توانستم کارهای مفیدی برای ایران انجام دهم

قرارداد استخدامش، در نهم اردیبهشت 1307، به تصویب مجلس ششم شورای ملی رسید و «حسین پیرنیا» در مقام رییس مجلس، پای آن را تحت عنوان «قانون اجازه استخدام یک نفر متخصص فرانسوی برای مدیریت موزه و کتابخانه و عتیقات» امضا کرد. در متن این قانون آمده است:

«‌ماده اول - مجلس شورای ملی به دولت اجازه می‌دهد که یک نفر متخصص فرانسوی که تخصص او را دولت فرانسه تصدیق نماید برای مدیریت موزه و کتابخانه و عتیقات از تاریخ مبادله کنترات الی مدت پنج سال استخدام نماید.

‌ماده دوم - حقوق متخصص مذکور سالی دوازده هزار تومان است که به اقساط ماهیانه به مشارالیه تأدیه خواهد شد.

‌ماده سوم - در موقع عزیمت به ایران به متخصص مذکور مبلغ چهارصد تومان خرج سفر داده می‌شود و هنگام ختم قرارداد نیز در صورت عدم‌تجدید کنترات معادل مبلغ مزبور برای مراجعت به مشارالیه نیز پرداخت خواهد شد چنانچه متخصص سابق‌الذکر کنترات خود را شخصا فسخ نماید حق اخذ مخارج معاودت را نخواهد داشت.

‌ماده چهارم - متخصص مذکور سالی یک ماه حق مرخصی با استفاده از حقوق خواهد داشت ولی بیشتر از سه ماه حق ندارد از مرخصی خود جمعا استفاده نماید.

‌ماده پنجم - دولت مکلف است قانونی برای حفریات و سایر امور راجع به عتیقات تقدیم مجلس نماید علاوه بر این نظامنامه‌های اساسی راجع به‌همان امور نیز باید به تصویب مجلس برسد.

‌ماده ششم - دولت مجاز است سایر شرایط استخدام متخصص مزبور را بر طبق قانون 23 عقرب 1301 تعیین و کنترات مشارالیه را امضاء نماید.

این قانون که مشتمل بر شش ماده است در جلسه نهم اردیبهشت ماه یک هزار و سیصد و هفت شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.»

آندره گدار

و از این تاریخ، «آندره گدار» (Andr Godard)، به ریاست «اداره عتیقات» گمارده شد که بخشی از وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه بود و بر آن بود تا امور حفاری و باستان‌شناسی و حفظ و مرمت آثار باستانی را سامان دهد که یک بار دیگر تمدید شد و تا سال 1317 ادامه یافت. او در همین ایام هم بود که در سال 1931، کتاب «اشیای برنزی لرستان» را به زبان فرانسه نوشت.

او در این جایگاه، افزون بر صورت‌برداری از آثار تاریخی ایران، بر حفاری‌های باستان‌شناسی هم نظارت داشت و حتی قانون اکتشافات و نگهداری عتیقات را با عنوان «قانون و نظامنامه حفظ آثار عتیقه، حفاری‌های باستان‌شناسی، حفظ آثار و امکنه تاریخی» را طی بیست ماده، در 12 آبان سال 1309 به تصویب مجلس هفتم رساند که براساس آن، کلیه آثار صنعتی، ابنیه و اماکنی که تا اختتام دوره سلسله زندیه در مملکت ایران احداث شده، اعم از منقول و غیر منقول، با رعایت ماده سه این قانون، می‌توان جز آثار ملی ایران محسوب داشت و در تحت نظارت دولت می‌باشد و ادامه عملیات حفاری فرنگی‌ها، اگرچه محدود نشد اما منوط به نظر دولت ایران تشخیص داده شد.

طرح کلی دانشگاه تهران از آثار گدار

فعالیت‌های دیگرش در حوزه معماری بود و طی آن، طرح آرامگاه فردوسی (1313)، طرح موزه ایران باستان (1316)، طرح کتابخانه ملی ایران (1316)، طرح کلی دانشگاه تهران (1313)، طرح آرامگاه حافظ (1317)، طرح موزه آستانه قم (1314)، طرح مرمتی موزه پارس شیراز (1315)، طرح موزه آستانه مشهد (1320)، طرح مدرسه ایرانشهر یزد (1313) و طرح ساختمان سه‌گوش اهواز (1308) را صورت داد.

در این برهه، جز همسرش، یده گدار (Yadda Godard) که همراه همیشگی‌اش در ایران بود، دوست و همکارش، ماکسیم سیرو (Maxime Siroux) نیز حضور داشت و حتی تهیه نقشه‌های جامع، نقشه‌های اجرایی، طرح‌های فنی و همچنین نظارت بر امور ساختمانی دانشگاه تهران و موزه ایران باستان را عهده‌دار بود.

موزه ایران باستان از آثار گدار

اما حضور او، در ایران، در 21 اسفند 1317، با نام «قانون تجدید استخدام آقای آندره گدار» تمدید شد و با امضای نواب ریاست مجلس شورای ملی، مرتضی بیات و دکتر طاهری، به تصویب مجلس یازدهم رسید که در متن آن آمده است:

«ماده واحده - وزارت فرهنگ مجاز است که آقای آندره گدار تبعه دولت جمهوری فرانسه را از تاریخ اول فروردین ماه 1318 برای مدت پنج سال‌دیگر به سمت مدیر باستانشناسی و موزه و کتابخانه با شرائط پایین تجدید استخدام نماید:

‌الف - حقوق آقای آندره گدار در سال 72000 ریال به علاوه یک هزار پهلوی خواهد بود که به اقساط ماهیانه دریافت خواهد داشت.

ب - هنگام پایان قرارداد چنانچه قرارنامه آقای آندره گدار تجدید نشود مبلغ 5000 ریال به عنوان هزینه مسافرت برای معاودت به فرانسه به اوپرداخته خواهد شد.

ج - چنانچه آقای گدار شخصا قرارداد خود را فسخ نماید حق دریافت هزینه معاودت مصرح در قسمت (ب) را نخواهد داشت.

‌د - آقای آندره گدار سالی یک ماه مرخصی با استفاده از حقوق خواهد داشت لیکن ترتیب اعطای آن با وزارت فرهنگ خواهد بود.

ه - وزارت فرهنگ مجاز است سایر شرایط استخدامی آقای آندره گدار را بر طبق ماده 2 قانون مصوب 23 عقرب 1301 تعیین و قرارداد او را امضاء‌نماید.

این قانون که مشتمل بر یک ماده است در جلسه بیست و یکم اسفند ماه یک هزار و سیصد و هفده به تصویب مجلس شورای ملی رسید.»

قرارداد استخدام آندره گدار، طبق قانون مصوب نهم اردیبهشت 1307

پنج سال سوم فعالیت گدار، مصادف با آغاز جنگ جهانی دوم بود که به تبع آن، تنها دو سال بعد، آتش آن به ایران هم کشیده شد. درنتیجه با رکود فعالیت‌های عمرانی، او هیچ ساختمان تازه‌ای احداث نکرد. تنها، طرح‌های سابق را به انجام رساند و ضمن عضویت در انجمن آثار ملی، دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران را ایجاد کرد اما عنوان مدیرکلی باستان‌شناسی را همچنان یدک می‌کشید. جالب آنکه، نهضت مقاومت ملی فرانسه، او را به‌عنوان نماینده خود در ایران برگزید و حتی در این مدت، دست به چاپ نشریه‌ای به نام]«فرانسه آزاد» در تهران زد.

گزارش درباره‌ی قدمت بنای مسجد جامع، و دستور آندره گدار، برای ثبت آن به عنوان بنای تاریخی / 8 اسفند 1310

مجلس چهاردهم در 13 اسفند 1323، حضور او در ایران را ذیل «قانون تجدید استخدام آقای آندره گدار تبعه فرانسه برای مدیریت باستانشناسی وموزه و کتابخانه»، برای یک دوره پنج ساله دیگر تمدید کرد که به توشیح محمدصادق طباطبایی، رئیس مجلس شورای ملی رسید:

«ماده واحده - وزارت فرهنگ مجاز است آقای آندره گدار تبعه فرانسه را از تاریخ اول فروردین ماه 1323 برای مدت پنج سال دیگر به سمت مدیری‌باستانشناسی و موزه و کتابخانه با شرایط پایین مجددا استخدام نماید:

‌الف - حقوق آقای آندره گدار در ماه سیصد لیره خواهد بود که به اقساط ماهیانه نصف آن را به ریال و نصف دیگر را به لیره دریافت خواهد داشت.

ب - هنگام پایان قرارداد چنانچه قرارنامه آقای آندره گدار تجدید نشود هزینه مسافرت او برای معاودت به فرانسه پرداخته خواهد شد.

ج - هر گاه آقای آندره گدار شخصا قرارداد خود را فسخ نماید حق دریافت هزینه معاودت مصرح در قسمت (ب) را نخواهد داشت.

‌د - آقای آندره گدار سالی یک ماه مرخصی با استفاده از حقوق خواهد داشت که ترتیب اعطای آن با وزارت فرهنگ خواهد بود.

ه - وزارت فرهنگ مجاز است سایر شرایط استخدامی آقای آندره گدار را بر طبق ماده 2 قانون مصوب 23 عقرب 1301 تعیین و قرارداد او را امضاء نماید.

‌تبصره 1 - آقای گدار موظفند در دوره خدمت خود در ایران گذشته از وظایف معینی که دارند در هر ماه دو جلسه علمی و درسی مرکب از کارمندان‌فنی اداره باستانشناسی برای مطالعات و تبادل نظر و مشاوره راجع به کار و اقدامات تخصصی خود تشکیل دهد و نتیجه عملیات حفاری و مطالعات بعد از این مجالس مشاوره برای انتشار تدوین گردد.

‌تبصره 2 - آثار صنعتی و ابنیه و اماکنی که در دوره قاجاریه تا آغاز مشروطیت ساخته شده و جنبه عمومی دارد جزو آثار ملی و مشمول ماده اول قانون مصوب 12 آبان 1309 محسوب است.

این قانون که مشتمل بر یک ماده است در جلسه سیزدهم اسفند ماه یک هزار و سیصد و بیست و سه به تصویب مجلس شورای ملی رسید.»

گزارش بازدید گدار از وضعیت آثار باستانی در فارس و لزوم رسیدگی به آن‌ها / 17 اردیبهشت 1312

او که تا پیش از این مصوبه، سمت مدیریت اداره کل باستان‌شناسی را برعهده داشت، از این پس، با حفظ سمت، با عنوان مشاور فنی باستان‌شناسی و کتابخانه و موزه مردم‌شناسی - که واقع در کاخ گلستان بود - به فعالیت پرداخت و البته، نایب‌رئیس هیات مدیره انجمن آثار ملی هم بود. ازجمله فعالیت‌های معماری‌اش در این دوره، نظارت بر مسابقه طرح آرامگاه ابوعلی سینا در همدان - که هوشنگ سیحون برنده و سازنده آن شد - و ایفای نقش موثر در ایجاد بنای آرامگاه سعدی - با معماری محسن فروغی - بود. همچنین او در پایان این دوره، «بر طبق ماده 16 فصل چهارم آیین‌نامه مدال‌ها و نشان‌های وزارت فرهنگ، (...) شورای عالی فرهنگ مصوب جلسه 692 مورخ 18/4/28 نظر به لیاقت و شایستگی آقای آندره گدار، مدیر و مشاور فنی موزه ایران باستان را به یک قطعه نشان هنر درجه اول نائل» شد.

اعطای نشان هنر درجه ی اول به آندره گدار / 14 آبان 1328

گدار، با وجود اتمام قراردادش با دولت شاهنشاهی ایران، برای یک دوره پنج ساله دیگر در همان سمت باقی ماند. همچنین، ریاست دانشکده تا سال 1331 برایش تداوم داشت و به همین سبب هم، شش سال بعد، حائز دکترای افتخاری آن دانشگاه شد.

با این حال، همان عنوان نخستین، دو دوره دو ساله دیگر به طول انجامید. مجلس هجدهم، «‌قانون راجع به تمدید مدت استخدام آقای آندره گدار تبعه دولت فرانسه برای مدیریت کل اداره باستان‌شناسی» را در 10 بهمن 1334 به تایید رساند و امضایش را امان‌الله اردلان، نایب رئیس مجلس شورای ملی کرد و در جلسه 16 اسفند همان سال هم به تصویب مجلس سنا رسید:

«‌ماده واحده - وزارت فرهنگ مجاز است آقای آندره گدار تبعه دولت فرانسه مدیر سابق باستان‌شناسی و موزه و کتابخانه را از تاریخ تصویب این قانون برای مدت دو سال به سمت مدیری باستان‌شناسی موزه و کتابخانه موزه با شرایط زیر استخدام نماید:

‌الف - حقوق آقای آندره گدار در ماه چهارصد و بیست لیره انگلیسی خواهد بود که نصف آن را به ریال و به نرخ دولتی و نصف دیگر را به لیره دریافت خواهد داشت علاوه بر حقوق کرایه خانه نیز از بودجه وزارت فرهنگ پرداخت و یا محل سکونت او در اختیار او قرار داده می‌شود و نیز درمدتی که انجام وظیفه می‌نماید یک اتومبیل در اختیار او گذاشته خواهد شد.

ب - در پایان مدت قرارداد چنانچه قرارداد تجدید نشود هزینه مراجعت خود و خانمش به فرانسه از طرف وزارت فرهنگ پرداخت خواهد شد.

ج - آقای آندره گدار می‌تواند قرارداد خود را در پایان سال اول فسخ و هزینه معاودت خود و خانمش را دریافت دارد و هرگاه در بین هر سال شخصا بخواهد قرارداد را فسخ نماید حق دریافت هزینه سفر معاودت را نخواهد داشت.

‌د - آقای آندره گدار سالی یک ماه مرخصی با استفاده از حقوق خواهد داشت که ترتیب اعطاء آن با وزارت فرهنگ خواهد بود.

ه - وزارت فرهنگ مجاز است سایر شرایط استخدامی آقای آندره گدار را طبق قانون 23 عقرب هزار و سیصد و یک تعیین و قرارداد را امضاء نماید.

‌تبصره - آقای آندره گدار موظف است در مدت این قرارداد علاوه از وظایف معینی که دارد در ماه دو جلسه علمی و درسی مرکب از کارمندان اداره باستانشناسی برای مطالعات و تبادل نظر و مشاوره راجع به کار و اقدام تخصصی خود تشکیل دهد و نتیجه عملیات حفاری و مطالعات خود را با نظرمشاورین برای انتشار تدوین نماید.

این قانون که مشتمل بر ماده واحده و یک تبصره است در جلسه سه‌شنبه دهم بهمن ماه یک هزار و سیصد و سی و چهار به تصویب مجلس شورای‌ملی رسید.»

کتابخانه ملی ایران از آثار گدار

و مرتبه آخر، بلافاصله پس از آن بود که «قانون راجع به اجازه تمدید استخدام آقای آندره گدار تبعه دولت فرانسه به سمت مدیر کل باستانشناسی»، در 28 دی 1337‌مصوب مجلس نوزدهم با امضای رضا حکمت، رئیس مجلس شورای ملی و به تبع آن، مجلس سنا در 20 اسفند همان سال شد:

«ماده 1 - وزارت فرهنگ مجاز است آقای آندره گدار تبعه دولت فرانسه را از تاریخ 15 اسفند ماه 1336 برای مدت دو سال به سمت مدیرکل باستانشناسی و موزه کتابخانه با شرایط زیر استخدام نماید:

‌الف - حقوق آقای آندره گدار در ماه چهارصد و بیست لیره انگلیسی خواهد بود که نصف آن به ریال و نصف دیگر را به لیره دریافت خواهد داشت علاوه بر حقوق کرایه منزل او نیز از بودجه وزارت فرهنگ پرداخت و یا محل سکونت در اختیار او گذاشته خواهد شد.

ب - در پایان مدت قرارداد هزینه مراجعت خود و خانمش به فرانسه از طرف وزارت فرهنگ پرداخت خواهد شد.

ج - آقای آندره گدار می‌تواند قرارداد خود را در پایان سال اول فسخ و هزینه مراجعت خود و خانمش را به فرانسه دریافت دارد هرگاه در بین سال شخصا بخواهد قرارداد را فسخ نماید حق دریافت هزینه معاودت را نخواهد داشت.

‌د - آقای آندره گدار سالی یک ماه مرخصی با استفاده از حقوق و کرایه منزل خواهد داشت که ترتیب اعطای آن با وزارت فرهنگ خواهد بود.

ه - سایر شرایط استخدامی آقای آندره گدار تابع قانون مصوب 23 عقرب هزار و سیصد و یک خواهد بود.

‌تبصره 1 - آقای آندره گدار موظف است در مدت این قرارداد علاوه بر وظایف معینی که دارد در دانشکده هنرهای زیبا و شعبه باستانشناسی‌دانشکده ادبیات طبق برنامه دانشگاه تدریس نماید و نیز در ماه دو جلسه علمی و درسی از کارمندان اداره باستانشناسی برای مطالعه و تبادل نظر ومشاوره مربوط به امور باستانشناسی تشکیل بدهد.

‌تبصره 2 - آقای آندره گدار موظف است که نتیجه تحقیقات و مطالعات خود را در قسمتهای مختلف باستانشناسی و حفاریها برای انتشار تدوین ودر اختیار وزارت فرهنگ قرار دهد.

‌ماده 2 - وزارت فرهنگ مجاز است به فارغ‌التحصیل‌های رشته باستانشناسی که درجه تحصیلات آنها کمتر از لیسانس نباشد در صورتی که تحت‌نظر میسیون‌های علمی ایرانی و یا خارجی به خدمت حفاریها و کاوشهای علمی بپردازند فوق‌العاده روزانه مساوی سه برابر فوق‌العاده‌ای که طبق‌مقررات مربوط به مأمورین خارج از مرکز تعلق می‌گیرد پرداخت نماید.

‌ماده 3 - وزارتخانه‌های فرهنگ و دارای مأمور اجرای این قانون می‌باشند. قانون فوق که مشتمل بر سه ماده و دو تبصره است در جلسه یکشنبه بیست و هشتم دی ماه یک هزار و سیصد و سی و هفت به تصویب مجلس‌شورای ملی رسیده است.»

موزه پارس شیراز از آثار گدار

که در این میان، تنها نکته عجیب آن بود که قانون در 28 دی 1337 به تصویب رسیده بود در حالی که قرارداد گدار از 15 اسفند 1336 آغاز شده بود.

گدار در سال 1339 به فرانسه بازگشت و پنج سال بعد، کتاب «هنر ایران» (L'Art de l'Iran) را نوشت که در سال 1962 ازسوی انتشارات GEORGE ALLEN & UNWIN منتشر شد که بهروز حبیبی ترجمه کرد و سه سال بعد، ازسوی انتشارات دانشگاه ملی ایران منتشر شد.

از کتاب‌های گدار

در گزارشی درباره سایر آثار او آمده است: «او، نتیجه اکتشاف‌ها و پژوهش‌های خود را از سال 1315، در قالب جزوه‌هایی سالانه به زبان فرانسه منتشر می‌کرد و بر آن‌ها، «آثار ایران» نام نهاد. این اثر - که در هشت جزوه بود - درچهار مجلد به چاپ رسید و طی نیم قرن، به فارسی برگردانده شد [که گروه نویسندگان آن، جز خود او و همسرش، پل پلیو (Paul Pelliot) و مایرون اسمیت (Myron Smith) هم بودند]. جزوه اول از جلد اول در سال 1314 با ترجمه غلامرضا رشیدیاسمی و جزوه دوم و سوم با ترجمه محمدتقی مصطفوی و ویراستاری علمی پاشا صالح در سال 1316 منتشر شد. در فاصله انتشار این 3 جزوه که ناشر آن وزارت معارف و اوقات و صنایع مستظرفه بود با 5 جزوه باقی مانده که در سال 1365، با ترجمه ابوالحسن سروقد مقدم و توسط بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی به چاپ رسید، بخش‌های پراکنده‌ای از کتاب آثار ایران به‌صورت مقاله در نشریات فارسی زبان انتشار یافت.

از کتاب‌های گدار

از آن جمله می‌توان به ترجمه‌های ابراهیم شکورزاده در نشریه نامه آستان قدس اشاره کرد که در 7 قسمت به بررسی ناحیه رباط شرف (بین سرخس و مشهد) پرداخته است. این مقاله‌ها از شماره 26 نامه آستان قدس (بهمن 1346) تا شماره 36 (خرداد 1352) ادامه یافت. ضمن آنکه در شماره 24 همین نشریه و از همین مترجم، بخش دیگری از آثار ایران به عنوان «مصلای طرق و مشهد» به چاپ رسیده بود. مقاله «میل اهنگان» بخش دیگری از جلد چهارم آثار ایران بود که با ترجمه تقی بینش در نشریه فرهنگ خراسان در اسفند 1341 درج شد. نکته مهمی که درباره آثار ایران باید دانست، دامنه موضوعی آن است. زیرا این کتاب نه‌تنها به بحث درباره بناهای ایران می‌پردازد، بلکه مباحثی در زمینه نسخه‌های خطی و دیگر اشیای هنری، نظیر کوزه و ظروف سفالی و فلزی و غیره را هم در برمی‌گیرد. «تاق‌های ایرانی»، نام کتاب دیگری از آندره گدار است که در سال 1369، با ترجمه کرامت‌الله افسر، به فارسی برگردانده شد [و انتشارات فرهنگ‌سرا به طبع رساند] که در آن، انواع قوس‌ها، تاق‌ها، گنبدها و مقرنس‌ها، از روزگاران گذشته تا عصر نویسنده در نقاط مختلف ایران و در معابد، مساجد، آتشکده‌ها، کاخ‌ها، آب‌انبارها و حتا خانه‌ها، بررسی شده است. و این همه، جز سلسله مقالاتی بود که در نشریاتی چون «هنر و مردم»، «تعلیم و تربیت» و «یادگار» می‌نوشت.»

حافظیه شیراز از آثار گدار

سارا مهدیزاده و پیروز حناچی در بخشی از مقاله‌ای با نام «نقش معماران و باستان‌شناسان غربی در مرمت بناهای تاریخی ایران در دوران پهلوی (1304-1357)» در نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی (پاییز 1395)، به تفصیل درباره گدار و نقش او در فرهنگ معاصر ایران نوشته‌اند، که ذکر فرازی از آن، اشکال‌مند به‌نظر نمی‌رسد: «در سال1310، 56 اثر، توسط گدار [در فهرست مختصر از آثار و ابنیه تاریخی ایران] به ثبت رسید. از آنجایی که گدار مدیرکل اداره عتیقات و موزه‌ها بود، مسئولیت نظارت بر مرمت تعدادی از بناهای تاریخی ایران را نیز برعهده داشت. اما با وجود ایجاد قانون و علاقه اعضای انجمن به حفاظت از آثار تاریخی، هیچ‌گونه اعتبار دولتی برای مرمت بناها در نظر نگرفته شده بود. اولین اعتباری که برای مرمت بناها در ایران تخصیص یافت، توسط سیدحسن تقی‌زاده، وزیر دارایی وقت تامین شد. این مبلغ از امین‌التجار اصفهانی دریافت شد و به مرمت مسجد شاه (امام)، مسجد جامع اصفهان، ساخت آرامگاه فردوسی و انتشار کتاب اختصاص یافت. در سال 1308، آندره گدار، مسئول مرمت مقبره شیخ صفی‌الدین اردبیلی گردید. همچنین در سال1310 [و بنا بر گزارش روزنامه اطلاعات در 12 مهر همین سال]، او ماموریت یافت تا از نهاوند به زنجان عزیمت کند، راجع به سلطانیه و مقبره محمد خدابنده تحقیق کند و سپس گزارش را به وزارت معارف ابلاغ نماید. [بنا بر گزارش روزنامه اطلاعات در 14 مهر 1311] گدار در سال 1311، مسئول مرمت بناهای مسجد شاه (امام)، با همکاری استاد حسین معارفی، عمارت عالی قاپو و مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان گردید. برای مرمت این بناها مبلغ 36000 تومان در نظر گرفته شده بود که 5000 تومان از آن مبلغ را، اداره بلدیه اصفهان پرداخت می‌کرد. همچنین اسناد موجود در آرشیو سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نشان می‌دهد که گدار، مرمت پل‌های خواجو، سی‌وسه پل، تالار اشرف و چهلستون را نیز شخصا نظارت می‌کرد. روزنامه اطلاعات [در 30 مهر 1311] گزارش می‌دهد که «چون تالار اشرف، یکی از عمارات مهم تاریخی اصفهان رو به خرابی گذارده بود و بیم آن می‌رفت که منهدم شود، اخیرا که مسیو گدار به اصفهان اعزام شده، مسئول ترمیم عمارت تاریخی مزبور شده، تعمیرات مزبور به عهده اعتبار امین‌التجار اصفهانی، مبلغ 3000 اشرافی به گدار وا گذار نمودند.»

آرامگاه فردوسی در توس از آثار گدار

او همچنین مقبره امامزاده یحیی را به درخواست عیسی صدیق بازسازی کرد و مسئولیت ثبت و مرمت مسجد جامع گرگان، بقعه پیر بکران در لنجان، مدارس چهارمحال و سمیرم، مساجد خوانسار و گلپایگان را نیز برعهده داشت. انجمن آثار ملی به دلیل مشکلات سیاسی و همزمانی با جنگ جهانی دوم، بعد از برپایی کنگره فردوسی یعنی از سال 1313 تا سال 1323، فعالیتی نداشت. در این مدت بعضی از اعضای انجمن از جمله حسن پیرنیا، محمدعلی فروغی، [ارباب کیخسرو] شاهرخ، حسن مستوفی [الممالک]، [عبدالحسین] تیمورتاش در قید حیات نبودند و یا تعدادی دیگر به دلیل اختلافات سیاسی با رضاخان، مجبور به ترک ایران شده بودند. در سال 1323، انجمن بعد از وقفه‌ای 10ساله، به مناسبت ساختن آرامگاه ابن‌سینا، در خانه عیسی صدیق تشکیل جلسه می‌دهد. اسناد فرانسوی نشان می‌دهد که در همان سال 1323، آندره گدار درخواست استعفای خود را به سفارت فرانسه می‌دهد. گدار به علت اینکه شخصی غیرفرانسوی جایگزین او نشود، از استعفای خود صرف‌نظر می‌کند.

از آثار گدار

در اولین جلسه انجمن، [علی] اصغر حکمت به عنوان رئیس انجمن و آندره گدار به سمت نایب‌رئیس انجمن انتخاب می‌شوند. شاید به همین علت است که با وجود اتمام قرارداد 20ساله گدار، وزارت فرهنگ قرارداد او را به مدت پنج سال دیگر و با حقوق ماهیانه 1000 دلار تمدید می‌کند. در لایحه تجدید استخدام آندره گدار در سال 1323، به پیشنهاد عیسی صدیق، آثار صنعتی که در دوره قاجار جنبه عمومی داشتند، نیز مشمول قانون عتیقات شدند. بنابراین با تصویب این قانون، از روند تخریب بناهای قاجار تا حدی کاسته شد. اگرچه به گفته عزت‌الله نگهبان [که به عنوان پدر باستان‌شناسی ایران شناخته می‌شود]، گدار به تمامی تعهدهایش در قبال حفاظت از آثار ثبت شده ملی پایبند نبود و در مواقع ضروری از اقدام به حفظ آثار موجود مضایقه می‌نمود. به عنوان مثال، در زمانی‌که «قطع بازار وکیل شیراز صورت می‌گرفت»، اقدام موثری انجام نداد. همچنین هنگامی که بناهای صفی‌آباد، اشرف و ساری به بهانه خیابان‌کشی و تعمیرات، تصرفات بی‌جا می‌شد، او هیچ‌گونه مداخله‌ای نکرد. همچنین گدار از دادن بورسیه به دانشجویان ایرانی برای گذراندن دوره‌های لازم مرمت و باستان‌شناسی در فرانسه امتناع ورزید. سند شماره 2/134 منتشرشده در کتاب «اسنادی از باستان‌شناسی در ایران»، نامه حسین علاء به آندره گدار را نشان می‌دهد که در آن علاء ضمن تشکر از فعالیت‌های 25 ساله گدار، عنوان می‌کند که محمدرضا شاه از اینکه آموزش باستان‌شناسی در ایران توسط او مورد غفلت قرار گرفته، نگران است.»

مکاتبه وزیر معارف با آندره گدار، مدیرکل عتیقات، در مورد لزوم بررسی و مطالعه پرونده مربوط به ساختمان موزه مشهد و ارائه توصیه‌هایی در این مورد / 17 آبان 1315

گدار فرانسوی که 21 ژانویه 1881 در شهر کوچک شمن (Chaumont) در منطقه ات مارن (Haute Marne) متولد شده بود، در 31 ژوئیه 1965 در شهر پاریس (Paris) درگذشت در حالی که تا پایان عمر دل در گرو ایران داشت. جالب است بدانید، چند سالی می‌شود خانه او به نشانی خیابان انقلاب، خیابان قدس، خیابان پورسینا، نبش کوچه جلالیه، شماره 2، بدل به کافه شده و تا امروز که محفوظ مانده است.

مدرسه ایرانشهر یزد از آثار گدار

او دو سال پیش از ترک همیشگی ایران، طی نامه‌ای به منوچهر اقبال، نخست‌وزیر وقت نوشت: «... اگرچه کلیه طرح‌های مورد نظر خود را نتوانستم در ایران محقق سازم ولی توانستم کارهای مفیدی برای ایران انجام دهم: بنیان‌گذاری اداره خدمات باستان شناسی، تاسیس موزه باستان‌شناسی، بازسازی ارزشمندترین ابنیه تاریخی، تهیه طرح‌های کلی دانشگاه تهران، ایجاد اداره انتشارات خدمات باستان‌شناسی که دیگر به جای زبان فرانسه از زبان فارسی استفاده می شود. با این حال چند طرح که برایم بسیار با اهمیت بود با کمال تأسف رها شده است. در این نامه بیشتر تأکیدم بر موزه باستان‌شناسی تهران [موزه ایران باستان] است. 20 سال از عمر آن می‌گذرد. احتیاج به تجدید نظر و تکمیل دارد. تجهیزات مورد نیاز آن هنوز تأمین نشده است. احتیاج به نصب شبکه برق و بهبود سایر مسائل ظاهری دارد که بسیار مورد توجه ایرانیان و خارجیان خواهد بود... سازماندهی مجدد و اقدام تازه برای معرفی مجموعه‌ها و انتشار کاتالوگ با ویرایش جدید و چاپ مطلوب همراه با تصاویر زیبا، سود هنگفتی برای تبلیغ ایران در خارج خواهد داشت. زیرا کاتالوگ‌های مناسب، فروش خوبی داشته و کلکسیون‌های غیرحرفه‌ای آنها را نگهداری می‌کنند. اما برای حصول به چنین نتایجی، لازم است... اختیاراتی به بنده اعطاء شود تا بتوانم در پایان مدت اقامتم در ایران طرح‌های خود را به اتمام برسانم» و همین چند سطر، نشان از توجهی دارد که او داشت و مسئولان نسبت به میراث فرهنگی نداشتند.

ساختمان سه‌گوش اهواز از آثار گدار *س_برچسب‌ها_س*

• فرانسه
• ایران شناسی
• آندره گدار
• معماری
• باستان شناسی
• موزه ایران باستان