 و سپس کاهش آن به حدود 1.6 فرزند به ازای هر زن در سال 1402 در طول تاریخ کشور بی‌سابقه بوده است. مطالعات انجام شده در مورد آینده تحولات باروری در ایران، نشان می‌دهد، افراد متولد شده در دهه‌های 60 و 70 (اوج تولد‌های دهه‌های اخیر) به تدریج از مرحله ازدواج و فرزندآوری عبور می‌کنند و به اصطلاح توان درونی جمعیت، در حال کم شدن است و به احتمال زیاد، انتظار می‌رود نرخ باروری، در کمتر از حد جایگزینی تثبیت گردد. همچنین متوسط نرخ رشد جمعیت نیز از 3.7 درصد در فاصله سال‌های 1355 تا 1365 به 1.24 درصد در فاصله سال‌های 1390 تا 1395 رسیده است. نرخ رشد طبیعی جمعیت در سال 1402 به حدود 0.7 درصد رسیده است. با توجه به اینکه نرخ باروری کماکان کمتر از نرخ مورد نیاز برای جایگزینی جمعیت است، مطابق با پیش‌بینی‌های مرکز آمار ایران و منابع بین‌المللی، انتظار می‌رود، در سال‌های آینده با کاهش بیشتر نرخ رشد جمعیت مواجه گردیم. در حال حاضر، جمعیت ایران همانند بسیاری از کشور‌های در حال توسعه، به دنبال کاهش مداوم و مستمر باروری و افزایش امید زندگی، در نتیجه پیشرفت‌های پزشکی و بهبود شرایط بهداشتی، تغییرات اساسی و مهمی را در ساختار سنی خود تجربه می‌کند. پیامد این وضعیت، منجر به این شده که کشور ایران مرحله انتقال ساختار سنی از جوانی به میانسالی را تجربه کرده و در آستانه سالخوردگی جمعیت قرار گیرد؛ بنابراین می‌توان پیش‌بینی کرد که در صورت تداوم تحولات فوق، در سه دهه آینده یک جامعه کاملاً سالخورده داشته باشیم.

در این گزارش سعی شده است به برخی از ویژگی‌ها و شاخص‌های جمعیتی مانند تعداد تولدها، تعداد جمعیت، رشد جمعیت و باروری پرداخته شود.

میزان موالید خام و رشد جمعیت

گزارش‌های آماری حکایت از این دارد که از سال 1380 تا سال 1394 شاهد افزایش موالید در کشور بوده‌ایم، اما پس از سال 1394 به علت خالی شدن توان درونی جمعیت و همچنین به تأخیر انداختن فرزندآوری به سنین بالاتر، تعداد تولد‌ها با شیب تقریبا تندی شروع به کاهش کرده و در سال 1402 تعداد موالید کشور (1,057,958) نسبت به سال 1394 (1,570,219) کاهشی بیش از 32 درصدی (کاهش بیش از 510 هزار تولد) را به همراه داشته است.

از سوی دیگر، تعداد تولد‌های سال 1402 (1,057,958) در مقایسه با سال 1401 (1,075,231) نشان‌دهنده کاهش 1.6 درصدی (حدود 17 هزار نفری) است. به همین منوال، میزان خام موالید از حدود 20 در هر هزار نفر جمعیت در سال 1394 با شیبی تند در آغاز دوره، با شیبی کاهنده در سال‌های اخیر به 12.38 در هر هزار نفر جمعیت در سال 1402 رسیده است. متوسط نرخ رشد جمعیت از 3.7 درصد در فاصله سال‌های 1355 تا 1365 به 1.24 درصد در فاصله سال‌های 1390 تا 1395 رسیده است. نتیجه این روند‌های صورت گرفته این است که نرخ رشد طبیعی جمعیت با شیبی کاهنده در چند سال اخیر، در سال 1402 به حدود 0.7 درصد رسیده است. تغییرات موالید، مرگ و میر و رشد طبیعی (1385-1402) سال جمعیت کل تعداد تولد‌های ثبت شده درصد تغییرات موالید تعداد مرگ‌های ثبت شده درصد تغییرات مرگ‌ومیر میزان خام موالید (در هزار) میزان خام مرگ‌ومیر (در هزار) رشد طبیعی جمعیت (درصد) 1385، 70495782، 1253912 - 408566 - 17.79، 5.80، 1.2، 1390، 75149669، 1382229، 1.37، 422133، 4.287- 18.39، 5.62، 1.28، 1394، 78949669، 1,570,219، 2.34، 374,827، 16.02- 19.89، 4.75، 1.51، 1395، 79926270، 1,528,053، 2.7- 369,751، 0.43، 19.11، 4.71، 1.44، 1396، 81053000، 1,487,913، 2.6- 376,731، 0.06، 18.39، 4.66، 1.37، 1397، 81962000، 1,366,519، 8.15- 377,245، 0.09، 16.7، 4.6، 1.21، 1398، 82710000، 1,196,132، 12.47- 395,319، 4.87، 14.4، 4.77، 0.96، 1399، 83409000، 1,114,128، 6.8- 511,881، 29.48، 13.32، 6.1، 0.72، 1400، 84055000، 1,116,212، 0.187، 544,517، 6.37، 13.25، 6.46، 0.68، 1401، 84700000، 1,075,231، 3.67- 418,741، 23.1- 12.68، 4.93، 0.77، 1402، 85329000، 1,057,958، 1.6- 442,213، 5.6، 12.38، 5.18، 0.72 نمودار شماره (1): روند ثبت ولادت درکشور طی سال‌های 1402-1392 نمودار شماره (2) تعداد و درصد ولادت‌های ثبت شده در کشور برحسب تولد فرزند اول تا دوم در سال‌های 1400 تا 1402 یکی از دلایل مهم کاهش تعداد فرزندان اول و دوم به موضوع تغییر ساختار سنی جمعیت مرتبط می‌باشد. به لحاظ این‌که جمعیت متولد شده در دهه‌های 60 و 70 (اوج تولد‌های دهه‌های اخیر) به تدریج از مرحله ازدواج و فرزندآوری عبور می‌کنند و به اصطلاح توان درونی جمعیت، در حال کم شدن است. به عبارت دیگر این یک حقیقت انکارناپذیری است که تعداد موالید به میزان قابل ملاحظه‌ای تحت تأثیر نوسانات تعداد زنان در سن باروری است. یکی دیگر از علل مهم آن به افزایش سطح تحصیلات زنان مرتبط است، به عبارت دیگر، باعث شده که هزینه فرصت فرزندآوری زنان تحصیلکرده، آنقدر بزرگ شود که آنان تمایلی نداشته باشند که کار خود را رها کنند و به فرزندآوری و تربیت فرزند بپردازند. ضروری است که پس از ارزیابی اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، ابعاد مختلف این مسئله مورد واکاوی بیشتری قرار گیرد. در غیر این صورت به احتمال زیاد، انتظار می‌رود تعداد تولد‌ها با شیب کاهنده و معنادار کاهش یابد و نرخ باروری، در کمتر از حد جایگزینی تثبیت گردد. نمودار شماره (3): تعداد و درصد ولادت‌های ثبت شده در کشور برحسب تولد فرزند سوم تا فرزند پنجم و بیشتر درسال‌های 1400 تا 1402 در خصوص تعداد ولادت‌های ثبت شده کشور بر حسب ترتیب تولد فرزندان، شواهد آماری نشان می‌دهد تولد فرزند سوم، چهارم فرزند پنجم و بیشتر در سال 1402 نسبت به سال‌های 1400 و 1401 افزایش نسبی داشته است. یکی از علل افزایش نسبی می‌تواند به اجرایی شدن مشوق‌های متعدد درنظر گرفته شده در مواد مختلف مرتبط با قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مرتبط باشد (ر. ک. پیوست). با ملاحظات نظری و شواهد تجربی استنباط می‌شود که روند تغییرات جمعیتی در آینده بطئی و تدریجی خواهد بود. بنابراین، مسیر و روند تغییرات جمعیتی می‌تواند ارزیابی‌ها و دیدگاه‌ها در رابطه با اثرگذاری سیاست‌های جمعیتی را، دست کم در کوتاه مدت، تحت الشعاع قرار دهد. میزان باروری کل

کاهش سریع نرخ باروری از 6.5 فرزند به ازای هر زن در دهه 60 به حدود 1.8 فرزند در سال 1390 و افزایش جزئی آن تا حدود 2 فرزند در پنج سال منتهی به سرشماری 1395 در طول تاریخ کشور بی‌سابقه بوده است. برآورد‌های مرکز آمار ایران بر مبنای اطلاعات سازمان ثبت احوال نشان می‌دهد، میزان باروری کل ایران (برای جمعیت ایرانی) در سال های1396 و 1397 و 1398، 1399 و 1400 به ترتیب برابر 2.09، 1.95،1.74، 1.65 و 1.61 فرزند به ازای هر زن بوده است. در سال‌های 1401 و 1402 نرخ باروری درحدود 1.6 تثبیت شده است. تمام استان‌های کشور کاهش میزان باروری کل را در سال‌های اخیر تجربه کرده‌اند، به طوری که کاهش میزان باروری در اقصی نقاط ایران به مساله‌ای فراگیر تبدیل شده است. در همین رابطه نتایج بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که 3 استان باروری بیشتر از سطح جانشینی، 12 استان باروری کمتر از سطح جانشینی یعنی 2.1 تا 1.5 فرزند داشته و 16 استان، باروری پایین (کمتر از 1،5) و بسیار پایین (کمتر از 1.3) را در سال 1402 تجربه کرده‌اند. همچنین 15 استان با افزایش نرخ باروری در سال 1402 نسبت به سال 1401 مواجه شده‌اند (جدول شماره (4) 13 استان با کاهش نرخ باروری در سال 1402 نسبت به سال 1401 مواجه شده‌اند. جداول شماره‌های 2 و 3 نشان می‌دهد که چه استان‌هایی با تثبیت نرخ باروری در سال 1402 نسبت به سال 1401 مواجه شده‌اند.

جدول شماره (2): استان‌های دارای کاهش نرخ باروری در سال 1402 نسبت به سال 1401 در صورت وجود اطلاعات موالید بر حسب گروه سنی مادران، بررسی دقیق‌تری نسبت به نرخ‌های باروری امکان‌پذیر خواهد بود رتبه 1402 رتبه 1401 نام استان ردیف 1، 3.01، 1، 3.21 سیستان و بلوچستان 1، 8، 1.78، 8، 1.79 خراسان رضوی 2، 9، 1.73، 9، 1.74 آذربایجان غربی 3، 17، 1.45، 16، 1.49 آذربایجان شرقی 4، 19، 1.43، 15، 1.51 کردستان 5، 20، 1.33، 20، 1.4 اردبیل 6، 22، 1.31، 21، 1.35 کرمانشاه 7، 24، 1.28، 24، 1.29 ایلام 8، 27، 1.15، 27، 1.18 تهران 9، 28، 1.10، 28، 1.14 مرکزی 10، 29، 1.01، 29، 1.03 مازندران 11، 30، 0.98، 30، 0.99 البرز 12، 31، 0.94، 31، 0.95 گیلان 13 نمودار شماره (4): استان‌های دارای کاهش نرخ باروری در سال 1402 نسبت به سال 1401 جدول شماره (3): استان‌های با نرخ باروری تثبیت شده در سال‌های 1401 و 1402 رتبه 1402 رتبه 1401 نام استان ردیف 13، 1.57، 12، 1.57 زنجان 1، 18، 1.45، 19، 1.45 همدان 2، 23، 1.30، 23، 1.30 فارس 3 نمودار شماره (5): استان‌های با نرخ باروری تثبیت شده در سال‌های 1401 تا 1402 جدول شماره (4): استان‌های دارای افزایش نرخ باروری در سال 1402 نسبت به سال 1401 رتبه 1402 رتبه 1401 نام استان ردیف 2، 2.32، 2، 2.26 خراسان جنوبی 1، 3، 2.20، 3، 1.93 هرمزگان 2، 4، 1.95، 5، 1.9 خوزستان 3، 5، 1.95، 4، 1.92 یزد 4، 6، 1.93، 6، 1.9 گلستان 5، 7، 1.92، 7، 1.83 کرمان 6، 10، 1.70، 10، 1.65 خراسان شمالی 7، 11، 1.68، 11، 1.65 قم 8، 12، 1.60، 13، 1.55 چهارمحال وبختیاری 9، 14، 1.57، 14، 1.52 بوشهر 10، 15، 1.55، 17، 1.49 کهگیلویه و بویراحمد 11، 16، 1.48، 18، 1.47 لرستان 12، 21، 1.33، 22، 1.31 قزوین 13، 25، 1.27، 26، 1.25 سمنان 14، 26، 1.26، 25، 1.25 اصفهان 15 نمودار شماره (6): استان‌های دارای افزایش نرخ باروری در سال 1402 نسبت به سال 1401 با توجه به آن‌چه آمد، می‌توان پیش‌بینی کرد تا زمانی‌که نرخ باروری کمتر از حد جایگزینی باشد، در سال‌های آینده با کاهش بیشتر نرخ رشد جمعیت مواجه باشیم. از جمله پیامد‌های منفی چنین شرایطی این است که هر وقت نرخ رشد جمعیت کاهش پیدا کند، درصد جمعیت سالخورده‌ها زیاد و از سوی دیگر درصد افراد در معرض کار روندی کاهشی بخود می‌گیرد. جدول شماره (5): تغییرات رتبه‌های نرخ باروری استان‌های مختلف کشور (1402-1400) بر اساس سال پایه 1402 رتبه 1402 رتبه 1401 رتبه 1400 نام استان 1، 3.01، 1، 3.21، 1، 3 سیستان و بلوچستان 2، 2.32، 2، 2.26، 2، 2.28 خراسان جنوبی 3، 2.2، 3، 1.93، 6، 1.94 هرمزگان 4، 1.95، 4، 1.92، 3، 2.02 یزد 5، 1.95، 5، 1.9، 5، 1.96 خوزستان 6، 1.93، 6، 1.9، 4، 1.97 گلستان 7، 1.92، 7، 1.83، 8، 1.79 کرمان 8، 1.78، 8، 1.79، 7، 1.86 خراسان رضوی 9، 1.73، 9، 1.74، 10، 1.76 آذربایجان غربی 10، 1.7، 10، 1.65، 9، 1.78 خراسان شمالی 11، 1.68، 11، 1.65، 11، 1.73 قم 12، 1.6، 12، 1.55، 12، 1.65 چهارمحال وبختیاری 13، 1.57، 13، 1.57، 13، 1.63 زنجان 14، 1.57، 14، 1.52، 14، 1.62 بوشهر 15، 1.55، 15، 1.49، 16، 1.54 کهگیلویه و بویراحمد 16، 1.48، 16، 1.47، 18، 1.52 لرستان 17، 1.45، 17، 1.49، 17، 1.53 آذربایجان شرقی 18، 1.45، 18، 1.45، 19، 1.48 همدان 19، 1.43، 19، 1.51، 15، 1.56 کردستان 20، 1.33، 20، 1.4، 20، 1.45 اردبیل 21، 1.33، 21، 1.31، 22، 1.38 قزوین 22، 1.31، 22، 1.35، 23، 1.37 کرمانشاه 23، 1.3، 23، 1.3، 26، 1.32 فارس 24، 1.28، 24، 1.29، 24، 1.37 ایلام 25، 1.27، 25، 1.25، 25، 1.34 سمنان 26، 1.26، 26، 1.25، 21، 1.4 اصفهان 27، 1.15، 27، 1.18، 27، 1.23 تهران 28، 1.1، 28، 1.14، 28، 1.2 مرکزی 29، 1.01، 29، 1.03، 29، 1.1 مازندران 30، 0.98، 30، 0.99، 30، 1.1 البرز 31، 0.94، 31، 0.95، 31، 1.01 گیلان پیوست: مواد مرتبط با فرزند سوم و بیشتر

ماده3 وزارت راه و شهرسازی مکلف است امکان استفاده مجدد از امکانات دولتی مربوط به تأمین مسکن خانوار را برای خانوادهها پس از تولد فرزند سوم و بیشتر فراهم آورد و این خانوادهها میتوانند صرفاً برای بار دوم از کلیه امکانات دولتی در این خصوص استفاده نمایند. ماده4 به منظور تحقق بند «چ» ماده (102) قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران دولت مکلف است یک قطعه زمین یا واحد مسکونی حداکثر به میزان (200) مترمربع منطبق با ضوابط حد نصاب تفکیک بر اساس طرح‌های هادی روستایی و شهری یا طرح‌های جامع و تفصیلی شهری مصوب برای ساکنین در روستا‌ها یا شهر‌های کمتر از پانصدهزار نفر پس از تولد فرزند سوم و بیشتر به صورت مشترک و بالمناصفه به پدر و مادر، در همان محل بر اساس هزینه آماده سازی فقط برای یکبار به صورت فروش اقساطی با دو سال تنفس و هشت سال اقساط اعطاء نماید و سند مالکیت، پس از پرداخت آخرین قسط، ظرف حداکثر یک ماه، به مالکین تحویل داده میشود.

ماده5 به منظور تحقق بند «چ» ماده (102) قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران دستگاه‌های اجرائی مکلفند برای تأمین و ارتقای کیفیت مسکن، پایان کار و عوارض ساخت و ساز، کلیه هزینه‌های تخصیص شبکه، انشعابات و هزینه های خدمات نظام مهندسی را به میزان پنجاهدرصد (50%) برای خانواده های دارای سه فرزند زیر بیست سال و به میزان هفتاد درصد (70%) برای خانواده های دارای حداقل چهار فرزند زیر بیست سال برای یک مرتبه و هزینه پروانه و عوارض ساختمانی را به میزان ده - درصد (10%) برای خانواده‌های دارای حداقل سه فرزند زیر بیست سال تخفیف دهند. دولت مکلف است صددرصد (100%) تخفیفهای مربوط به پروانه ساختمانی را از محل منابع عمومی در بودجه های سنواتی پیش بینی نماید.

ماده6 کلیه دستگاه‌های مذکور در ماده (29) قانون برنامه پنجساله ششم توسعه، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مکلفند حداقل هفتاد درصد (70%) از ظرفیت منازل مسکونی سازمانی در اختیار خود را جهت بهرهبرداری به خانوادههای کارکنان دارای حداقل سه فرزند و فاقد مسکن ملکی مناسب در شهر محل خدمت تخصیص داده و در صورت وجود مازاد بر نیاز این خانوادهها به سایرین طبق ضوابط مربوط اختصاص دهند. همچنین طول زمان بهره برداری درمنازل سازمانی برای خانوادههای دارای سه فرزند و بیشتر فاقد مسکن ملکی مناسب در شهر محل خدمت حداقل باید به میزان دو برابر سکونت سایرین باشد.

ماده10 به منظور تحقق بند «ث» ماده (102) قانون برنامه پنجساله ششم توسعه، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مکلف است برای متولدین سال 1400 به بعد، از طریق کلیه بانک‌ها و مؤسسات اعتباری از محل پس انداز و جاری قرضالحسنه نظام بانکی و حذف تسهیلات قرضالحسنه ازدواج متقاضیان بالای پنجاه سال سن، نسبت به پرداخت «تسهیلات قرض - الحسنه تولد فرزند» اقدام نماید. مبلغ این تسهیلات برای تولد فرزند اول یکصد میلیون (100.000.000) ریال، فرزند دوم دویست میلیون (200.000.000) ریال، برای تولد فرزند سوم سیصد میلیون (300.000.000) ریال، فرزند چهارم چهارصد میلیون (400.000.000) ریال و فرزند پنجم و بالاتر پانصد میلیون (500.000.000) ریال بدون الزام به سپردهگذاری مشمولان با ششماه دوره تنفس به ترتیب با دوره بازپرداخت سه تا هفت سال و أخذ یک ضامن معتبر و سفته تعیین میشود. متقاضیان حداکثر تا دوسال پس از تولد میتوانند درخواست دریافت وام را ثبت نمایند.

ماده13 سازمان هدفمندی یارانهها مکلف است از محل درآمد‌های ناشی از حذف یارانه سه دهک بالای درآمدی نسبت به افزایش یارانه فرزندان خانوادههای دهکهای اول تا چهارم دارای حداقل سه فرزند تحت تکفل که هیچکدام از والدین در دستگاه‌های مذکور در ماده (29) قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران شاغل نباشند به میزان سه برابر یارانه مصوب سایرین پرداخت نماید.

ماده14 دولت مکلف است در کلیه واگذاریهای حق بهرهبرداری زمین با هدف اشتغالزایی و اجرای طرح‌های تولیدی و کشاورزی اولویتها و مشوق‌های مؤثری همچون تخفیف تعرفه و هزینه واگذاری حداقل به میزان بیست و پنج درصد (25%) و افزایش طول دوره باز پرداخت تسهیلات به میزان حداقل پنجاه درصد (50%) برای خانوادههایی که پس از ابلاغ این قانون صاحب فرزند سوم و بیشتر میشوند، درنظر بگیرد. ماده15 کلیه دستگاه‌های مذکور در ماده (29) قانون برنامه پنجساله ششم توسعه، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مکلفند: الف در بکارگیری، جذب و استخدام نیروی جدید به ازای تأهل و نیز داشتن هر فرزند یکسال تا حداکثر پنجسال به سقف محدوده سنی اضافه کنند ب در بکارگیری، جذب و استخدام به ازای تأهل و نیز هر فرزند دو درصد (2%) مجموعاً حداکثر تا ده درصد (10%) به امتیاز هر فرد اضافه می - شود. شمول این بند در مورد دستگاه‌هایی که قواعد استخدامی خاص خود را دارند منوط به عدم تعارض با ضوابط آن دستگاه‌ها است پ برای کلیه مستخدمین در دستگاه‌های مذکور در صدر ماده که صاحب فرزند سوم تا پنجم میشوند، معادل یکسال به افزایش سنواتی مستخدم به ازای هر فرزند، اعمال نمایند. تبصره دستگاه‌های مذکور مجاز به تعدیل و یا اعلام عدم نیاز مستخدمین دارای حداقل سه فرزند، مادران باردار و دارای فرزند شیرخوار به جز در اجرای قانون رسیدگی به تخلفات اداری و آرای قطعی قضائی نیستند ماده17 احکام ذیل نسبت به همه مستخدمین و کارکنان در کلیه بخش‌های دولتی و غیردولتی لازمالاجراء میباشد: الف مدت مرخصی زایمان با پرداخت تمام حقوق و فوقالعادههای مرتبط به نه ماه تمام افزایش یابد. در صورت درخواست مادر تا دوماه از این مرخصی در ماههای پایانی بارداری قابل استفاده است. مرخصی مزبور برای تولد دو قلو و بیشتر، دوازده ماه میباشد. در مواردی که مرخصی زایمان موجب اخلال در کار بخش خصوصی گردد، پس از تأیید وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هزینه تحمیل شده توسط دولت جبران خواهد شد. ب نوبت کاری شب برای مادران شاغل باردار و هم چنین مادران دارای فرزند شیرخوار تا دوسال و پدران تا یک ماهگی نوزاد، در مشاغل و فعالیت‌هایی که نیازمند نوبت کاری شب می‌باشند، اختیاری است. شمول این بند شامل بخش خصوصی مشمول قانون کار نمیشود. پ اعطای دورکاری به درخواست مادران باردار، حداقل به مدت چهارماه در دوران بارداری در مشاغلی که امکان دورکاری در آن‌ها فراهم است، الزامی است. ت مادران شاغلی که از زمان لازمالاجراءشدن این قانون فرزند یا فرزندانی به دنیا خواهند آورد به ازای هر فرزند، میتوانند از یک سال کاهش در سن بازنشستگی برخوردار شوند و برای فرزند سوم و بیشتر میزان کاهش یک و نیمسال به ازای هر فرزند خواهد بود. حداقل سن بازنشستگی مشمولین این بند، برای مادران دارای یک فرزند چهل و دو سال، دارای دو فرزند چهل و یکسال و دارای سه فرزند و بیشتر چهل سال و حداقل با بیست سال سابقه بیمه است. برقراری مستمری یا حقوق بازنشستگی متناسب با سنوات پرداخت حق بیمه در زمان اشتغال میباشد.

تبصره بار مالی اجرای این ماده از محل منابع حاصل از اجرای ماده (72) این قانون در ردیف خاصی در بودجه سنواتی پیشبینی و به سازمان تأمین اجتماعی و سایر صندوقهای بازنشستگی تخصیص داده میشود ماده18 میزان معافیت مالیاتی اشخاص حقیقی موضوع ماده (84) قانون مالیات‌های مستقیم اصلاحی مصوب 1394/4/31 به ازای فرزند سوم و بیشتر، که بعد از تصویب این قانون متولد شود به ازای هر فرزند مشمول پانزده درصد (15%) تخفیف مشروط به تصویب آن در بودجه سنواتی میگردد. این تحفیف حداکثر سهبار قابل استفاده است ماده21 دولت مکلف است در راستای اجرای بند «ب» ماده (103) قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، حداکثر ششماه پس از لازمالاجراء شدن این قانون، با تقویت صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر نسبت به بیمه مادران خانهدار دارای سه فرزند و بیشتر به شرح ذیل اقدام کند: الف در خصوص مادران غیر شاغل دارای سه فرزند و بیشتر ساکن مناطق روستایی و عشایری صددردرصد (100%) حق بیمه توسط دولت پرداخت شود. ب با تولد فرزند چهارم و پنجم به ازای هر فرزند دو سال به سوابق بیمهای بیمه گذار افزوده شود. ماده25 سازمان ثبت احوال کشور مکلف است نسبت به ایجاد سامانه برخط برای معرفی و صدور شناسه ویژه برای مادران دارای سه فرزند یا بیشتر اقدام نماید. مدت اعتبار این شناسه دهسال است و در صورت تولد فرزندان بعدی به مدت پنجسال تمدید خواهد شد. دستگاه‌های ذیربط موظفند اقدامات ذیل را برای دارندگان کارت مزبور به همراه اعضای خانواده انجام دهند: الف نیم بها بودن ورودی کلیه اماکن و بنا‌های تاریخی فرهنگی و موزه‌های تابعه وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و دستگاه‌های اجرائی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری. ب نیم بها بودن خدمات حمل و نقل عمومی شهری و تعرفه‌های فرهنگی، ورزشی و تفریحی شهرداری‌ها و دستگاه‌های اجرائی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری. پ نیم بها بودن بلیط سینما‌ها هر ماه یکبار ت تخفیف بیستدرصدی (20%) دوره‌های آموزشی، تربیتی و هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای استفاده فرزندان. تبصره شمول حکم این ماده در بخش غیر دولتی مشروط به پیش بینی جبران هزینه آن در قانون بودجه سنواتی میباشد.

ماده28 کلیه دستگاه‌های مذکور در ماده (29) قانون برنامه پنجساله ششم توسعه، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به ویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، سازمان تبلیغات اسلامی، نهاد‌ها و مؤسسات عمومی غیردولتی، شهرداریها و دهیاریها مکلفند در راستای آگاهیبخشی نسبت به وجوه مثبت و ارزشمند ازدواج به هنگام نیاز و آسان، تعدد فرزندان در خانواده و تقویت و حمایت از نقشهای مادری و همسری، صیانت از تحکیم خانواده و مقابله با محتوای مغایر سیاستهای کلی جمعیت و عوارض جانبی استفاده از روش‌های مختلف پیشگیری از بارداری و نیز عوارض خطرناک پزشکی، روانشناختی و فرهنگی و اجتماعی سقط جنین، اقدامات لازم از قبیل تولید و پخش فیلم، سریال، تبلیغات بازرگانی، برگزاری جشنوارهها و نمایشگاه‌ها را انجام دهند: الف در اجرای این قانون تولید، پخش، توزیع، اشاعه، ترویج، انتشار یا حمایت از هرگونه برنامه و محتوای آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، سرگرمی، به هر نحوی از انحاء از جمله فیلم، سریال، پویانمایی (انیمیشن) که مغایر سیاست‌های کلی جمعیت باشد ممنوع است.

ب ترویج خانوادههای دو فرزند و کمتر و تجردزیستی در آگهی بازرگانی از سوی سازمان صدا و سیما و تبلیغات تجاری و محیطی در بستر فضای مجازی، رسانه‌های برخط و شبکه نمایش خانگی و محیطهای عمومی ممنوع است و به منظور تشویق آن دسته از سفارشدهندگانی که در تبلیغات خود به نمایش خانوادههای سه فرزند و بیشتر با رعایت ضوابط آگهیهای تبلیغاتی حوزه کودکان می پردازند، افزایش زمان پخش درنظرگرفته شود

ماده69 بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف است در راستای اجرای بند (چ) ماده (102) قانون برنامه پنجساله ششم توسعه، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران از طریق بانک‌های عامل مبلغ نه هزار میلیارد (9.000.000.000.000) ریال از منابع سپردههای پس انداز و جاری قرض الحسنه نظام بانکی به تفکیک نسبت به پرداخت تسهیلات قرض الحسنه ودیعه یا خرید یا ساخت مسکن (بنا به درخواست خانوار) با بازپرداخت حداکثر بیست ساله برای خانواده‌های فاقد مسکن که در سال 1399 به بعد صاحب فرزند سوم به بعد شده یا می‌شوند به میزان یک میلیارد و پانصد میلیون (1.500.000.000) ریال اقدام نماید