گام بلند دولت در مسیر سلامت ملت

به گزارش روز یکشنبه خبرنگار سلامت ایرنا، نیمه بهمن سال 97 و بعد از استعفای سید حسن هاشمی، وزیر پیشنهادی رییس جمهوری با 229 رای موافق از مجلس شورای اسلامی رای اعتماد گرفت و سعید نمکی راهی ساختمان ایوانک شد. روحانی این بار و بر خلاف دولت‌های گذشته، سکان وزارت بهداشت را به یک داروساز و ایمونولوژیست سپرد که سابقه مدیریت او در سازمان برنامه و بودجه نشان می‌داد با گرفتاری‌های حوزه سلامت آشناست و بر آمار و ارقام بودجه تسلط دارد.

زمانی که نمکی بر مسند وزارت بهداشت تکیه زد، این وزارتخانه با نزدیک به 20 هزار میلیارد تومان بدهی شرکت‌ها و مطالبات کارکنان نظام سلامت روبه‌رو بود، اما حضور نمکی در وزارت بهداشت با یک پیام اصلی همراه بود: «مدیریت هزینه‌ها و شفافیت در حوزه دارو و تجهیزات پزشکی.»

وی در این رابطه گفته بود: از روز اولی که به این وزارتخانه وارد شدم با کوهی از مشکلات اقتصادی روبه‌رو بودم و وزارت بهداشت را با 20 هزار میلیارد تومان کسری منابع که 10 هزار میلیارد تومان آن بدهی به بیمه‌ها بود تحویل گرفتم.

حمایت از تولید داخل و صرفه جویی برای مدیریت منابع بدون کاهش ارائه خدمات، انحلال اغلب شرکت‌های وابسته به وزارت بهداشت و لغو بنگاه‌داری از سمت وزارت بهداشت را می‌توان از جمله اقدامات ساختاری در مدیریت منابع وزارت بهداشت در دولت دوازدهم دانست. این در شرایطی بود که هنوز ویروس کرونا در کار نبود و وزارت بهداشت تا این حد درگیر مبارزه با یک بیماری نشده بود.

بازنگری بسته‌های طرح تحول سلامت

یکی از بزرگترین و موفق‌ترین طرح‌های اجتماعی دولت، طرح تحول سلامت است. با اجرای این طرح، توسعه زیرساخت‌های نظام سلامت به خصوص در نقاط دور افتاده کشور انجام شد.

طرح تحول سلامت در بسته خدمتی «ماندگاری و مقیم کردن طبیب و کادر پزشکی در نقاط کمتر برخوردار» موفق عمل کرد.

همچنین در رسیدگی به بیماران صعب‌العلاج و بیماران خاص چه در زمینه پیشگیری، چه در درمان و چه در تامین داروها موثر بود. نقاط قوت دیگر این طرح، اصلاح هتلینگ بیمارستان‌ها و بسته‌های مختلف دیگر از جمله تسهیلات زایمان طبیعی رایگان در مراکز درمان دولتی است.

با این وجود سعید نمکی نسبت به برخی بسته‌های طرح تحول سلامت انتقاد داشت؛ به همین دلیل از همان روزهای ابتدایی برخی از بسته‌های طرح تحول سلامت را بازنگری کرد و با حمایت از تولید داخل مانع از ارزبری سالانه 700 میلیون دلاری در حوزه دارو و تجهیزات پزشکی شد.

وزیر بهداشت درباره ادامه طرح تحول سلامت گفته بود: اولین کاری که کردیم در فاز دوم اجرای طرح تحول نظام سلامت، تقدم بهداشت یا پیشگیری بر درمان را مورد توجه قرار دادیم؛ با اولویت درمان سرپایی بر بستری.

نمکی معتقد است فردی که فشار خون بالا دارد اگر بیماری‌اش در مرحله اولیه تشخیص داده شود به مراتب بسیار بهتر از آن است که بیماری در مرحله پیشرفته با سکته مغزی و نارسایی کلیوی تشخیص داده شود.

وی درباره حمایت از بسته‌های طرح تحول نیز گفته بود: ما از سه بسته طرح تحول حمایت می‌کنیم. کاهش پرداختی از جیب مردم، حمایت از بیماران صعب العلاج و ماندگاری پزشکان در مناطق محروم از جمله این موارد است.

نمکی همچنین معتقد است که اولین کاستی در طرح تحول سلامت، نپرداختن به اقتصاد سلامت بود؛ آماده نشدن پرونده الکترونیکی سلامت، نظام ارجاع، پزشکی خانواده، راهنماهای بالینی از جمله قوانین بر زمین مانده بود.

وزیر بهداشت در آبان ماه و در همایش روز ملی بیمه سلامت گفته بود: یکی از دوره‌های طلایی پس از انقلاب در حوزه سلامت، دوران ریاست جمهوری دکتر روحانی است. افزایش سه درصدی سهم نظام سلامت از تولید ناخالص ملی، توسعه زیرساخت‌ها در حوزه سلامت، ماندگاری پزشکان در نقاط محروم، رسیدگی به بیماران خاص، پوشش بیمه همگانی سلامت از جمله این خدمات است.

اهمیت اجرای طرح تحول سلامت حالا در شرایط مقابله با کرونا بیشتر مشخص می‌شود. طرحی که موجب اصلاحات فراوانی در زیرساخت‌های بهداشت و درمان کشور شد و در شرایط دشوار تحریم‌های آمریکا و مقابله با کرونا توانست دست نظام سلامت را بگیرد.

اجرای پویش ملی کنترل فشار خون

بیماریابی و پایش بیماران یکی از اولویت‌های برنامه وزارت بهداشت قرار گرفت و با راه اندازی پویش ملی فشار خون، دو و نیم میلیون مورد مبتلا به فشار خون بالا در کشور شناسایی شدند که از بیماری خود بی اطلاع بودند. در این پویش، بیش از 70 درصد از جمعیت 30 تا 70 ساله یعنی بیش از 30 میلیون نفر از نظر فشار خون سنجش و ارزیابی شدند.

احمد المنظری رییس دفتر مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت نیز مهر ماه 98 و در جریان سفر به ایران برای شرکت در شصت و ششمین اجلاس وزرای بهداشت منطقه مدیترانه شرقی در این رابطه به خبرنگار سلامت ایرنا گفته بود: برای اجرای پویش کنترل فشار خون در ایران بسیار خرسندم، زیرا یکی از منحصر به فردترین پویش‌های اجتماعی و اقدامات انجام شده در زمینه کنترل بیماری‌های غیرواگیر بود و به اجرای موفق آن در ایران افتخار می‌کنیم. از ابتدا که این پویش راه اندازی شد و وزیر بهداشت ایران به ما اطلاع داد، استقبال خوبی از آن کردیم، زیرا ایده بسیار خوبی در سطح منطقه و جهان در زمینه کنترل بیماری‌های غیرواگیر بود. اطمینان دارم که وزارت بهداشت ایران می‌تواند از تجربه و نتایج این پویش به خوبی استفاده کرده و این تجربه‌ها را به کشورهای دیگر نیز منتقل کند. یکی از بزرگترین مشکلات و معضلات امروز در منطقه و جهان، بیماری‌های غیرواگیر است و این تجربه ایران می‌تواند با سایر کشورها به اشتراک گذاشته شود.

پویش ملی کنترل فشار خون از 27 اردیبهشت 98 توسط وزارت بهداشت آغاز شد و 15 تیر ماه پایان یافت. این در شرایطی است که باید بدانیم، سالانه 97 هزار نفر به علت فشار خون در کشور فوت می‌کنند. میزان شیوع بیماری فشار خون بالا در زنان ایرانی نسبت به مردان بیشتر است که مهمترین دلیل این موضوع چاقی، کم تحرکی در زنان و البته هورمون‌های زنانه است.

وزیر بهداشت هم درباره این پویش گفته بود: در سال 96 بر اساس آمارها، 380 هزار مرگ داشتیم که از این میزان 313 هزار مورد به دلیل بیماری‌های غیرواگیر بود. در میان این موارد 97 هزار مرگ به دلیل بیماری پرفشاری خون و موارد مرتبط با آن اتفاق افتاد. این مورد به دلیل افزایش مرگ و میر به عنوان اولویت قرار گرفت و پویش ملی کنترل فشار خون را در سطح کشور به کمک دستگاه‌های مختلف و رسانه‌ها اجرا کردیم. این پویش هزینه زیادی نداشته و فواید بسیاری داشت. کل هزینه ما برای این پروژه کمتر از 5 تخت بیمارستانی بود و پول جدیدی به هیچ دانشگاهی داده نشد. قرار بود در جمعیت 30 تا 70 ساله که 40 میلیون نفر بودند، حداقل 50 درصد کنترل شوند. زیرا بسیاری از افراد مبتلا به فشار خون بالا از بیماری خود اطلاعی نداشتند و زمانی متوجه می‌شدند که به علت سکته به بیمارستان مراجعه می‌کردند.

مبارزه با فساد

یکی از هدف‌های نمکی در وزارت بهداشت، شفاف سازی و فساد ستیزی بود. برای همین در نشست با سخنگوی فراکسیون ولایی مجلس شورای اسلامی از وقوع فساد و بی انضباطی در حوزه بهداشت و درمان پرده برداشت.

روز خبرنگار سال 98 و ساعت از 14 گذشته بود. تهران، بلوار کشاورز، یکی از ساختمان‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران، طبقه نهم. جایی که نمکی بسیاری از مواردی را که در ماه‌های قبل، گذشته بود شفاف کرد و گفت: آقای رییس جمهور از ابتدای کار در وزارت بهداشت به من دستور داد که مسائل را شفاف کنم. از همان روز اول تیم‌هایی برای شفافیت گردش کار در سازمان غذا و دارو گذاشتم. در آن شرایط یک روز در جلسه‌ای با رییس سابق سازمان غذا و دارو، رییس کل بانک مرکزی و معاون اول رییس جمهوری جلسه داشتیم و از دکتر پیرصالحی پرسیدیم چقدر ارز گرفتید؟ مقداری را گفتند، اما رییس کل بانک مرکزی مبلغ دیگری را اعلام کرد. رقم هم یک قران و دو زار فرق نداشت؛ من که ذهنم در سازمان برنامه و بودجه با ارقام شکل گرفته و چیزی حدود 308 هزار میلیارد پول کشور را مدیریت می‌کردم، برای اولین بار به شدت کم آوردم. وزارت بهداشت یکی از کارهای کوچک من برای اداره کشور بود. گفتم شما من را در حضور معاون اول رییس جمهوری خراب کردید. گفت کسی به من اطلاعات نمی‌دهد. پرسیدم سامانه سازمان برای چه کاری است؟ گفت من اطلاعاتم را از بانک مرکزی تغذیه می‌کنم و اطلاعات بانک مرکزی هم برای من بیات است. تازه حساسیت‌های من بیشتر شد که چه اتفاقی افتاده است.

نکته عجیب دیگر مکالمه‌ای بود که بین وزیر بهداشت و غلام رضا اصغری رییس اسبق سازمان غذا و دارو در همان ماه‌های ابتدایی وزارت نمکی انجام شده بود و نمکی درباره این مکالمه گفت: در ابتدای حضورم در وزارت بهداشت، دکتر اصغری را صدا زدم و گفتم شما از سامانه تی تک چه اطلاعاتی داشتید که گفتند من تا روز آخر شناسه‌ای از این سامانه در اختیار نداشتم. بنده گفتم ببندید در این سازمان غذا و دارو را. در جایی که رییس سازمان غذا و دارو به اطلاعات این سازمان دسترسی ندارد، چرا این مجموعه را نگه داشته‌اید. بنابراین به مسئله ورود کردیم. با ورود دکتر شانه ساز به سازمان جلسه گذاشتیم. پرسیدیم که در حوزه مواد اولیه چقدر موجودی انبار داریم؟ گفتند نمی‌دانیم. می‌پرسیدم چقدر در انبارهای پخش موجودی داریم؟ باز هم گفتند نمی‌دانیم. پرسیدم فعل و انفعالات ارزی به چه میزان بوده است؟ باز هم گفتند نمی‌دانیم.

شعار نمکی از ابتدا توسعه و حمایت از تولید داخل بود. زمانی که به مجلس شورای اسلامی رفت و از واردات کابل برق به جای استنت قلبی پرده برداشت و گفت که کسی دو میلیون یورو گرفته و به جای استنت قلب، مفتول آورده است. بعد از آن بود که دستور داد همه امضاهای طلایی در سازمان غذا و دارو حذف شود و دست واسطه‌هایی را که در حوزه غذا و دارو دخالت می‌کردند، کوتاه کرد. بدین ترتیب دستور داد کلیه مصوبات کمیسیون‌های ساخت و ورود غذا و دارو شفاف شود و در کمترین زمان ممکن در معرض دید عموم قرار گیرد.

در زمینه مقابله با تحریم‌های آمریکا که نارضایتی و ایجاد بحران در افکار عمومی را نشانه رفته بود، قرارگاهی برای تامین دارو و تجهیزات پزشکی و رصد تخلفات این حوزه در سازمان غذا و دارو شکل گرفت و بعد از گذشت یک سال از تشکیل چنین قرارگاهی و در حالی‌که کشور در شرایط تحریم سختی قرار داشت، دغدغه‌ها و نگرانی‌های کمتری در دسترسی به دارو و تجهیزات پزشکی وجود داشت.

سید کامل تقوی نژاد معاون توسعه مدیریت، منابع و برنامه‌ریزی وزارت بهداشت نیز آبان 98 در این رابطه گفته بود: با هرگونه سهل انگاری، تخلف و فسادی که خدشه به فعالیت حوزه سلامت وارد کرده و قصور در وظایف باشد به صورت جدی و محکم برخورد می‌شود. سلامت اداری، مبارزه با فساد و احقاق حقوق دانشگاه‌های علوم پزشکی اولویت وزارت بهداشت است. برخورد قانونی با افرادی که در اعمال وظایف قانونی خود تسامح داشته اند و نسبت به انجام درست مسئولیت‌های‌شان کوتاهی کردند در دستور کار وزارت بهداشت است. این افراد نمی توانند در حوزه سلامت مسئولیت داشته باشند و باید در مراجع قانونی ذی صلاح، پاسخگوی کم کاری‌ها، بی دقتی‌ها و تخلفات صورت گرفته باشند.

برخورد با فساد در آموزش پزشکی

سه ماه پس از مقابله با اخلال گران در حوزه دارو، در آخرین روز شهریور 98 بود که وزیر بهداشت در صفحه توییترش از برخورد با مافیای کنکور پزشکی و فروش صندلی در دانشگاه‌های علوم پزشکی خبر داد.

نمکی نوشت: دستور برخورد با جریان‌های فساد در کنکور پزشکی و فروش صندلی دانشگاه را هم صادر کردم و نتایج حاصل به زودی به قوه قضاییه ارسال خواهد شد.

حتی وزیر بهداشت دوم دی ماه 98 در آیین تکریم و معارفه رییس دانشگاه علوم پزشکی شیراز که در تالار سینا و صدرا دانشگاه علوم پزشکی شیراز برگزار شد، بیان کرد: 134 متخلف آقازاده و خانم زاده از دانشگاه علوم پزشکی آزاد بیرون رفتند، این افراد نه حدنصاب علمی را کسب کرده بودند و نه سواد داشتند. صندلی دانشگاه جای افراد فرهیخته و نخبه است و نباید به دلیل رانت یا استفاده از پول و موقعیت پدر یا مادر، جای فرزند فرهیخته و نخبه کشاورز، کارگر و اقشار ضعیف جامعه را به فرزندان بی سواد برخی افراد پولدار دهیم. از روزی که به وزارت بهداشت آمدم بر این موضع ایستادگی کردم. ما مخالف تحصیل فرزندان افراد دارای توانایی مالی نیستیم، اما به شرط دانایی و نخبگی. صندلی دانشگاه را به فرد بی سواد ندهید، چون در آینده جان مردم را به یک پزشک دروغگوی متقلب می‌سپاریم و پزشکی که با تقلب، صندلی دانشگاه را گرفته و حق دیگری را خورده است، چطور می‌تواند از حقوق بیماران دفاع کند؟ مقابل فساد، محکم ایستادگی و به خدا اتکا کنید و اگر حتی از ستاد وزارت بهداشت خواستند چیزی را تحمیل کنند که با فساد آمیخته باشد، آن را به سطل زباله بیاندازید.

از مهم‌ترین مصادیق این فساد، تخلف و تقلب در ورود برخی دانشجویان در حال تحصیل در خارج از کشور بدون داشتن شرایط لازم اتفاق افتاده بود. البته هنوز این موضوع به طور کامل برطرف نشده و برخی فشارها برای ورود دانشجویان از خارج از کشور همچنان ادامه دارد. این در حالی است که وزارت بهداشت در برابر این موضوع ایستادگی می‌کند.

ایران رهبر بهداشتی منطقه مدیترانه شرقی

خدمات حوزه بهداشت در ایران یکی از پرافتخارترین خدمات نظام سلامت محسوب می‌شود. خدماتی که نه فقط در ایران، بلکه در همه جهان به عنوان یک نمونه مطرح می‌شود. حتی در جریان شصت وششمین اجلاس وزرای بهداشت منطقه مدیترانه شرقی که مهر ماه 98 در تهران برگزار شد، مدیرکل سازمان جهانی بهداشت در این رابطه گفت: ایران رهبر بهداشتی در منطقه مدیترانه شرقی است و توانسته با ارتقای خدمات بهداشتی، مرگ و میر کودکان، زنان و بیماری‌های واگیر را کنترل کند.

تدروس بیان کرد: با توجه به دستاوردهای بهداشتی ایران سازمان بهداشت جهانی موظف است به این کشور کمک کند تا به کیفیت بهتر و بالاتر خدمات بهداشتی دست یابد.

تولید بیش از 97 درصد داروی مورد نیاز در داخل کشور

نمکی درباره واردات داروهایی که مشابه داخلی دارند نیز گفته بود: از واردات هر دارو و تجهیزات پزشکی که تولید داخلی داشت، جلوگیری کردیم. البته ترکش‌هایی را نیز تحمل کردیم، اما خدا کمک کرد و در راستای سیاست‌ها و فرمایشات مقام معظم رهبری، توانستیم این حرکت را به پیش ببریم.

وزارت بهداشت با وجود مواجهه با سیلاب‌های ابتدای سال 98، اجرای پویش ملی کنترل فشار خون، آنفلوآنزا H1N1 و کرونا، ارزبری واردات دارو، تجهیزات پزشکی و مواد اولیه بیش از 600 میلیون دلار کاهش داشته است. در سال 98 نیز 25 درصد واردات دارو و تجهیزات پزشکی کاهش و 30 درصد تولید داخلی افزایش پیدا کرده است. در حال حاضر 97 درصد از داروهای مورد نیاز کشور در داخل تولید می‌شوند و تامین حدود سه درصد دارو به صورت وارداتی است، اما همین سه درصد داروی وارداتی بالغ بر70 درصد منابع دارویی را به خود اختصاص می‌دهد و همین امر باعث می‌شود مدیریت و برخورد با رانت و مافیا راحت‌تر باشد.

احمد المنظری رییس دفتر منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت نیز در جریان سفر به ایران برای شصت و ششمین اجلاس وزرای بهداشت منطقه مدیترانه شرقی گفته بود: این عالی است که بتوانیم 98 درصد داروها را در ایران تولید کنیم تا نیازی به واردات دارو نباشد که این موضوع به زیرساخت‌های موجود مربوط می‌شود. ایران به عنوان یک نمونه سرآمد در حوزه سلامت در منطقه مطرح است و مثال‌های خوبی می‌توان درباره کارهای انجام شده در ایران مطرح کرد. سازمان جهانی بهداشت تماس‌های خوبی با طرف ایرانی داشته و فکر می‌کنیم در بسیاری از نقاط، کارهای بسیار خوبی در زمینه بهداشت در ایران انجام شده است.

وزیر بهداشت در مراسم افتتاح اولین شهرک تولید مواد اولیه دارویی خاورمیانه در اراک که به صورت ویدیو کنفرانس برگزار شد نیز درباره تولید دارو در ایران گفته بود: با ظرفیت علمی دانشمندان ایرانی و مواد مورد نیاز برای تولید مواد اولیه دارویی، ایران در آینده نزدیک بزرگترین تولیدکننده مواد موثره دارویی در خاورمیانه می‌شود. با وجود تولید ارزان مواد پتروشیمی در ایران مانند بنزن که تولید اینترمدیت‌های تولید دارو کاربرد دارند، ظرفیت بزرگی در تولید مواد اولیه دارویی در ایران وجود دارد. در حالی که این مواد به ارزانی به کشورهایی مثل هند و چین صادر می شود و با ارزش افزوده 20 تا 50 برابری به ایران بر می گردد. این ظلم بزرگی است که با وجود ظرفیت تولید مواد اولیه دارویی رخ می دهد و یکی از آرزوهای دیرینه من این که مواد در ایران تولید شود و با ارزش افزوده 100 برابری صادر شود.

از طرفی بحث صادرات دارو نیز مطرح است. محسن اسدی لاری مدیرکل همکاری‌های بین الملل وزارت بهداشت آذر ماه 98 در این زمینه به خبرنگار سلامت ایرنا گفته بود: قرار است 17 قلم داروی تولید داخل که شامل داروهای با فناوری بالا هستند در روسیه ثبت و به این کشور صادر شوند. در زمینه این 17 دارو نیز قرار است تولید بیشتری در داخل انجام تا زمینه صادرات به کشور روسیه فراهم شود. البته روند کار به این شکل است که ابتدا باید دارو در کشور هدف ثبت شده تا بعد اجازه ورود دارو داده شود. نزدیک به پنج سال است که مراودات مستمری بین ایران و روسیه در مورد همکاری در زمینه دارو و تجهیزات پزشکی وجود دارد. روسیه بازار بسیار وسیع 20 میلیارد دلاری در حوزه دارو داشته و با توجه به عزم دولت و وزارت بهداشت ایران در مورد مراودات با کشورهای همسایه و همچنین با توجه به برنامه‌هایی که از سال گذشته در منطقه اوراسیا آغاز شده، همکاری‌ها با کشور روسیه گسترش یافته است.

پرونده الکترونیک سلامت کلید خورد

یکی از ریل گذاری‌های اصلی نظام سلامت که در قوانین بالادستی به ویژه قانون برنامه پنجم و ششم توسعه به عنوان تکلیف برای وزاری بهداشت تعیین شده بود در زمان نمکی عملی شد.

تشکیل پرونده الکترونیک سلامت برای 83 میلیون ایرانی یکی از ارزشمندترین دستاوردهای دولت است. استقرار پرونده الکترونیک سلامت، نظام ارجاع و پزشکی خانواده انقلابی در نظام ارائه خدمت تلقی می‌شود.

پرونده الکترونیک سلامت از بسیاری از هزینه‌های غیرضروری جلوگیری می‌کند. راهنماهای بالینی به عنوان فیلتری برای تقاضاهای القایی خدمات عمل کرده و از تکرار خدمات که در نهایت به هدر رفت منابع منجر می‌شود، جلوگیری می‌کند. به گفته وزیر بهداشت زیرساختی که برای تشکیل پرونده الکترونیک سلامت ایجاد شد، منجر به بهره برداری در مدیریت بیماری کووید 19 هم شد. پرونده الکترونیک سلامت روز چهارم تیر 98 با حضور رییس جمهوری در وزارت بهداشت کلید خورد.

اجرای نظام ارجاع، راهنماهای بالینی، پزشکی خانواده و پرونده الکترونیک سلامت از جمله قوانین برنامه‌های توسعه است که نمکی حتی قبل از این‌که وزیر بهداشت شود هم بر اجرای آن تاکید کرده بود. هرچند اتفاقات دو سال اخیر مثل سیلاب‌ها و مقابله با آنفلوآنزا و حالا کرونا، دشواری‌ها را برای وزارت بهداشت بیشتر کرده، اما جدیت و تاکید وزیر بهداشت بر سرعت گرفتن این موارد می‌تواند بخشی از بار نظام سلامت در آینده را کم کند.

نمکی در این رابطه هم گفته بود: با لطف خدا و همت همکاران‌مان توانستیم پرونده الکترونیکی سلامت را مستقر کنیم که این ریل گذاری به ما کمک می کند نسخه الکترونیکی، نظام ارجاع و پزشکی خانواده را مستقر کنیم. در هیچ جای دنیا بیمار هر وقت دلش بخواهد نمی تواند ام آر آی انجام دهد.

اجرای طرح «هر خانه، یک پایگاه سلامت»

طرح «هر خانه، یک پایگاه سلامت» یکی از طرح‌های وزیر بهداشت بود که به واسطه آن قرار شد ارائه آموزش‌ها به یکی از اعضای خانواده توسط مراقبان سلامت انجام شود. به وسیله این طرح می‌توان سطح سواد سلامت خانوار را بالا برد و آموزش‌های سلامت را در شبکه گسترده خانواده‌ها ارائه کرد.

نحوه اجرای این طرح به این گونه است که از هر خانوار یک نفر به نمایندگی انتخاب و در سه بعد پیشگیری، درمان و کمک‌های اولیه به وی آموزش داده می‌شود. همچنین بسته‌های جدیدی با توجه به شیوع ویروس کرونا در قالب آموزش‌های لازم برای زندگی با کرونا در این طرح اضافه شده است.

اجرای آزمایشی این طرح ملی قبل از شیوع ویروس کرونا در چند استان آغاز شد. پس از اجرای آزمایشی در چهار استان در تاریخ 12 خرداد 99 با دستور وزیر بهداشت این طرح وارد مرحله اجرای کشوری شد.

وزیر بهداشت آبان ماه 98 درباره این طرح اظهار کرد: ادغام برنامه «هر خانه، یک پایگاه سلامت» در نظام ارائه خدمت به عنوان یک اقدام بسیار بزرگ ملی در حال شکل‌گیری است و در این طرح باید از حرکت‌های جزیره‌ای پرهیز شود.

نمکی در مراسم اجرای کشوری این طرح گفت: با همکاری مردم موج اول کرونا را تا حدی مهار کردیم و اکنون با اجرای طرح «هر خانه، یک پایگاه سلامت» اگر در پاییز با موج دوم این بیماری همزمان با آنفلوآنزا مواجه شویم، با همکاری 20 میلیون سفیر سلامت حتما مدیریت بهتری خواهیم داشت.

رویکرد الکترونیکی شدن خدمات در بیمه سلامت

سازمان بیمه سلامت هم در زمینه ارائه خدمات به بیمه شدگان اقدامات مهمی در این یک سال انجام داده است. مواردی مانند اجرای طرح نسخه نویسی و نسخه پیچی الکترونیک، اجرای پوشش اجباری بیمه سلامت، راه اندازی پایگاه برخط بیمه شدگان کشور، رسیدگی الکترونیک به اسناد بستری از جمله این موارد است. این در شرایطی است که در روزگار شیوع ویروس کرونا، بسیاری از اقدمات و خدمات نظام سلامت و بیمه‌ها باید به سمت الکترونیکی شدن برود و این موضوع نیازمند زیرساخت‌های قدرتمند در این حوزه است.

طاهر موهبتی سرپرست سازمان بیمه سلامت درباره خدمات این سازمان گفت: با راه اندازی پایگاه اطلاعات بیمه شدگان درمان کشور عملا مساله همپوشانی بیمه‌ای متوقف شده و هر ایرانی یک کد ملی و دفترچه بیمه خواهد داشت. همچنین با راه اندازی پرونده سلامت الکترونیک و زیرساخت‌هایی که در سازمان بیمه سلامت اجرایی شده، در حال حاضر 740 خدمت در این بخش مورد توجه قرار گرفته است.

وی ادامه داد: در بحث تجویز دارو نیز اقدامات موثری در سازمان بیمه سلامت انجام شد که گزارش آن نیز به رییس جمهوری ارائه شد؛ به طوری که اگر تجویز دارو بیش از حد میانگین آن رشته در شهر باشد، کارنامه‌ای جهت یادآوری به همکاران پزشک ارائه می‌شود که این مساله سبب شد در حال حاضر تجویز دارو با بیمه سلامت از 3.2 قلم دارو به 2.6 کاهش یابد که امیدواریم این رویه ادامه پیدا کند.

موهبتی اظهار کرد: در زمینه طرح نسخه الکترونیکی نیز مطرح شد که پزشک می‌تواند با کد ملی پوشش بیمه‌ای فرد را احراز هویت کرده و همپوشانی بیمه‌ای نیز مشخص خواهد شد. ضمن اینکه در تجویز دارو و هر اقدام پاراکلینیکی به صورت آنلاین قواعد بیمه‌گری و راهنماهای بالینی کنترل خواهد شد. در حال حاضر حدود 11 هزار مطب به صورت آنلاین نسخه الکترونیکی ارسال می‌کنند. در حدود 5 هزار و 700 پاراکلینیک نیز به صورت الکترونیکی فعالیت می‌کنند که بیش از سه هزار داروخانه و 70درصد مطب‌ها نیز به این سیستم متصل بوده و پیش بینی می‌شود از مهر و آبان ماه این پروژه به طور کامل اجرایی شود. با توجه به تاکید رییس جمهوری از آذر ماه امسال نباید از کاغذ در نسخه نویسی استفاده کرد؛ البته پیشتر نیز در این خصوص بخشنامه‌هایی ارسال شده و به لحاظ زیرساختی مشکلی وجود ندارد. درباره تبادل الکترونیکی اسناد بستری نیز در این جلسه مسائلی مطرح شد.

 وقتی کرونا آمد

مشکلات سعید نمکی در وزارت بهداشت در دو ماه پس از وزیر شدن آغاز شد. سیلاب‌های بهاری و گرفتاری‌های مبارزه با آنفلوآنزا و حالا هم ویروس کرونا. ویروسی که همه جهان را درگیر کرده است و هنوز هیچ واکسن و داروی اختصاصی ندارد.

بحرانی که مشابه آن در یک قرن پیش با شیوع اپیدمی بیماری آنفلوآنزای اسپانیایی و وبا رخ داده بود و حالا وزارت بهداشت را شبانه روز مشغول رصد، برنامه ریزی و نظارت بر تصمیم‌ها کرده است. مدیریت بیماری کووید 19 توسط وزارت بهداشت در دوران سخت تحریم‌ها را شاید بتوان یکی از دشوارترین مدیریت‌ها دانست.

اولین مورد کرونا، 19 دسامبر در چین گزارش شد و چینی‌ها اعلام کردند که پنومونی ناشناخته‌ای یافته و 9 ژانویه اعلام کردند که توانسته‌اند این ویروس را شناسایی کنند.

سعید نمکی همان روزها و در دی ماه همکارانش را برای برنامه ریزی لازم دعوت کرد. نمکی در جایی از صحبت‌هایش گفته است: برای بنده به عنوان یک ایمونولوژیست که در این رشته 32 سال معلمی کرده‌ام، کاملا مشخص بود که این ویروس ناشناخته و با ماهیت جدید است و ممکن است همه جهان را گرفتار کند.

جلسه ستاد ملی مبارزه با کرونا به ریاست رییس جمهوری روز 17 اسفند 98 تشکیل شد و روحانی در این جلسه تاکید کرد که باید در راستای رفع مشکلات، نیازها و تقویت کادر درمانی چاره‌اندیشی و تلاش شود.

وزیر بهداشت نیز در جلسه با معاونانش تاکید کرد که کرونا را ساده در نظر نگیرند. نمکی گفت: از روزهای اول به همکارانم توصیه کردم که اصلا این ویروس را ساده در نظر نگیرید و مانند سارس و مرس به آن نگاه و تصور نکنید که شاید در فصل گرم کاهش پیدا کند. از دید من این ویروس، عجیب است و اسم آن را شتر گاو پلنگ گذاشتم که هم می‌تواند شاخ و لگد بزند و هم می‌تواند بدرد.

از همان روزهای نخست بهمن ماه، وزارت بهداشت شروع به آماده کردن دانشگاه‌ها، ارسال پیامک برای مردم، ایجاد تخت کافی در دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی کشور و تدوین پروتکل‌ها برای فاصله گذاری و اقداماتی مثل تعطیل کردن پروازها به مقصد چین کرد.

در روزهای اول در 36 نقطه مرزی کشور و بعد بیش از 130 نقطه مرز زمینی، هوایی و دریایی کشور از نظر کنترل علائم بیماران احتمالی، نیروهای بهداشتی مستقر شدند و گیت‌هایی برای کنترل نصب شد. بعد از اپیدمی در گیلان و قم، تعداد محدودی کیت آزمایشگاهی از طریق سازمان جهانی بهداشت به صورت دستی برای ایران ارسال شد. بعد از آن با همکاری انستیتو پاستور و دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران کیت تشخیصی PCR در کشور طراحی شد؛ به طوری که 57 دانشجویی که از ووهان به ایران بازگشته بودند و دو هفته در قرنطینه بودند، با همین کیت‌ها آزمایش شدند.

29 بهمن 98 به وزیر بهداشت خبر دادند که دو مورد عفونت ریه در قم پیدا شده است. نمکی بلافاصله در روز چهارشنبه 30 بهمن در هیات دولت اعلام کرد که به نظر می‌رسد این دو مورد مشکوک به کرونای جدید هستند. بعد از انجام تست‌های تشخیصی در دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران و پس از آن در انستیتو پاستور و مثبت شدن این موارد، در فاصله دو روز مانده به انتخابات، این خبر از سوی وزیر بهداشت اعلام شد.

نمکی گفته بود: متاسفانه برخی افراد مغطله‌های زیادی در مورد ایران کردند. ابتدا گفتند جمهوری اسلامی نمی‌تواند کرونا را مدیریت کند، بعد که دیدند مدیریت کردیم، گفتند آمارهای ایران غیرواقعی است، بعد از آن گفتند کرونا قبل از بهمن و دی ماه در کشور بوده و کتمان شده است. در شرایط کرونا مشکل ما فقط بیماری نبود، بلکه فضای بسیار مسموم تبلیغاتی توسط رسانه‌های بیگانه و برخی افراد هم در داخل کشور با بهانه دفاع از حقوق مردم، نظام را آماج برخی حملات قرار دادند.

شرایط مدیریت کرونا در ایران با توجه به تحریم‌ها، دشواری‌های خاص خود را هم دارد. در شرایطی که نسبت تخت به هزار نفر جمعیت در ایران، 1.6 است و این میزان در کشورهای اروپایی پنج برابر ایران است. به گفته وزیر بهداشت، نسبت پرستار به تخت در بدترین وضعیت در اروپا و آمریکا دو تا سه برابر ایران است. در این شرایط بود که طرح غربالگری کرونا در کشور کلید خورد و در فروردین و اردیبهشت 99 توانست بیماران مبتلا به کرونا و اطرافیان آنها را که به این ویروس مبتلا شده بودند به موقع شناسایی کند. اقدامات مناسب حوزه بهداشت و پیشگیری توانست در بهار امسال بار بزرگی از دوش بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کشور بر دارد.

در همین شرایط بود که همزمان با سایر کشورها، بازگشایی‌ها در ایران هم انجام شد. شرایط سخت تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی، وزارت بهداشت را مجبور به تهیه پروتکل‌های بهداشتی برای مشاغل مختلف کرد. هرچند در ابتدا میزان رعایت پروتکل‌ها به مراتب بالاتر از خرداد و تیر ماه 99 بود، اما به مرور با ساده انگاری ویروس کرونا در جامعه، کشور دچار موج دوم کرونا شد.

نگرانی از همراهی آنفلوآنزا و کرونا در پاییز

به اعتقاد وزیر بهداشت، پاییز و زمستان سختی را در پیش رو خواهیم داشت. همزمانی و همراهی ویروس آنفلوآنزا و کرونا موجب نگرانی وزارت بهداشت شده است. با این حال تمرکز اصلی اعضای ستاد ملی کرونا روی گروه‌های پر خطر از جمله سالمندان و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای است.

به گفته نمکی، در این زمینه حدود 8 میلیون و 700 هزار نفر که در گروه پرخطر هستند شناسایی شده‌اند که باید تسهیلاتی را برای آنها در نظر بگیریم و خطر انتقال ویروس در آنها را به شدت کاهش دهیم.

وزارت بهداشت برای احتمال همه گیری آنفلوآنزا در فصل پاییز هم تمهیداتی در نظر گرفته است. محمد رضا شانه ساز، رییس سازمان غذا و دارو در این زمینه گفت: حدود 5 تا 6 برابر سال گذشته برای تهیه واکسن آنفلوآنزا در سال جاری پیش بینی انجام شده است. واکسن آنفلوآنزا ابتدا برای گروه‌های آسیب پذیر و سپس برای مصرف عموم در اختیار قرار می‌گیرد. امیدواریم پاییز امسال تولید داخلی واکسن آنفلوآنزا نیز آماده شود تا بخشی از نیاز کشور را تامین کند.

وی ادامه داد: امیدواریم تولید داخلی این واکسن در پاییز وارد بازار شود و بخشی از نیاز کشور را تامین کند و در سال‌های بعد بخش اعظم یا تمام نیاز کشور از سوی تولید داخل تامین مشود و دیگر نگرانی از بابت اینکه طرف‌های خارجی به دلیل تحریم یا هر دلیل دیگری تامین این واکسن را مختل کنند، نداریم و خیال‌مان آسوده می‌شود.

البته به علت استفاده از ماسک و رعایت پروتکل‌های بهداشتی انتظار این است که امسال میزان ابتلا به ویروس آنفلوآنزا مشابه سال‌های قبل نباشد. شانه ساز در این زمینه هم اظهار کرد: از طرفی امسال به دلیل استفاده نسبتا گسترده از ماسک و ضد عفونی دست‌ها، خطرهایی که در سال‌های قبل در مورد آلودگی ناشی از ویروس آنفلوآنزا وجود داشت بسیار کاهش پیدا می‌کند.

افتتاح پروژه‌های بهداشتی و درمانی از هفته دولت تا پایان سال

مقابله با کرونا نشان داد که توسعه و تقویت زیرساخت‌های نظام سلامت تا چه میزان اهمیت دارد. در این شرایط دولت همچنان به توسعه زیرساخت‌ها ادامه می‌دهد و قرار بر این است که هزار و 564 پروژه بهداشتی و درمانی تا پایان امسال افتتاح شود.

کیانوش جهانپور سخنگوی قرارگاه تامین دارو و تجهیزات پزشکی در این رابطه گفت: البته نیاز ارزی برای تجهیز و تکمیل این پروژه‌ها تا پایان سال جاری، حداقل 250 میلیون دلار برآورد می‌شود و نیازمند همراهی و هماهنگی دستگاه‌های مختلف، دولت و بانک مرکزی است.

نیاز روز افزون نظام سلامت به منابع مالی و نیروی انسانی

آن‌چه مسلم است این‌که نظام سلامت به تنهایی نمی‌تواند در مقابله با یک بیماری همه‌گیر جهانی موفق باشد. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مطابق نام خود در زمینه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی فعال است و سایر بخش‌ها هم باید در زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی در این مبارزه فعال‌تر عمل کنند. نیاز روز افزون نظام سلامت به تامین منابع مالی و نیروی انسانی در شرایط فعلی پررنگ‌تر از همیشه است.

هرچند همراهی دولت با وزارت بهداشت در دوران مبارزه با کرونا چشم‌گیر بوده، اما انتظار مردم این است که در این شرایط سخت که کرونا باعث بروز مشکلات اقتصادی فراوانی شده، نوع و شکل اقدامات حمایتی از اقشار آسیب پذیر نسبت به شرایط آرامش متفاوت باشد. از آن طرف انتظار می‌رود که قوای مقننه و قضاییه هم در این جدال برای تامین سلامت مردم دست دولت و وزارت بهداشت را محکم‌تر بگیرند.

گزارش از امیر پروسنان

*س_برچسب‌ها_س*

• هفته دولت
• ویروس کرونا
• اختصاصی ایرنا
• فاصله گذاری اجتماعی

*س_پرونده خبری_س*

• وعده‌هایی که تحقق یافت
• نقش توسعه زیرساخت‌های نظام سلامت در درمان بیماران کرونا