پروژه شیر مسموم چگونه کلید خورد؟

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، داستان از یک برنامه تلویزیونی آغاز شد. در برنامه «سلام صبح بخیر» شبکه 3 سیما، بازرس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران آمد و گفت: به جای نگرانی و توجه به روغن پالم و وایتکس در فرآورده‌های لبنی، مسوولان باید به سموم دیگری مانند آفلاتوکسین توجه کنند.

همین اظهارنظر باعث شده که در روزهای گذشته موجی از نگرانی در خصوص سلامت محصولات لبنی، جامعه را فرا گیرد. موضوع آلوده بودن شیر و لبنیات کشور به سم آفلاتوکسین در زمان کوتاهی آن‌چنان بر جامعه تاثیر گذاشت که به‌گفته محسن نقاشی، دبیر فدراسیون تشکل‌های صنایع غذایی کشور، از زمان پخش مصاحبه غیرکارشناسی که در صداوسیما پخش شد، میزان خرید شیر تا 30 درصد کم شده است.

اما آفلاتوکسی چیست؟ آفلاتوکسین یا سم قارچی طبیعی قادر است انسان را از طریق موادغذایی آلوده مانند تخم‌مرغ، شیر و محصولات لبنی آلوده کند و سرطان‌زا باشد.

بهادر حاجی‌محمدی، بازرس انجمن علمی بهداشت و ایمنی موادغذایی ایران در برنامه زنده تلویزیونی پس از اظهارنظر درباره برخی صنوف مرتبط با عرضه غذاهای آماده، به پیشینه بعضی چالش‌های بهداشتی در صنعت لبنیات اشاره کرد و گفت: به جای آن که نگران استفاده از روغن پالم و وایتکس در لبنیات باشیم، افکار عمومی و مسوولان باید به مسایل مهم‌تری مانند وجود سموم دیگر در لبنیات توجه داشته باشند.

او به عنوان مثال به ورود ذرت‌های آلوده استناد کرد و افزود: مصرف این ذرت‌های آلوده به آفلاتوکسین، سبب تولید شیرهای آلوده به این سم شده است.

حاجی‌محمدی متذکر شد: براساس گزارش‌ها، 33 درصد نمونه‌های شیر پاستوریزه آلوده به این سم بودند. شیرهای پاستوریزه آزمایش شده در تبریز 62 درصد، ساری 60، مشهد 5 درصد، شیراز 17 درصد و اردبیل 33 درصد به سم آفلاتوکسین آلوده هستند.

وی افزود: سم موجود در خوراک دام وارد شیر می‌شود و با توجه به این‌که این سم بر اثر حرارت جوشاندن از بین نمی‌رود، در شیر باقی می‌ماند. جای تاسف است بین 10 کشور منطقه خاورمیانه، رتبه آخر را از نظر وضعیت آلودگی سم سرطان‌زای آفلاتوکسین در شیر داریم.

او گفت: متاسفانه یا خوشبختانه سرانه مصرف شیر در کشور ما پایین است و اگر در مصرف شیر مثل کشورهایی همچون انگلستان بودیم، مشخص نبود که چه اتفاقی در حوزه سلامت رخ می‌داد.

امکان این‌که لبنیات آلوده به دست مصرف‌کننده برسد، وجود دارد؟

این اظهارات در حالی در یک برنامه زنده تلویزیونی مطرح شد که همان روز سخنگوی سازمان غذا و دارو اعلام کرد که در سال‌های اخیر میزان آفلاتوکسین در مواد غذایی از جمله لبنیات و خشکبار روند کاهشی داشته است. کیانوش جهانپور در واکنش به طرح ادعایی مبنی بر وجود سم آفلاتوکسین در عمده مواد لبنی در کشور، گفت: متاسفانه این شیوه ورود موضوع درست نیست و ظاهرا هم این رفتار نادرست باب شده است.

رضا باکری، دبیر انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران نیز در این خصوص اظهارنظر کرد: سم آفلاتوکسین نوعی قارچ است که در خوراک دام رشد می‌کند و وقتی دام از آن تغذیه می‌کند، ممکن است سم آفلاتوکسین در فراورده‌های دام مانند شیر ظاهر شود.

وی با بیان اینکه صنایع لبنی قادر به از بین بردن این سم از طریق سیستم‌های پاستوریزه و استریلیزه کردن نیستند، تصریح کرد: از سال 1392 در کنار نظارت‌های سازمان ملی استاندارد، سازمان غذا و دارو و سازمان دامپزشکی کشور، کارخانه لبنی یک دام پزشک مستقر استخدام کرد که به صورت مستمر شیر تولید شده در دامداری‌های صنعتی را قبل از ورود به کارخانه نمونه‌برداری و آزمایش کند، بنابراین هیچ آلودگی در محصولات لبنی نیست و شهروندان می‌توانند با خیال راحت از آن‌ها استفاده کنند.

دبیر انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران تصور ورود شیر آلوده به کارخانجات محصولات لبنی را ناشی از عدم آگاهی و اطلاع از روندهای کنترل کیفی دانست و گفت: قواعد حد مجاز آفلاتوکسین لبنیات در کشور ما قواعدی سخت‌گیرانه است؛ به‌طوری‌که استاندارد اروپا دوبرابر آن و استاندارد آمریکا 10 برابر آن در نظر گرفته شده است.

باکری با اشاره به تولید سالانه بیش از هشت میلیون تن شیر در دامداری‌های صنعتی و نیمه‌صنعتی کشور، تصریح کرد: اگر غذای دام آلوده باشد، اولین نتیجه آن سقط جنین و آثار جانبی در خود دام است که از سوی مسوولان دامداری قابل مشاهده است.

وی همچنین در پاسخ به اینکه در صورت مصرف شیر آلوده به سم آفلاتوکسین چه آسیبی به انسان وارد می‌شود، عنوان کرد که مرحله اول مصرف این سم به خود دام آسیب می‌زند، بنابراین اصلا امکان این که محصولات لبنی آلوده به دست مصرف کننده برسد، وجود ندارد.

دبیر انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران در پایان از ارسال نتایج آزمایش‌های کارخانجات در زمینه آفلاتوکسین موجود در شیر به کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی خبر داد و گفت: فردی که مدعی آلودگی محصولات لبنی بوده، به نتایج پایان‌نامه دانشجویانش استناد کرده، اما به نظر می‌رسد هیچ گزارشی به دانشگاه علوم پزشکی، سازمان غذا و دارو و سازمان ملی استاندارد ارسال نکرده است. در حال حاضر ما با ارائه مستندات به قوه قضاییه از این فرد شکایت کردیم و او باید به دادگاه مراجعه کند.

نتیجه بررسی مجلس درباره شیرهای آلوده چه بود؟

حسینعلی حاجی‌دلیگانی، یکی از نمایندگان در نشست علنی یک‌شنبه گذشته مجلس در تذکری مطرح کرد: صداوسیما به صورت بداهه در یک برنامه اعلام کرد شیر به سم آفلاتوکسین آغشته است، انتظار دارم راجع به روشن شدن ابعاد این ماجرا اقدامی انجام گیرد. مردم نگران این موضوع هستند و باید هر چه سریع‌تر مسئله روشن شود.

بر این اساس، رییس مجلس نیز در پاسخ به این تذکر گفت: کمیسیون کشاورزی موضوع را هر چه سریع‌تر بررسی کند و گزارش خود را به صحن علنی ارائه دهد.

گفته می‌شود آلودگی شیر در کمیسیون کشاورزی مجلس هم رد شده است. رییس هیات مدیره انجمن صنفی گاوداران با بیان این‌که موضوع آلودگی شیر در کمیسیون کشاورزی مجلس بررسی و رد شده است، گفت: ما به حدود 28 کشور دنیا لبنیات صادر می‌کنیم.

سید احمد مقدسی در واکنش به مطرح شدن مباحثی مبنی بر آلودگی شیر تولیدی کشور، اظهار داشت: کمیسیون کشاورزی مجلس در این زمینه جلسه‌ای داشت و با توضیحات و مستنداتی که مسئولان مربوطه ارائه کرده‌اند، این مساله تکذیب شد.

وی اضافه کرد: طبق اعلام مسوولان وزارت جهاد و وزارت بهداشت حد مجاز آفلاتوکسین در شیر بر اساس استانداردها در ایران 50 نانوگرم در لیتر است که در شیرهای مصرفی کشورمان به هیچ عنوان از این حد مجاز عدول نشده است و در همه آزمایش‌ها، این رقم پایین‌تر از حد مجاز بوده است.

مقدسی تصریح کرد: ما به حدود 28 کشور دنیا از جمله روسیه و کشورهای اروپایی صادرات داریم و در صورتی که چنین مساله‌ای صحت داشت، قادر نبودیم این حجم صادرات داشته باشیم.

شیر آلوده باشد، وارد خط تولید نمی‌شود

در این میان، سازمان ملی استاندارد، هر گونه آلودگی شیر در کشور را تکذیب کرده است. مدیرکل دفتر نظارت بر استانداردهای صنایع غذایی سازمان ملی استاندارد ایران با اشاره به کنترل شیر تولیدی کشور طی 4 مرحله گفت: چنانچه شیر تولید شده منطبق با استاندارد نباشد، اجازه ورود به خط تولید داده نمی‌شود.

غلامرضا امینی با بیان این که عملیات نظارت و کنترل بر روی تولید شیر در کشور بسیار سخت‌گیرانه است، افزود: سرانه مصرف شیر توصیه از سوی سازمان بهداشت جهانی برای هر فرد در طول سال 150 لیتر است، اما متاسفانه این عدد در ایران 90 لیتر در سال است، در حالی که اهمیت شیر به حدی است که به هیچ‌وجه نباید از سبد مصرفی مردم خارج شود.

وی با بیان این‌که سم آفلا توکسین یک سم طبیعی است، گفت: قارچ آسپرژیلوس در جیره غذایی دام می‌تواند چهار نوع سم آفلاتوکسین به نام‌های G1، B2، B1 و G2 تولید کند. وقتی این سم‌ها وارد بدن حیوان می‌شود، در بدن حیوان هیدروکسیده و تبدیل به سم آفلاتوکسین M1 خواهد شد. میزان سم مجاز در جیره غذایی دام پنج میکروگرم در کیلوگرم تعیین شده که این نسبت به 20 در استانداردهای جهانی چهار برابر سخت‌گیرانه‌تر است.

مدیرکل دفتر نظارت بر استانداردهای صنایع غذایی، آرایشی، بهداشتی و حلال سازمان ملی استاندارد ایران در پاسخ به این پرسش که میزان سم در کجا کنترل می‌شود، گفت: هم در ورود جیره غذایی دام، هم در واحدهای تولیدی خوراک دام و هم در بدو ورود به دامداری‌ها به‌وسیله دامپزشکان مورد کنترل قرار می‌گیرد. مرحله دوم کنترل مربوط به تولید شیر است یعنی علاوه بر کنترل تمامی شرایط بهداشتی در دامداری‌ها میزان آلودگی شیر تولیدی به سم آفلاتوکسین نیز بوسیله دامپزشکان بررسی می‌شود. خوشبختانه در این مرحله استانداردها بسیار سخت گیرانه‌تر است و عدد یک دهم میکروگرم در کیلوگرم در استاندارد وجود دارد که نسبت به استاندارد جهانی که پنج دهم هست، پنج برابر سخت‌گیرانه‌تر است، پس شیر تولیدی در محل دامداری به‌وسیله دامپزشک نیز مورد کنترل و بررسی قرار می‌گیرد.

امینی ادامه داد: مرحله سوم کنترل مربوط به مراکز جمع‌آوری شیر است که در این مرحله هم تست‌های لازم بر روی این فرآورده انجام می‌شود. شیر در بدو ورود به کارخانه در محل تحویل علاوه بر انجام آزمایشات شیمیایی بر روی این فرآورده در خصوص آلودگی سم آفلاتوکسین هم باز کنترل صورت می‌گیرد تا منطبق با استاندارد باشد و سپس اجازه ورود به خط تولید داده شود. خوشبختانه در تمامی واحدهای تولیدی شیر سیستم کنترل کیفیت مستقر و یک کارشناس با تحصیلات دانشگاهی در رشته صنایع غذایی، دامپزشکی و دیگر رشته‌های مرتبط حضور دارد.

وی تصریح کرد: مرحله چهارم کنترل محصول به وسیله سیستم کنترل کیفیت خود کارخانه انجام می‌شود. کارشناسان سازمان ملی استاندارد و وزارت بهداشت علاوه بر استقرار سیستم کنترل کیفیت در واحد تولیدی در محل کارخانه حضور یافته و ضمن بازرسی از سیستم مزبور نمونه‌برداری از محصول را نیز انجام می‌دهند تا انطباق محصول تولیدی با استاندارد مورد سنجش قرار گیرد.

امینی متذکر شد: به طور کلی 491 نمونه شیر پاستوریزه و 275 نمونه شیر استریلیزه طی یک سال گذشته مورد آزمایش گرفته که به ترتیب 482 نمونه یعنی 98,2 درصد شیر پاستوریزه و 273 نمونه یعنی 99.3 درصد شیر استریلیزه مطابق با استاندارد بوده است.

استاندارد ایران سخت‌گیرانه است

سازمان دامپزشکی کشور نیز طی اطلاعیه‌ای با رد وجود سم آفلاتوکسین در شیر تولیدی کشور، اعلام کرد: استاندارد ایران در این زمینه از اتحادیه اروپا سخت‌گیرانه‌تر است.

در اطلاعیه سازمان دامپزشکی کشور آمده است: اظهارات شخصی به عنوان کارشناس در برنامه شبکه سه سیما کذب محض، غیرعلمی، غیرمستند و مصداق واقعی تشویش اذهان عمومی است. بر اساس برنامه‌های توسعه‌ای انجام گرفته در کشور، در حال حاضر 400 کارخانه شیر پاستوریزه در کشور فعال هستند و در حوزه تولید شیر خام رتبه 11 دنیا هستیم. در حوزه تامین ماده اولیه کارخانجات لبنی تعداد 1600 مرکز جمع‌آوری شیر خام و صنایع وابسته در حال فعالیت هستند. در این مراکز در چارچوب ضوابط بهداشتی دامپزشکی کنترل‌های تخصصی بهداشتی اعم از نمونه برداری و آزمایشات لازم صورت می‌پذیرد و حمل و نقل شیر و فراوردهای آن با مدرنترین روش‌های بهداشتی صورت می‌پذیرد و حتی تردد وسائط نقلیه شیر و فرآورده‌های لبنی رصد و پایش می‌شود که مواد اولیه 400 کارخانه تولید لبنیات کشور را فراهم می‌کنند.

در ادامه اطلاعیه اشاره شده است، برنامه‌های بهداشتی سلامت شیر و فرآورده لبنی در تمامی سطوح از جمله مدیریت بهداشت گاورداری‌ها، مدیریت بهداشت در مراکز جمع آوری شیر و مدیریت بهداشت در کارخانجات شیر و لبنیات مطابق با استانداردهای ملی و کدکس آلیمانتاریوس (استاندارد بین المللی) صورت می‌پذیرد. تمامی این مراحل تحت نظارت سازمان دامپزشکی کشور و وزارت بهداشت به‌صورت دائم و مستمر صورت می‌پذیرد. مزید استحضار در سطح گاوداری سه نوع مدیریت وجود دارد یکی از مدیریت‌های بسیار مهم در هر گاوداری مدیریت بهداشت و تغذیه است که در اینجا سخت‌گیرانه‌ترین استانداردها برای کنترل میران «آفلاتوکسین» صورت می‌پذیرد. استاندرد میزان افلاتوکسین در ذرت دامی در کشور ما برابر با 5 در میلیارد می‌باشد و این در حالی است که استاندارد اتحادیه اروپا برای آفلاتوکسین چهار برابر (20 ppb) استاندارد ملی ایران است.

17223225