راهبرد «زمین سوخته» اسرائیل علیه تهران / اروپا می‌تواند توافق هسته‌ای را تا 13 آبان حفظ کند؟
گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو؛ وب‌گاه خبری وابسته به مجله Foreign Policy، نزدیک به جناح محافظه کار آمریکا، در گزارشی با عنوان «اروپا می‌تواند توافق هسته‌ای ایران را تا نوامبر حفظ کند؟» نوشت: ایالات متحده به تازگی در جلسه شورای امنیت سازمان ملل با موضوع تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران [که با پیشنهاد آمریکا تشکیل شد] شکست [سختی] خورد. ایالات متحده تنها ماند و فقط موفق به کسب یک رای مثبت به قطعنامه پیشنهادی‌اش شد (رای جمهوری دومینیکن مثبت بود). روسیه و چین علیه قطعنامه پیشنهادی آمریکا رای دادند و نظر 11 عضور دیگر شورای امنیت ممتنع بود. اما این موضوع دولت ترامپ را محذور نکرد: دونالد ترامپ در پاسخ به این آرا تهدید کرد مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) را فعال خواهد کرد این به معنای اعمال فوری و مجدد تحریم‌هایی است که بر اساس توافق هسته‌ای ایران و 1+5 در سال 2015 تعلیق شده بود.
مانور پیرامون تحریم تسلیحاتی پیش‌درآمد هدفی بزرگتر است: سوزاندن پل‌هایی که با آن می‌توان به توافق هسته‌ای سال 2015 برگشت. دولت ترامپ اکنون درپی برگشت تحریم‌های بین‌المللی با استفاده از یک بند از توافقی است که دوسال پیش کاخ سفید از آن بیرون آمد. آخرین قمار دولت ترامپ، اعتراض سایر قدرت‌های جهانی را درپی داشته است.
از طرفی، روسیه و چین در مقابل اقدام آمریکا بحث فنی و قانونی می‌کنند. [این دو کشور اعلام کردند] که ایالات متحده حق فعال کردن مکانیسم ماشه و برگرداندن تحریم را با خروج از توافق هسته‌ای در سال 2018 از دست داده است. این بند مبتنی بر قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل است که تاییدی بر توافق هسته‌ای بود و به صورت واضح تصریح کرده است «تنها دولت‌های حاضر در توافق هسته‌ای می‌توانند به مکانیسم ماشه متوسل شوند.» این تنها جایگاه قانونی است که اخیرا جان بولتون، مشاور پیشین امنیت ملی آمریکا از مخالفان توافق هسته‌ای ایران و کسی که تحت مشاورت‌های او ترامپ از توافق خارج شد نیز آن را تایید کرد. با این وجود، این دعوی یک منازعه سیاسی است تا حقوقی. در این مورد سیاسی، آمریکا با کارشکنی در توافقنامه چندجانبه هسته‌ای ایران و 1+5، فاقد مشروعیت برای استفاده از مکانیسم ماشه است. مراسم اعلام خروج از توافق هسته‌ای و امضاء سندی مبنی بر بازگشت تحریم علیه ایران کاخ سفید - 8 می 2018/ 18 اردیبهشت 1397 | منبع: AFP [تنها] بازیگر اصلی که بعد از فعال‌شدن مکانیسم ماشه و اعمال مجدد تحریم‌ها درباره سرنوشت توافق هسته‌ای تصمیم می‌گیرد، ایران است. ایران همین الان هم به اقدامات آمریکا واکنش نشان داده است. [پس از] کمپین فشار حداکثری شاهد افزایش سطح غنی‌سازی از حد مقرر، حمله به پایگاه‌های آمریکا در عراق و تهدید به خروج از پیمان منع گسترش تسلیحات اتمی هستیم. نوع پاسخ تصمیم‌گیران در تهران تحت تاثیر واقعیت‌های عملی پس از فعال‌شدن مکانیسم ماشه خواهد بود. در اینجا واکنش اعضای باقی مانده در توافق هسته‌ای فرانسه، انگلستان، آلمان، روسیه و چین مهم خواهد بود. این کشورها متعهد شدند که توافق را حفظ کنند. حداقل تا نوامبر و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا. ایالات متحده پس از شکست‌اش در تمدید تحریم تسلیحاتی مدعی است که می‌تواند دوره زمانی 30 روزه‌ای را شروع کند، سپس تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را که توسط توافق هسته‌ای برداشته شده بود برگرداند. این دوره زمانی از روی عمد [طوری در نظر گرفته شده است] که قبل از اکتبر هنگامی که تحریم تسلیحاتی ایران منقضی و روسیه ریاست شورای امنیت سازمان ملل را برعهده می‌گیرد به اتمام برسد: زمانی که واشنگتن با موانع بیشتری رو به رو خواهد شد. آنچه پس از فعال شدن مکانیسم ماشه روی خواهد داد، احتمالا یک بی‌سامانی در سازمان ملل خواهد بود که منجر به تقسیم اعضای شورای امنیت به سه دسته تقسیم خواهند شد: دسته اول، ایالات متحده است که سعی می‌کند [جبهه ای از] حامیان برای برگشت تحریم ایجاد کند در درجه اول از طریق فشار سیاسی و اقتصادی بطوریکه تا پایان مهلت 30 روز تعدادی از اعضای سازمان ملل موافق اجرای تحریم‌ها باشند. در صورتی که دولت‌های جهان در جهت برگشت تحریم‌ها اقدامی انجام ندهند، دولت ترامپ احتمالا تهدید به استفاده از تحریم‌های ثانویه [علیه کشورهای جهان] خواهد کرد همانگونه که در طول 18 ماه گذشته با موفقیت انجام داده است. حتی اگر اکثر دولت‌های جهان مخالف برگشت تحریم‌ها توسط آمریکا باشند، برخی از کشورها ممکن است با توجه به تهدید آمریکا مبنی بر اعمال فشار اقتصادی علیه کشورشان، اجبارا در جبهه واشنگتن قرار بگیرند. دسته دوم را چین و روسیه رهبری خواهند کرد. هر دو کشور دست به عقب‌راندن [آمریکا] زدند. این دسته نه تنها اجرای تحریم‌هایی که دولت آمریکا اعلام کرده باید مجددا اعمال شود را نمی‌پذیرد، بلکه احتمالا بر سر اجرای آن موانعی نیز ایجاد می‌کند. این دسته همچنین ممکن است این موضوع را به نفع خود ببیند تا ادعای ایالات متحده را در دیوان بین‌المللی دادگستری (لاهه)، مورد سوال حقوقی قرار دهند. دسته سوم را فرانسه، انگلستان و آلمان رهبری می‌کنند. این دسته بر این باور اتفاق نظر دارند که توافق هسته‌ای تا حد ممکن باید حفظ شود. این سه دولت اروپایی در بیانیه ماه ژوئن / خرداد تاکید کردند که از برگشت یک‌طرفه تحریم‌ها توسط آمریکا حمایت نمی‌کنند. اما واضح نیست که این حرکت به مخالفت فعال تفسیر خواهد شد یا نه قطعا رویکرد این سه دولت اروپایی انسداد در مسیر آمریکا نظیر آنچه چین و روسیه احتمالا ایجاد می‌کنند، نیست. این دسته از تصویب برداشتن گام‌های ضروری جهت اجرای تحریم‌های سازمان ملل طفره خواهد رفت. این تعهد شکننده است. زیرا که کشورهای اروپایی عادت به نادیده گرفتن دستور‌العمل‌های الزام آور سازمان ملل به‌صورت علنی ندارند و همواره درصدد هستند اقدامات‌شان ریسک تنزل اعتبار شورای امنیت را متعادل کند. اما از هر رویه‌ای برای تاخیر در اجرای کامل تحریم‌ها و خرید زمان جهت ترغیب / وادار کردن ایران به خویشتنداری در واکنش به اقدامات آمریکا بهره می‌برد. کشورهایی نظیر هند، کره جنوبی، ژاپن احتمالا موافق رویکرد دسته سوم هستند. این دولت‌ها ممکن است تا جایی پیشروی کنند که سیگنال سیاسی مهمی به ایران بفرستند و با حمایت از یک بیانیه مشترک توسط اکثریت اعضای شورای امنیت، اعلام کنند که برگشت یکجانبه تحریم‌ها توسط ایالات متحده را به رسمیت نمی‌شناسند. به عنوان بخشی از رویکرد دسته سوم، 27 عضو اتحادیه اروپا می‌توانند رایزنی‌های طویل المدتی را آغاز کنند که آیا تحریم‌ها اجرا گردد یا خیر. بعید است تحریم‌های اتحادیه اروپا که برنامه هسته‌ای ایران را هدف قرار داده بود، تا زمانی که ایران رویکرد سنجیده‌ای در فعالیت هسته‌ای خود دارد، مجددا بر قرار گردد. اعمال مجدد تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران مستلزم یک سری از گام‌ها خواهد بود. اولین چیزی که فرانسه، انگلستان، آلمان همراه با مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به آن نیاز دارند، تنظیم یک بسته پیشنهادی و ارائه به شورای اتحادیه اروپا است. سپس برای برگشت تحریم‌ها نیاز به اتفاق آرای اعضای اتحادیه اروپا است. هدفی که برای رسیدن به آن در قالب مدنظر واشنگتن، زمان خواهد برد. در این فرآیند، اتحادیه اروپا به دنبال این خواهد بود تا جای ممکن توافق هسته‌ای را حفظ کند و حداقل تا مشخص شدن نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا از اعمال مجدد تحریم‌ها جلوگیری کند. تا الان، اعضای باقی‌مانده توافق هسته‌ای موفق به حفظ ساختار توافق شده‌اند. هدف، حرکت آرام تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا است. اگر اتفاق جدیدی رخ داد، احیاء توافق با دولت بایدن در ژانویه ممکن است. در صورتی که ترامپ پیروز شود، افق دیپلماسی بین ایران و ایالات متحده و تیره و تار خواهد شد. با مبنای قضاوت قرار دادن روند دیپلماسی هسته‌ای نسبت به کره شمالی در دولت ترامپ، فرآیند توافق با ایران بسیار دشوار و بدون نتیجه قطعی خواهد بود. تهران در واکنش به فعال شدن مکانیسم ماشه، پاسخ فوری (نظیر گسترش فعالیت هسته‌ای) آماده کرده است. با این حال، ایران ممکن است تصمیم بگیرد راهبرد صبر استراتژیک را تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ادامه دهد. ترکیب منازعه حقوقی روسیه و چین [با آمریکا] بر سر فرآیند مکانیسم ماشه، عدم اجرای تحریم‌های سازمان ملل توسط شمار زیادی از کشورها و ادامه پیام‌های غیرمستقیم از کمپ بایدن مبنی بر اینکه واشتگتن دوباره به توافق هسته‌ای برمی‌گردد، می‌تواند دولت روحانی را از اعمال اقدامات شدید در اختیار ایران بازدارد. اما با فرا رسیدن موعد انتخابات ایران در نیمه اول سال 2021، نیرو‌های [مخالف دولت روحانی] برای اقدام [متقابل علیه آمریکا] فشار می‌آورند، تا ایران اهرم فشار بیشتری برای مذاکره احتمالی با واشنگتن در آینده در اختیار داشته باشد. اگر ایران گام‌های محکمتری در برنامه هسته‌ای خود [در واکنش به اقدامات آمریکا] بردارد، نظیر افزایش سطح غنی سازی و کاهش بازرسی‌ها، تقریبا باقی‌ماندن در توافق را برای انگلستان و اتحادیه اروپا غیر ممکن خواهد کرد [!] همچنین عواملی خارج از کنترل ایران و ایالات متحده وجود دارد که می‌تواند [در روند منازعه هسته‌ای] تأثیرگذار باشد. مانند حمله اسرائیل به اهداف هسته‌ای ایران. در انتهای گزارش Foreign Policy آمده است: در دولت ترامپ، ایران و اروپا موفق به ممانعت از فروپاشی توافق هسته‌ای شدند. در یازده هفته باقی‌مانده به انتخابات ریاست جمهور آمریکا، آن‌ها نیازمند همکاری زیادی خواهند بود تا از فروپاشی کامل توافق هسته‌ای جلوگیری کنند. حتی اگر بایدن که وعده داده به توافقنامه برمی‌گردد در صورت انتجام تعهدات توسط ایران انتخاب شود، اعضای باقی مانده باید تلاش بسیار کنند که توافق هسته‌ای را تا ماه ژانویه / دی حفظ کنند. آن دسته از کشورهایی هم که مخالف توافق هسته‌ای با ایران هستند، احتمالا در دو ماه آینده دولت ترامپ، سیاست زمین سوخته (از بین بردن تمام منابع در دسترس طرف مقابل) را در رابطه به برنامه هسته‌ای ایران در پیش بگیرند. ترجمه: ایلیا فروزش *تمامی مطالب فوق لزوما مورد تایید خبرگزاری نیست و صرفا جهت مطالعه مخاطبان ترجمه شده است.