ارتباط اقلیم و توسعه‌یافتگی با میزان مرگ‌ومیر در استان‌های ایران

به گزارش ایسنا، طبق آمار سازمان جهانی بهداشت، 24 درصد از بیماری‌های جهانی و 23 درصد از کل مرگ‌ومیرهای زودرس مربوط به عوامل محیطی هستند. محیط‌زیست، اقلیم و تغییرات آب‌وهوایی، خطر مرگ‌ومیر ناشی از وقایعی مثل گرمای شدید، سیل، خشکسالی و آتش‌سوزی را افزایش می‌دهد.

مطالعه بیماری‌ها و مرگ‌ومیر، به‌دست‌آوردن یک الگوی جغرافیایی مشخص از بیماری‌ها و کشف پراکندگی جغرافیایی آن، می‌تواند به یافتن عوامل موثر بر آن و اقدامات لازم در جهت اصلاح محیط‌زیست کمک کند.

به همین منظور پژوهشگران علوم اجتماعی با بررسی مناطق اقلیمی مختلف ایران و پنج نوع بیماری که بالاترین میزان مرگ‌ومیر را دارند (بیماری‌های قلبی و عروقی، سرطان‌ها، بیماری‌های ناشناخته، تنفسی و عفونی و انگلی)، توزیع جغرافیایی علت‌های مرگ‌ومیر افراد را در مناطق جغرافیایی ایران مورد ارزیابی قرار دادند.

مرضیه جان بزرگی، دانشجوی دکتری جمعیت‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات و محسن ابراهیم‌پور، استادیار موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی توسعه روستایی، به همراه همکارانشان در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، در این پژوهش مشارکت داشتند.

برای انجام این پژوهش از اطلاعات و آمار رسمی مرگ‌ومیر در کشور که توسط مرکز آمار ایران و سازمان ثبت احوال در سال‌های 1385 تا 1395 منتشر شده است و نرم‌افزارهای Excel و GIS استفاده شد.

با توجه به نتایج این مطالعه استان‌های گیلان، همدان، اردبیل، کهگیلویه و بویراحمد، مازندران، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، زنجان و قزوین از نظر اقلیمی شرایط بسیار مناسبی دارند. این شرایط اقلیمی بر سطح توسعه این استان‌ها اثر داشته و در نتیجه امید به زندگی نیز بالای 73 سال است، به جز کهگیلویه و بویراحمد که امید زندگی در آن 72 سال است. در برخی از استانها مانند استان یزد، سمنان، مرکزی، قم، اصفهان، فارس علی‌رغم شرایط اقلیمی نامناسب و بسیار نامناسب، از سطح توسعه بسیار بالایی برخوردارند که این موضوع در افزایش و بهبود امید زندگی افراد در این استان‌ها اثر گذاشته است و امید به زندگی در این استان‌ها نیز بیش از 73 سال است.

همچنین استان‌های کرمان، ایلام، لرستان، خراسان جنوبی، بوشهر، خوزستان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان که شرایط اقلیمی نامناسب و بسیار نامناسبی دارند، از سطح توسعه بسیار پایینی نیز برخوردارند. همین موضوع بر امید به زندگی ساکنان این استان‌ها نیز تاثیر داشته. به طوری‌که امید به زندگی در این استان‌ها کم‌تر از 70 تا 72 سال است. طبق اطلاعات به‌دست‌آمده از این بررسی‌ها، بالاترین میزان مرگ‌ومیر در ایران مربوط به استان‌های گیلان، همدان و سیستان و بلوچستان، کرمانشاه، مرکزی، آذربایجان شرقی و خراسان جنوبی است و استان‌های البرز، هرمزگان، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، کرمان و یزد کم‌ترین میزان مرگ‌ومیر را دارند.

بالاترین سهم مرگ‌ومیر در کشور بر اثر بیماری‌های قلبی و عروقی است و بیشترین آمار آن مربوط به استان‌های گیلان، کرمانشاه، همدان و خوزستان است و کم‌ترین مرگ‌ومیر بر اثر این بیماری در استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان و چهار محال بختیاری اتفاق می‌افتد. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیش از 50 درصد مردمی که در نیمه غربی کشور زندگی می‌کنند، از بیماری‌های قلبی و عروقی رنج می‌برند.

علائم مبهم و بیماری‌های ناشناخته نیز بعد از بیماری‌های قلبی و عروقی، بالاترین علت مرگ‌ومیر در تمامی استان‌ها است. بیشترین آمار مرگ در این مورد مربوط به استان‌های گیلان، کردستان، اردبیل و پایین‌ترین میزان در استان‌های البرز، قم، خوزستان، تهران و یزد است.

طبق بررسی‌ها؛ بالاترین مرگ‌ومیر بر اثر بیماری سرطان و تومورها در استان‌های نوار شمالی کشور است و به ترتیب استان‌های گیلان، آذربایجان شرقی، اردبیل، خراسان رضوی، کرمانشاه، مازندران، آذربایجان غربی بالاترین مرگ‌ومیر بر اثر سرطان‌ها را دارند و کم‌ترین میزان در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر، خوزستان و البرز است. طبق بررسی‌های این مطالعه؛ بالاترین میزان مرگ‌ومیر بر اثر بیماری‌های دستگاه تنفسی مربوط به استان قم است. به گفته پژوهشگران این تحقیق؛ آب و هوای گرم و خشک و کویری و هم‌جواری این استان با دریاچه نمک سبب شده که مرگ‌ومیر به دلیل بیماری‌های تنفسی در این استان زیاد باشد. همچنین استان کرمان نیز به دلیل همجواری با کویر لوت نیز آمار بالایی در این مورد دارد. کم‌ترین مرگ‌ومیر به علت بیماری‌های تنفسی مربوط به استان‌های هرمزگان، ایلام و کهگیلویه و بویراحمد است.

همچنین یافته‌های این مطالعه نشان داد که بیشترین مرگ‌ومیر به علت بیماری‌های عفونی و انگلی در استان‌های قم و تهران است.

به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ طی ده سال گذشته مرگ‌ومیر به علت بیماری‌های قلبی و عروقی 3.3 درصد، سرطان‌ها 2.3 درصد و بیماری‌های تنفسی1.05 درصد رشد داشته‌اند. همچنین در این سال‌ها مرگ‌ومیر به علت بیماری‌های ناشناخته و با علائم مبهم 6.8 درصد و بیماری‌های عفونی و انگلی 2.02 درصد کاهش داشته است.

این پژوهشگران می‌گویند: «نتایج این تحقیق نشان می‌دهد افزایش یا کاهش امید به زندگی، تحت تاثیر اقلیم و سطح توسعه استان‌ها است».

نتایج این پژوهش با عنوان «بررسی محیط‌زیست (اقلیم) و میزان مرگ‌ومیر در استان‌های ایران با نگاهی جمعیت‌شناختی) تابستان سال جاری (1399) در مجله «مطالعات توسعه اجتماعی ایران» وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات منتشر شده است.

انتهای پیام