تمام آنچه درباره بودجه آموزش و پرورش باید بدانید + پیشنهادات کارشناسان

خبرگزاری فارس گروه آموزش و پرورش: دستگاه تعلیم و تربیت ، زیربنایی‌ترین دستگاه دولت است؛ چرا که تعلیم و تربیت آینده‌سازان کشور را بر عهده دارد؛ بر همین اساس اختصاص بودجه مناسب برای این دستگاه حائز اهمیت است. اما وضعیت بودجه آموزش و پرورش در لایحه بودجه 1402 چگونه است؟

در لایحه بودجه 1402 برای وزارت آموزش و پرورش 242 هزار میلیارد تومان پیش بینی شده است که نسبت به سال 1401، 21 درصد افزایش داشته است اما بخش‌هایی حذف شده، بخش‌هایی اضافه و بخش‌هایی هم کم شده است.

در این گزارش به بررسی تبصره‌های مرتبط با آموزش و پرورش در لایحه بودجه سال 1402 می‌پردازیم.

تأمین گرمایش مدارس محروم

تبصره 1 - نفت و روابط مالی آن با دولت / صندوق توسعه ملی (بخش اول احکام یکساله)

متن ماده ب - سقف منابع حاصل از ارزش صادرات نفت خام و میعانات گازی و خالص صادرات گاز طبیعی و خوراک تحویلی به پتروشیمی‌ها 6 میلیون و 38 هزار و 75 میلیارد (6.038.075.000.000.000) ریال که سقف منابع حاصل از ارزش صادرات نفت خام مندرج در ردیف شماره 210101، میعانات گازی مندرج در ردیف 210105، خالص صادرات گاز طبیعی مندرج در ردیف 210102، منابع مربوط به سه درصد (3%) سهم مناطق نفت خیز، گازخیز و توسعه نیافته مندرج در ردیف 210109 و خوراک تحویلی به پتروشیمی‌ها مندرج در ردیف 210106 جدول شماره (5) این قانون تعیین می‌شود. صادرات فرآورده‌های نفتی مشمول این حکم نمی‌باشد.

دستگاه‌های اجرایی ملی، مجاز به استفاده هزینه‌ای از منابع سه درصد (3%) مناطق نفت خیز، گازخیز و توسعه نیافته نمی‌باشند.

پیشنهاد اصلاحی کارشناسی:

با توجه به افزایش دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل در مناطق محروم که عمدتاً در مناطق نفت خیز و گاز خیز سکونت دارند، پیشنهاد می‌شود 30 درصد از سهم سه درصدی مناطق نفت خیر، گازخیز و توسعه نایافته صرف جذب کودکان بازمانده از تحصیل و تارکان از تحصیل و تکمیل زیرساخت‌های آموزشی و پرورشی این مناطق از طریق ادارات کل استان‌های آموزش و پرورش شود.

متن ماده د - وزارت نفت از طریق شرکت دولتی تابعه ذیربط مکلف است از محل سهم چهارده ونیم درصد (14.5%) شرکت مذکور تا میزان سی هزار میلیارد (30.000.000.000.000) ریال نسبت به گازرسانی به روستاها و اتمام طرح (پروژه) های نیمه تمام گازرسانی به روستاها، تداوم گازرسانی با اولویت گازرسانی به شهرها و روستاهای استان سیستان و بلوچستان، جنوب کرمان و شرق هرمزگان اقدامات لازم را به عمل آورد. شرکت مذکور موظف به گازرسانی تا درب مدارس و مساجد روستایی است.

پیشنهاد اصلاحی کارشناسی:

با توجه به راهکار 7 از سند تحول بنیادین افزایش نقش مدرسه به عنوان یکی از کانون‌های پیشرفت محلی، به ویژه در ابعاد فرهنگی و اجتماعی و راهکار 6-20 بهینه سازی بهره‌برداری از منابع مادی و فیزیکی و تبدیل به احسن کردن آنها و طراحی استانداردهای مصرف و تعبیه سازوکارهای پیشگیری از اسراف و تبذیر انتظار می‌رود به منظور بسط عدالت آموزشی به‌رغم عنوان لوله کشی تا درب مدارس که امر پسندیده‌ای می‌باشد این متن تبصره به مانند بودجه سال 1400، از «لوله کشی تا مدارس» به «لوله کشی به مدارس» تغییر یابد چون به دلیل ناتوانی مالی مدارس روستایی به لوله کشی در داخل مدارس و یا احتمال لوله کشی‌های ارزان قیمت و ناایمن شاهد عدم بهره‌مندی از نعمت گرمایشی و در مواردی بوجود آمدن آسیب‌های جدی در مدارس باشیم.

بازسازی ساختمان مدارس

متن ماده ک - به وزارت نفت اجازه داده می‌شود در سال 1402 نسبت به فروش مواد اولیه قیر (وکیوم باتوم) از محل تحویل نفت خام) مازاد بر منابع بندهای «ب» و «ی» این تبصره (به پالایشگاه‌ها تا سقف یکصد و نود هزار میلیارد (190000.000.000.000) ریال اقدام و درآمد حاصله را به ردیف درآمدی شماره 210115 جدول شماره (5) این قانون واریز نماید. منابع حاصله در حدود درآمدهای وصولی، به منظور آسفالت راه‌های فرعی و روستایی، شبکه راه‌های اصلی، فرعی و طرح‌های مسکن مهر و مسکن ملی، آسفالت معابر و بهسازی روستاها و شهرها، پروژه‌های تنش آبی روستاها، مدارس روستایی و عشایری توسط سازمان برنامه و بودجه کشور پس از مبادله موافقت نامه به دستگاه‌های اجرایی ذیربط تخصیص می‌یابد. آیین نامه اجرایی این بند ظرف دوماه پس از لازم الاجرا شدن این قانون توسط سازمان برنامه و بودجه کشور با همکاری وزارت نفت و سایر دستگاههای ذیربط پیشنهاد و به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.

پیشنهاد اصلاحی کارشناسی:

با توجه به راهکار 6-20 در سند تحول بنیادین: بهینه سازی بهره برداری از منابع مادی و فیزیکی و تبدیل به احسن کردن آنها لازم است سهم آموزش و پرورش از اختصاص این ماده به مانند بودجه سال 1401 مشخص شود. چراکه از آنجایی که سهم هریک از دستگاه‌های ذیل بند «ک» تبصره 1 مشخص نشده است می‌تواند در تخصیص اعتبارات مد نظر، دستگاه‌های مذکور را دچار مشکل کند.

متن ماده ی - دولت مکلف است از طریق شرکت ملی نفت ایران نسبت به تحویل نفت خام و میعانات گازی به اشخاص معرفی شده توسط دستگاه‌های اجرایی بر اساس قیمت روز صادراتی شرکت مذکور و پس از تخصیص سازمان برنامه و بودجه کشور به منظور اجرای موارد زیر اقدام نماید:

1- مازاد بر سقف مندرج در بند «ب» این تبصره تا مبلغ سه میلیارد (3.000.000.000) یورو به ستاد کل نیروهای مسلح به منظور تقویت بنیه دفاعی، تحقیقات راهبردی دفاعی و پرداخت تعهدات مربوط به طرح‌های دفاعی و تا مبلغ یک میلیارد و پانصد میلیون (1.500.000.000) یورو بابت طرح‌های محرومیت‌زدایی و پیشران، بر اساس جدول شماره (21) این قانون و به نرخ سامانه معاملات الکترونیکی (ای. تی. اس) با خزانه داری کل کشور اعمال حساب کند.

2- به ستاد کل نیروهای مسلح اجازه داده می‌شود در سقف جزء (1) این بند سهمیه نفت خام و میعانات گازی را از طریق پالایش در پالایشگاه‌های خصوصی کوچک که نسبت به افزایش ظرفیت تولید خود اقدام کرده‌اند، پس از تأیید سازمان برنامه و بودجه کشور به مصرف برساند. معادل فرآورده‌های ناشی از اجرای این بند صرفاً جهت صادرات آن در اختیار نیروهای مسلح قرار می‌گیرد.

3- دولت مجاز است به دستگاه‌های اجرایی، صندوق‌های بازنشستگی دولتی، دستگاه‌های دارای اعتبار از محل مصارف عمومی دولت در سقف منابع بودجه عمومی و همچنین بابت بازپرداخت بدهی‌ها و تعهدات دولت به سازمان تأمین اجتماعی و تسویه بدهی به نهادهای عمومی غیردولتی و انقلابی و شهرداری‌ها و آستان قدس رضوی و اجرای طرح‌های مربوط به توسعه نیروگاه‌های اتمی و طرح‌های پیشران با اولویت طرح‌های توسعه میادین نفت و گاز با لحاظ سهم صندوق توسعه ملی و شرکت ملی نفت نسبت به اختصاص نفت خام و میعانات گازی برای صادرات اقدام نماید.

تایید صلاحیت فنی، حرفه‌ای و مالی اشخاص معرفی شده توسط رئیس دستگاه اجرایی مربوطه، صرفاً توسط وزارت نفت انجام می‌شود.

4- متناسب با میزان استفاده از سازوکار جزء (1) این بند معادل چهارده و نیم درصد (14.5%) به عنوان سهم شرک ملی نفت ایران و چهل درصد نفت خام و میعانات گازی و یا به صورت نقد حسب مورد پرداخت می‌شود.

آیین‌نامه‌های اجرایی این بند توسط سازمان برنامه و بودجه کشور (مسؤول) وزارت نفت و وزارت امور اقتصادی و دارایی، بانک مرکزی و ستاد کل نیروهای مسلح پیشنهاد و به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.

پیشنهاد اصلاحی کارشناسی:

با توجه به تأکید ابلاغیه اقتصاد مقاومتی بر تأمین سرمایه‌های انسانی از مشارکت آحاد جامعه و تشویق همکاری جمعی بر مشارکت طبقات کم‌درآمد و متوسط در بند اول ابلاغیه و تأکید بر پیشتازی اقتصاد دانش‌بنیان و ساماندهی نظام نوآوری در بند دوم ابلاغیه و با استناد بر راهکار 3-21 از سند تحول بنیادین «طراحی و استقرار نظام جامع هدایت تحصیلی و استعدادیابی به منظور هدایت دانش‌آموزان به سوی رشته‌ها، حِرَف و مهارت‌های مورد نیاز حال و آینده کشور متناسب با استعدادها، علاقه‌مندی و توانایی‌های آنان» و با توجه به روند توسعه اقتصادی کشور و نیاز مبرم به آموزش نیروی انسانی مهارتی جهت تأمین نیازهای آتی اشتغال کشور، لازم است بندی با عنوان شرکت ساختمانی صندوق ذخیره فرهنگیان نسبت به ساخت 100 هنرستان فنی وحرفه‌ای و ساخت 10 درصد کارگاه و آزمایشگاه مدارس متوسطه اول با پیشنهاد و نظارت وزارت آموزش و پرورش در نظر گرفته شود.

تبصره 6- عوارض و مالیات (بخش اول احکام یکساله)

متن ماده ک - به وزارتخانه‌های نفت و نیرو اجازه داده می‌شود، به مدارسی که حداقل پنجاه (50%) آن توسط خیرین ساخته می‌شود، تا پنجاه درصد (50%) تخفیف برای حق انشعاب، توسعه شبکه، حق وصل شمارشگر) کنتور (آب، گاز و فاضلاب، افزایش جریان الکتریکی) آمپراژ (و حق وصل شمارشگر برق ارائه نماید.

تأیید کارشناسی در مطابقت آن با سند تحول بنیادین

با توجه به نیاز آموزش و پرورش به ساخت مدارس می‌تواند موجب ترغیب خیرین مدرسه‌ساز گردد و در جهت راهکار 5-20 «طراحی سازوکارهای تنوع بخشی به منابع مالی دولتی و غیردولتی از قبیل موقوفات و امور خیریه» است.

ابهام برای معافیت مالیاتی موسسات کنکور

تبصره 6 - عوارض و مالیات

متن ماده بند ث -4: معافیت‌های مالیاتی تمام مؤسسات آموزشی از جمله مؤسسات کنکور دانشگاه‌ها اعم از کنکور سراسری و کنکورهای تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) و انتشارات کمک آموزشی، لغو می‌شود.

پیشنهاد اصلاحی کارشناسی:

با توجه به راهکار 4-6 از سند تحول بنیادین «ساماندهی و مدیریت بر فعالیت‌های مؤسسات و آموزشگاه‌های آزاد وابسته به وزارت آموزش و پرورش، بازنگری و باز تولید محتوای برنامه‌های آموزشی آنها همسو با اهداف و برنامه‌های تحولی آموزش و پرورش و نظارت و ارزیابی مستمر بر عملکرد آنها و هماهنگی و همکاری با دستگاه‌های ذی ربط برای ایجاد همسویی سایر آموزشگاه‌های آزاد با اهداف برنامه‌های نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی».

چون در متن تبصره مؤسسات آموزشی به طور مشخص تعیین نشده است لذا ممکن است دایره شمول آن شامل موسسات و آموزشگاه‌هایی شود که کمک به آموزش عمومی کودکان و نوجوانان می‌کند. لذا نیازمند اصلاح دارد تا به صورت ویژه شامل مؤسسات کنکور شود.

هزینه‌های جاری مدارس

متن ماده ک - بند ض: کلیه واحدهای آموزشی مدارس دولتی وزارت آموزش و پرورش در صورت رعایت الگوی مصرف از پرداخت هزینه‌های برق، گاز و آب معاف هستند. هرگونه اعطای معافی غیر از این بند ممنوع می‌باشد.

تأیید کارشناسی در مطابقت آن با سند تحول بنیادین

با توجه به سرانه پایین مدارس و کمبود بودجه وزارت آموزش و پرورش در پوشش هزینه‌های مدارس، ماده فوق مورد تأیید است و می‌تواند کمک به مدارس دولتی و در جهت راهکار 6-20 «بهینه سازی بهره‌برداری از منابع مادی و فیزیکی و تبدیل به احسن کردن آنها و طراحی استانداردهای مصرف و تعبیه سازوکارهای پیشگیری از اسراف و تبذیر» است.

متن ماده ک - بند ظ: دولت مکلف است بیست و هفت صدم درصد (0.27%) از کل نه درصد (9%) مالیات بر ارزش افزوده را از طریق ردیف‌های درآمدی و هزینه‌های مربوطه برای توسعه ورزش مدارس، ورزش همگانی، ورزش روستایی و عشایری، ورزش بانوان و زیرساخت‌های ورزش به ویژه در حوزه جانبازان و معلولان اختصاص دهد. این مبلغ از طریق ردیف‌های مربوط به وزارت ورزش و جوانان شصت درصد (60%) و وزارت آموزش و پرورش چهل درصد (40 %) و پس از مبادله موافقت‌نامه به این وزارتخانه ها اختصاص می‌یابد:

- این اعتبار فقط در استان‌ها هزینه می‌گردد.

- پرداخت هرگونه وجهی از بودجه کل کشور به هر شکل و به هر نحو به ورزش حرفه‌ای ممنوع است و در حکم تصرف غیرقانونی در وجوه و اموال دولتی است.

- از مجموع عوارض و مالیات نه درصدی (9%) موضوع قانون مالیات بر ارزش افزوده قبل از توزیع آن منابع بین ذینفعان، مبلغ مندرج در این ماده کسر خواهد شد. دولت مکلف است یک پنجم از منابع درآمدی ماده (94) قانون برنامه ششم توسعه و یک پنجم از منابع درآمدی ماده (73) قانون مذکور را برای ازدواج و اشتغال جوانان به عنوان سهم وزارت ورزش و جوانان هزینه نمایند.

پیشنهاد اصلاحی کارشناسی:

اگر چه این ماده 94 قانون در برنامه ششم آورده شده است و لازم‌الاجراست، با توجه به اینکه ورزش مدارس پایه برای ورزش همگانی روستایی و عشایری و زنان و حتی معلولان (با توجه به وجود مدارس استثنایی) محسوب می شود، اما با توجه به اینکه در ماده 94 قانون برنامه ششم بر انجام توافقنامه بین دو وزارت ورزش و جوانان و وزارت آموزش و پرورش اشاره شده است در سال 1402 می‌تواند طبق توافق طرفین سهم این نسبت برای ورزش مدارس بیشتر از این میزان قرار گیرد.

همانطور که در اهداف کلان سند تحول بنیادین آورده شده است که هدف پرورش تربیت یافتگانی است که با درک مفاهیم بهداشت فردی و اجتماعی و مسائل زیست بوم طبیعی و شهری به منزله امانات الهی، شایستگی حفظ و ارتقای سلامت فردی و بهداشت محیطی را کسب می کنند و با ورزش و تفریحات سالم فردی و گروهی، به نیازهای جسمی و روانی خود و جامعه براساس اصول برگرفته از نظام معیار اسلامی، پاسخ می دهند.

لذا در نظر گرفتن ورزش مدارس به عنوان ورزش پایه و در نظر گرفتن سهم بیشتر به آن مطابق بند 10 بیانیه ارزش ها در سند تحول بنیادین منجر به «سلامت جسمانی، نشاط و تقویت اراده» خواهد شد که اثرات آن به سلامت جامعه را در پی خواهد داشت که مأموریت مشترک وزارتین ورزش و جوانان و آموزش و پرورش است.

عدم اختصاص بودجه برنامه‌های فعالیت‌های قرآنی به آموزش و پرورش

متن ماده - ه - دستگاه‌های اجرایی مندرج در این قانون و پیوست‌های آن مجازند تا دو درصد (2%) از بودجه هزینه‌ای خود را برای هم افزایی و ارتقای فعالیت‌ها و تولیدات فرهنگی از قبیل موضوعات قرآنی، نمایشی، مطبوعاتی، رسانه‌ای نوین، نشر و کتاب و گردشگری اختصاص دهند. آیین‌نامه اجرایی این بند ظرف دو ماه از لازم الاجرا شدن این قانون توسط وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی (مسؤول)، میراث فرهنگی، گردشگری، صنایع دستی، دبیرخانه شورای اطلاع رسانی دولت، سازمان صدا و سیما و سازمان تبلیغات اسلامی تهیه و به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.

پیشنهاد اصلاحی کارشناسی:

با توجه به راهکار 3- 1و راهکار 4-1 اجرای سند تحول بنیادین و با توجه به نیاز وزارت آموزش و پرورش به فعالیت‌های پرورشی به منظور توسعه فرهنگ قرآنی در مدارس و یا برنامه‌ریزی آموزشی و درسی به عنوان یکی از ابزارهای رسانه‌ای نقش عمده‌ای برعهده دارد انتظار می‌رود بخشی از بودجه مذکور به آموزش و پرورش به منظور فعالیت‌های پرورشی اختصاص یابد.

همچنین در متن ماده فوق بعد از گردشگری عنوان «فرهنگ سازی مأموریت‌های دستگاه اجرایی در مدارس با تولید بسته‌های یادگیری مطابق با برنامه درسی مصوب یا فوق‌العاده» اختصاص یابد.

عدم اختصاص بودجه برنامه‌های فرهنگی ایثار و جهاد به آموزش و پرورش

متن ماده - و - به منظور توسعه و ترویج فرهنگ ایثار، شهادت و یکپارچه سازی حکمرانی در ترویج و همچنین بسط و گسترش مفهوم ایثار، جهاد، مقاومت و شهادت به عنوان سبک زندگی فاخر و مشارکت دستگاه‌ها در این امر خطیر، کلیه دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (29) قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مکلفند حداقل یک درصد (1%) از اعتبارات هزینه‌های خود را (به استثنای فصول 1،4 و 6) برای ترویج و توسعه فرهنگ ایثار و جهاد، مطابق دستورالعمل اجرایی که توسط شورای عالی ترویج فرهنگ ایثار و شهادت تهیه و ابلاغ می‌گردد، هزینه نمایند.

پیشنهاد اصلاحی کارشناسی:

با توجه به راهکار 4-1 سند تحول بنیادین «ایجاد سازوکارهای ترویج و نهادینه سازی فرهنگ ولایت مداری تولی و تبری، امر به معروف و نهی از منکر، روحیه جهادی و انتظار (زمینه سازی برای استقرار دولت عدل مهدوی (عج)) با تأکید بر بهره‌گیری از ظرفیت حوزه‌های علمیه و نقش الگویی معلمان و اصلاح روش‌ها».

با توجه به نیاز وزارت آموزش و پرورش به فعالیت‌های پرورشی به منظور توسعه روحیه جهادی و انتظار در مدارس و یا برنامه‌ریزی آموزشی و درسی به عنوان یکی از ابزارهای رسانه‌ای نقش عمده‌ای برعهده دارد انتظار می‌رود بخشی از بودجه مذکور به آموزش و پرورش به منظور فعالیت‌های پرورشی اختصاص یابد.

عدم اختصاص بودجه برنامه‌های تحکیم خانواده به آموزش و پرورش

متن ماده ح - به منظور تحقق اهداف مندرج در اصول دهم (10)، بیستم (20)، بیست و یکم (21) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، برنامه ششم توسعه و سیاست‌های کلی برنامه هفتم توسعه مبنی بر: «تحکیم نهاد خانواده و رفع موانع رشد و شکوفایی بانوان»، کلیه دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری مکلفند تا یک درصد (1 %) از اعتبارات هزینه‌های خود را (به استثنای فصول 1،4 و 6) در امور مربوط به زنان، خانواده و جمعی در چارچوب دستورالعمل مشترک معاون ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده و سازمان برنامه و بودجه کشور هزینه نمایند.

پیشنهاد اصلاحی کارشناسی:

به منظور هماهنگی با راهکار 4 در اجرای سند تحول بنیادین «تقویت بنیان خانواده و کمک به افزایش سطح توانایی‌ها و مهارت‌های خانواده در ایفای نقش تربیتی متناسب با اقتضائات جامعه اسلامی» با توجه به راهکار 4 از سند تحول بنیادین و به طور خاص راهکار 5-4 اضافه نمودن درس مدیریت و سلوک مناسب خانواده به جدول برنامه درسی دوره متوسطه در تمام رشته‌ها و برای تمام دانش‌آموزان و همچنین راهکار 1-4 آموزش و ارتقای مدیریت خانواده در استفاده مناسب از ابزار رسانه در محیط خانواده همسو با اهداف نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی انتظار می‌رود بخشی از بودجه متن ماده ح، به آموزش و پرورش با هدف تحکیم نهاد خانواده اختصاص یابد.

همچنین پیشنهاد می‌شود درآمد حاصل از افزایش 10 % به حق التحریر طلاق (موضوع ردیف 160173 جدول 5) برای تقویت ابزار رسانه‌ای ذیل فعالیت‌های پرورشی و امور تربیتی دانش‌آموزان اختصاص داده شود.

تأمین زیرساخت مدارس مناطق محروم از محل مالیات بر ارزش افزوده

تبصره11 - مسکن و حمل و نقل (بخش اول احکام یکساله)

متن ماده ب - برای ساماندهی سکونت گاه های غیررسمی واقع در خارج از محدوده شهرها و تأمین زیرساخت‌های لازم در این مناطق اعم از مسجد، مدرسه، پاسگاه و کلانتری، روشنایی معابر، ایستگاه‌های رادیویی و تلویزیونی، زیرساخت های بهداشتی، زیرساخت تأمین آب و برق و سایر تأسیسات شهری مورد نیاز شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان‌ها مکلفند از محل عوارض ماده (39) قانون مالیات بر ارزش افزوده، سهم این مناطق را براساس جمعی ساکن تعیین و صرف محرومیت‌زدایی و بهسازی همان مناطق نمایند. آیین نامه اجرایی این بند طی یکماه پس از ابلاغ قانون توسط سازمان برنامه و بودجه کشور تهیه و به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.

تأیید کارشناسی در مطابقت آن با سند تحول بنیادین

توجه به نیاز و ارتقای عدالت آموزشی این ماده در راستای سند تحول بنیادین تدوین شده است.

متن ماده ه - به دستگاه‌های اجرایی اجازه داده میشود با رعایت ماده (10) قانون جهش تولید مسکن - مصوب هفدهم مرداد 1400 - در سقف ردیف ذیربط مندرج در جدول شماره (5) این قانون با اخذ مجوز از وزیر امور اقتصادی و دارایی بدون رعایت تشریفات ماده (115) قانون محاسبات عمومی نسبت به: 1 - فروش املاک مازاد خود اقدام و درآمد حاصله را پس از واریز به خزانه با تخصیص سازمان برنامه و بودجه کشور صرف مأموریت‌های غیر هزینه‌ای نمایند.

پیشنهاد کارشناسی جهت بهره‌برداری از متن ماده فوق الذکر:

با توجه به راهکار 6-20 «بهینه‌سازی بهره‌برداری از منابع مادی و فیزیکی و تبدیل به احسن کردن آنها و طراحی استانداردهای مصرف و تعبیه سازوکارهای پیشگیری از اسراف و تبذیر» و راهکار 7-21 «اولویت بخشی به رویکرد مدیریت مجتمع‌های آموزشی و تربیتی به منظور اعمال مدیریت یکپارچه تربیتی در طول مدت تحصیل دانش‌آموزان و ایجاد فرصت بیشتر برای ارتقای فعالیت‌های آموزشی و تربیتی».

با توجه به متن ماده ه مندرج در بودجه در جهت بهینه‌سازی مدارس و تبدیل به احسن کردن آنها با رویکرد مجتمع‌سازی در مناطقی که امکان تجمیع مدارس دارای بافت فرسوده وجود دارد امکان اجرایی کردن دو راهکار فوق از سند تحول بنیادین را فراهم می‌آورد.

تجمیع ساختمان‌های اداری و آموزشی آموزش و پرورش

متن ماده ل - به منظور افزایش بهره‌وری دستگاه‌های اجرایی و افزایش رضایت‌مندی ارباب رجوع، به دستگاه‌های اجرایی اجازه داده می‌شود بر اساس ضوابط و استانداردهای موضوع ماده 39 قانون مدیریت خدمات کشوری در اجرای ماده (6) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (2) با تهاتر یا فروش اموال غیرمنقول خود نسبت به تجمیع ساختمان‌های پراکنده خود در تهران، استان‌ها و شهرستان‌ها اقدام کنند. آیین‌نامه اجرایی این بند توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان برنامه و بودجه کشور و سازمان اداری و استخدامی کشور ظرف مدت سه ماه پس از لازم الاجرا شدن این قانون تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.

پیشنهاد کارشناسی جهت بهره‌برداری از متن ماده فوق الذکر:

با توجه به راهکار 6-20 «بهینه‌سازی بهره‌برداری از منابع مادی و فیزیکی و تبدیل به احسن کردن آنها و طراحی استانداردهای مصرف و تعبیه سازوکارهای پیشگیری از اسراف و تبذیر» متن ماده ل مندرج در تبصره 11 (بخش مسکن و حمل و نقل) بهینه‌سازی ساختمان‌های پراکنده اداری می‌تواند گام موثری در جهت حذف هزینه‌های زائد در آموزش و پرورش خواهد شد.

عدم اختصاص منابع حاصل از هدفمندی یارانه‌ها به آموزش و پرورش

تبصره14 هدفمندی (احکام یکساله)

سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها موظف است با ابلاغ و تخصیص سازمان برنامه و بودجه کشور نسبت به پرداخت مصارف به شرح ذیل متناسب با تحقق دریافتی‌ها (منابع) اقدام نماید:

1- مبلغ ششصد و نود هزار میلیارد (690.000.000.000.000) ریال باب یارانه دارو

2- مبلغ سه میلیون و یکصد و پنجاه هزار میلیارد (3.150.000.000.000.000) ریال باب یارانه نقدی و معیشتی

3- مبلغ چهارصد و پنجاه هزار میلیارد (450.000.000.000.000) ریال مستمری خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور.

4- مبلغ پانصد و شصت هزار میلیارد (560.000.000.000.000) ریال بابت یارانه نان.

5- مبلغ یک میلیون و دویست و شصت و سه هزار و یکصد و سی میلیارد (1.263.130.000.000.000) ریال بابت هزینه تولید، انتقال، توزیع و فروش و بازپرداخت تعهدات.

6- مبلغ چهارصد و هشتاد و پنج هزار و دویست و نود میلیارد (485.290.000.000.000) ریال بابت عوارض و مالیات بر ارزش افزوده فرآورده‌های نفتی و گاز طبیعی و تعهدات.

عوارض شهرداری‌ها و دهیاری‌ها از فروش حامل‌های انرژی موضوع بند (الف) ماده (26) قانون مالیات بر ارزش افزوده و پرداختی‌های (مصارف) این تبصره، پس از وصول، ظرف یکماه به حساب تمرکز وجوه وزارت کشور واریز می‌شود تا با تصویب شورای برنامه‌ریزی استان به شهرداری‌ها و دهیاری‌ها پرداخت و بیست و پنج درصد (25%) آن صرف تأمین و نوسازی ناوگان حمل و نقل شهری شود.

پیشنهاد اصلاحی کارشناسی:

با توجه به مفاد مندرج در برنامه ششم توسعه کشور به عبارت:

- ماده 27 - الف) اقدامات اقتصادی و بخشی بند 9 (تعیین شاخص‌های بافت‌های فرسوده و نابسامان روستایی و تهیه و اجرای طرح‌های بهسازی بافت‌های فرسوده در روستاهای دارای اولویت)

- ماده 27 - ب) اقدامات عمرانی زیربنایی بند 5 (تهیه و اجرای طرحهای ساماندهی و بهسازی حداقل بیست درصد (20%) روستاهای مرزی با رویکرد پدافند غیرعامل جهت توانمندسازی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی) و همچنین راهکار 4-5 اولویت بخشی به تأمین و تخصیص منابع، تربیت نیروی انسانی کارآمد، تدوین برنامه برای رشد، توانمندسازی و مهارت آموزی، ادامه تحصیل و حمایت مادی و معنوی دانش آموزان مناطق محروم و مرزی.

پیشنهاد می‌شود بخشی از مصارف هدفمندی یارانه‌ها برای بهسازی مدارس روستایی و مرزی با رویکرد پدافند غیرعامل جهت توانمندسازی اجتماعی و مرزی مناطق محروم اختصاص یابد.

عدم اختصاص منابع حاصل از کاهش مصرف گاز و برق به آموزش و پرورش

تبصره 15 - برق و انرژی هسته‌ای (بخش دوم احکامی که قابلیت دائمی شدن دارند)

متن ماده ح - به دولت اجازه داده می‌شود تا سقف پنج درصد (5 %) از منابع حاصل از کاهش مصرف گاز و برق ناشی از پخش برنامه‌های فرهنگ سازی توسط سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و سایر رسانه‌ها (به تشخیص شرک ملی گاز و توانیر) در قالب عقد قرارداد به این سازمان‌ها پرداخت گردد.

پیشنهاد اصلاحی کارشناسی:

با توجه به اینکه مدارس و یا برنامه‌ریزی آموزشی و درسی به عنوان یکی از ابزارهای رسانه‌ای نقش عمده‌ای در فرهنگ سازی کاهش مصرف منابع عمومی برعهده دارد انتظار می‌رود بخشی از بودجه مذکور به آموزش و پرورش به منظور فعالیت‌های پرورشی اختصاص یابد.

عدم اختصاص منابع حاصل از مالیات مصرف سیگار به آموزش و پرورش

تبصره 17 - رفاه و سلامت (بخش اول احکام یکساله)

متن ماده ه - از ابتدای سال 1402 به قیمت خرده فروشی هر نخ سیگار تولید داخل با نشان ایرانی مبلغ پانصد (500) ریال, تولید داخل با نشان بین‌المللی (برند) یک هزار (1000) ریال و هر بسته پنجاه گرمی تنباکوی قلیان داخلی دویست هزار (200.000) ریال به عنوان مالیات و هر نخ سیگار وارداتی مبلغ هشت هزار (8.000) ریال و هر بسته پنجاه گرمی تنباکوی قلیان وارداتی سیصد و پنجاه هزار (350.000) ریال به عنوان حقوق ورودی دریافت تا مطابق ردیف‌های این قانون برای بخش سلامت، ورزش همگانی و ورزش بانوان هزینه گردد.

پیشنهاد اصلاحی کارشناسی:

با توجه به اینکه مدارس و یا برنامه‌ریزی آموزشی و درسی به عنوان یکی از ابزارهای رسانه‌ای نقش عمده‌ای در فرهنگ‌سازی ورزش همگانی برعهده دارد انتظار می‌رود بخشی از بودجه مذکور به آموزش و پرورش به منظور فعالیت‌های ورزشی اختصاص یابد.

ب) بودجه آموزش و پرورش در لایحه بودجه سال 1402

آموزش و پرورش برای سال 1402، به مبلغ2,066,809,047 میلیون ریال تنظیم شده است که نسبت به بودجه آموزش و پرورش در سال 1401 که مبلغ 1.407.777.490 میلیون ریال بود به میزان 46.81 درصد افزایش یافته است.

در صورتی که طبق جدول 9 (اعتبارات ردیف های متفرقه انتقال نایافته) را نیز به میزان 324.201.000 میلیون ریال به اعتبارات مذکور اضافه کنیم میزان کل اعتبارات آموزش و پرورش به 2,391,010,047 عدد میلیون ریال می‌رسد که این میزان نسبت به بودجه سال 1401 به میزان 20.65 درصد رشد داشته و 11.05 درصد کل مصارف بودجه عمومی دولت است. یعنی سهم بودجه آموزش و پرورش از مصارف بودجه عمومی نسبت به سال 1401 از 12.98 به 11.05 کاهش یافته است.

از کل اعتبارات آموزش و پرورش (با احتساب ردیف‌های انتقال نایافته (در لایحه بودجه سال 1402 حدود 93.7) درصد معادل 2.241.537.642 میلیون ریال اعتبارات هزینه‌ای و 6.25 درصد معادل 149.472.405 میلیون ریال تملک دارایی‌های سرمایه‌ای است.

مقایسه اعتبارات دستگاه‌های آموزش و پرورش سال 1402 در مقایسه با سال 1401

سرانه درآمد برای هر دانش آموز

بر اساس بودجه در نظر گرفته شد:

سرانه درآمد برای هر دانش‌آموز تعداد کل (13.510.708) با احتساب کل اعتبارات آموزش و پرورش 176.97 میلیون ریال (17.6 میلیون تومان) است.

- برای هر دانش‌آموز استعداد درخشان به تعداد (124674) معادل 9.76 میلیون ریال (976 هزار تومان) است.

- برای هر دانش‌آموز استثنایی به تعداد (78.637) معادل 50.96 میلیون ریال (5 میلیون تومان) است.

- برای هر دانشجوی دانشگاه شهید رجایی به تعداد10500 نفر معادل 252.39 میلیون ریال (25 میلیون و دویست هزار تومان)

- برای هر دانشجو و مهارت آموز دانشگاه فرهنگیان به 117475 نفر معادل 353.88 میلیون ریال (35 میلیون و سیصد هزارتومان)

- اعتبار کل برای فعالیت پرورشی کل دانش آموزان (13.510.708) معادل 4.319.000 یعنی 319.672 ریال (سی ودو هزار تومان) است.

برنامه پژوهش‌های علمی، کاربردی، فناوری و فن آفرینی

با توجه به وجود سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی که مأموریت پژوهش‌های کاربردی و عملیاتی را دارا می‌باشد اما کمتر از 50 درصد پژوهش‌ها به این سازمان اختصاص داده شده است در حالی‌که سایر دستگاه‌ها مأموریت کاملا اجرایی دارند و شامل فعالیت پژوهشی نمی‌شود.

تحلیل لایحه بودجه 1402

تعداد ردیف‌های بودجه

در بودجه دستگاه‌های تابعه 1402 و جدول مصارف دستگاه‌های اجرایی ملی عنوان ردیف‌های بودجه به عنوان دستگاه تابعه / برنامه تغییر یافته است به طوری که 66 ردیف بودجه برای آموزش و پرورش اختصاص یافته است. به مثابه بودجه سال 1401 ردیف بودجه در مقایسه با بودجه سال1400 (263 ردیف بودجه)، از ردیف بودجه کمتری برخوردار است.

این بدین معنی است که در بودجه 1402 به طور مکانیکی به جزئیات در اجرای بودجه پرداخته نشده است بلکه دست واحدهای آموزش و پرورش در هزینه‌کرد بودجه باز گذاشته شده است. لذا ردیف بودجه در سال 1402 به مانند سال 1401 از انعطاف پذیری بالایی است اما در مقابل در صورتی که نظارت بر چگونگی اجرای بودجه بر اساس شاخص‌های تعیین شده انجام نپذیرد ممکن است باعث اتلاف منابع شود.

مشکلات نظارتی در برنامه‌های عملیاتی

در بودجه سال 1401، در ستون بعد از عنوان از ستون واحد بکارگیری شده است در حالی که در بودجه 1402 از ستون شاخص استفاده شده است. اندازه‌گیری آن در قالب معیارهای مشخص کمک به بخش نظارتی و شفافیت در اجرا می‌کند. مواردی مانند نسبت، درصد و پوشش واقعی تحصیل، تعداد، نرخ باسوادی مواردی هستند که برای گزارش دهی و پاسخگویی رویکردی می‌دهد که با نظارت بیشتری می‌توان پیشرفت برنامه‌ها را ارزیابی نمود. اما آنچه که برنامه های عملیاتی آن دیده می‌شود کلی‌گویی‌هاست که شفافیت را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد و موجب به وجود آمدن مشکلات نظارتی در اجرای برنامه‌ها می‌شود.

بند اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش

ردیف بودجه شماره 127594 به عنوان اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تغییر یافته است. در رابطه با این بند اولاً همانطور که در جدول (3) دیده می‌شود، با توجه به اینکه ردیف بودجه در نظر گرفته شده بجای ردیف کیفیت بخشی به فعالیت‌های آموزشی و پرورشی و توسعه عدالت آموزشی در سال گذشته قرار گرفته است اما نسبت اعتبار در نظر گرفته شده برای اجرای سند تحول بنیادین به کل اعتبار آموزش و پرورش به نسبت اعتبار ردیف سال گذشته به بودجه سال گذشته کاهشی بوده و انتظار می رود میزان آن افزایش یابد.

سه برنامه و شاخص برای اجرای سند تحول بنیادین در نظر گرفته شده تا چه اندازه تبیین کننده سند تحول بنیادین است؟ برای مثال ذیل بودجه وزارت آموزش و پرورش (اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش) اجرای برنامه‌ای با این عنوان دیده می‌شود: برنامه هدایت، راهبری و توانمندسازی خانواده‌ها و کودکان، نظارت بر کودکستان‌ها و مراکز آموزشی نگهداری کودکان و اجرای سیاست‌های قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت که شاخص در نظر گرفته شده برای آن درصد خدمات مشاوره ای ارائه شده هدایت تحصیلی به کل دانش آموزان مشمول است. سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا صرف درصد خدمات مشاوره‌ای ارائه شده می تواند تعیین کننده برای برنامه هدایت و راهبری خانواده‌ها باشد؟

همینطور شاخص نسبت معلمان دارای شایستگی‌های عمومی، حرفه‌ای و تخصصی به کل معلمان تا چه اندازه می‌تواند تعیین کننده برای برنامه «تأمین، تربیت، ارزیابی، ارتقای شایستگی‌ها و حمایت از منابع انسانی مبتنی بر ساحت‌های ششگانه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» باشد؟ و این شایستگی چگونه تعیین شده است؟

ابهام در برنامه‌های عملیاتی

در برنامه‌های عملیاتی تعیین شده ابهام وجود دارد و به کلی‌گویی پرداخته شده و تبیین کننده مأموریت اصلی و شاخص دستگاه‌ها نیست به طوریکه با آن برنامه دستگاه مورد نظر بتواند در جهت اهداف حرکت نماید. برای مثال در برنامه سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان برنامه «ارتقای کیفیت یاددهی - یادگیری دانش‌آموزان سرآمد با رویکرد هوشمندسازی و فناوری‌های ترکیبی در ساحت‌های ششگانه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» دیده شده است که شاخص تعیین کننده برای این برنامه عبارت است از: نسبت دانش‌آموزان غیر سمپادی تحت پوشش برنامه‌های شناسایی و هدایت استعداد توسط سازمان سمپاد به کل واجدین شرایط.

اولا اگر برنامه ارتقاء کیفیت یاددهی - یادگیری دانش آموزان است چرا شاخص آن نسبت کمی دانش‌آموزان غیرسمپادی به کل واجدین شرایط؟ ثانیا آیا این برنامه تنها برنامه سازمان ملی استعدادهای درخشان در سال 1402 باید باشد؟ در حالی‌که در راهکار 7-5 بر طراحی و تدوین برنامه تعلیم و تربیت انعطاف پذیر، متناسب با ویژگی‌های شخصیتی و محیطی استعدادهای گوناگون دانش‌آموزان به منظور شکوفایی استعدادهای خاص و افزایش کارآمدی و مفید بودن آنها اشاره داشته است که می‌تواند در جهت توزیع عدالت در زمینه استعدادهای خاص دانش‌آموزان در دستور کار سازمان سمپاد قرار گیرد.

حذف برخی بندهای بودجه‌ای در لایحه سال 1402 در مقایسه با سال 1401

- برنامه آموزش دانش آموزان فارسی زبان خارج از کشور با رویکرد آموزش‌های ترکیبی و استفاده از نیروهای مقیم / محلی

- برنامه حمایت از فرهنگیان، پاداش پایان خدمت بازنشستگان و کمک به صندوق ذخیره فرهنگیان

- برنامه هدایت، راهبری و توانمندسازی خانواده‌ها و کودکان، نظارت برمهدکودک ها، مراکز پیش دبستان و مراکز آموزشی نگهداری کودکان و اجرای سیاست‌های قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت

- برنامه آموزش آمادگی دفاعی دانش‌آموزان

- برنامه سنجش و ارتقای صلاحیت‌های عمومی، حرفه ای و تخصصی و ارزیابی کیفیت عملکرد معلمان و مدیران، ارتقای بهره وری و اجرای نظام رتبه بندی معلمان

- برنامه مستندسازی، تبدیل به احسن کردن و مولدسازی املاک و اراضی آموزش وپرورش با رعایت ملاحظات آموزشی و تربیتی

- برنامه طراحی و پیاده سازی آموزش های علوم و فنون نوپدید (هوش مصنوعی، نانو، بیو و...) و راهبری و اجرای المپیادهای علمی، ملی و بین المللی دانش‌آموزان سرآمد، توسعه پژوهشسراها، شتاب‌دهنده‌ها و مراکز رشد دانش‌آموزی

- برنامه حمایت و ارتقای پوشش تحصیلی افراد لازم التعلیم و ایاب و ذهاب دانش آموزان مناطق محروم، مرزی، عشایری وحاشیه شهرها و تغذیه دانش‌آموزان مدارس شبانه‌روزی، شیر و تغذیه مدارس و کمک به تأمین سرانه مدارس

- برنامه حمایت و ارتقای پوشش تحصیلی افراد لازم التعلیم و ایاب و ذهاب دانش آموزان مناطق محروم، مرزی، عشایری وحاشیه شهرها و تغذیه دانش آموزان مدارس شبانه روزی، شیر و تغذیه مدارس و کمک به تأمین سرانه مدارس

اعتبارات سازمان نوسازی مدارس کشور

در حالی که اعتبارات عمرانی دولت در لایحه بودجه سال آینده رشد کرده اما سهم عمرانی آموزش و پرورش و اعتبارات سازمان نوسازی مدارس کشور نیز کاهش یافته که زمین‌گیر شدن پروژه‌های مدرسه سازی یکی از بدیهی‌ترین پیامدهای این شیوه بودجه‌ریزی خواهد بود.

ابهام در ایفای تعهدات دولت در حمایت از فرهنگیان

برنامه حمایت از فرهنگیان، پاداش پایان خدمت بازنشستگان و کمک به صندوق ذخیره فرهنگیان به عنوان برنامه تامین، تربیت، ارزیابی، ارتقای شایستگی‌ها و حمایت از منابع انسانی مبتنی بر ساحت‌های ششگانه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تغییر یافته است. بدین صورت درصد ایفای تعهدات دولت در حمایت از فرهنگیان ابهام دارد و معیار مشخصی ندارد.

در نظر نگرفتن ماده 69 قانون برنامه ششم برای آموزش و پرورش

ماده 69 قانون برنامه ششم: وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات (سازمان فناوری اطلاعات) با رعایت مصوبات شورای عالی فضای مجازی مکلف است با همکاری وزارت آموزش وپرورش تا پایان سال دوم اجرای قانون برنامه هوشمندسازی مدارس، امکان دسترسی الکترونیک (سخت افزاری - نرم افزاری و محتوا) به کتب درسی، کمک آموزشی، رفع اشکال، آزمون و مشاوره تحصیلی، بازی‌های رایانه‌ای آموزشی، استعدادسنجی، آموزش مهارت‌های حرفه‌ای، مهارت‌های فنی و اجتماعی رابه صورت رایگان برای کلیه دانش آموزان شهرهای زیر بیست هزار نفر و روستاها و حاشیه شهرهای بزرگ فراهم نماید. دولت برای تأمین هزینه‌های این ماده می‌تواند از مشارکت بخش غیردولتی استفاده نماید. هزینه‌های مذکور به عنوان هزینه‌های قابل قبول مالیاتی تلقی می‌شود.

در بودجه 1402 نیز به مانند بودجه سال 1401 در بخش وزارت ارتباطات بودجه ای برای این امر در نظر نگرفته است.

در نظر نگرفتن ماده 20 قانون تأ سیس و اداره مدارس و مراکز آموز شی و پرور شی غیردولتی‌

با وجود تصریح قانون تأسیس و اداره مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی غیردولتی هیچگونه ردیف مشخصی برای آن لحاظ نشده است. لذا پیشنهاد می‌شود ردیفی برای اجرای ماده 20 قانون تأسیس و اداره مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی غیردولتی ذیل سازمان مدارس غیردولتی و توسعه مشارکت‌های مردمی پیش‌بینی شود و منابع آن صرف کیفیت بخشی مدارس غیردولتی در مناطق محروم شود.

بی توجهی به مقوله تارکان تحصیل

با توجه به افزایش دانش‌آموزان ترک تحصیل کرده و با توجه به اینکه عمده دلایل این موضوع به مباحث مربوط به مشکلات اجتماعی ناشی از اعتیاد والدین برمی‌گردد اما در اعتبارات آموزش و پرورش دیده نشده است.

لذا پیشنهاد می‌شود 30 درصد از منابع درآمدی حاصل از جریمه‌ها و دیگر وجوه ناشی از اجرای قانون مبارزه با مواد مخدر و درآمدهای حاصل از جرایم و مجازات قانون کار موضوع ردیف های 150102 و 150103 جدول شماره 5 به اعتبارات دستگاه اجرایی در جدول 7 با عنوان «کمک به تأمین سرانه دانش‌آموزی و حمایت و ارتقای پوشش تحصیلی افراد لازم التعلیم» افزوده شود.

کارشناسان: دکتر حسنی مسؤول واحد اقتصاد و معیشت آموزش و پرورش کانون تربیت اسلامی و با همکاری نصرت‌الله فاضلی عضو شورای مرکزی کانون تربیت اسلامی

پایان پیام /

شما می توانید این مطلب را ویرایش نمایید

این مطلب را برای صفحه اول پیشنهاد کنید بودجه آموزش و پرورش مدرسه سیستم گرمایشی این خبر توسط افراد زیر ویرایش شده است