حذف ارز ترجیحی، آماده شدن برای شکست احیای برجام و تشدیدتحریم ها؟
برخی کارشناسان معتقدند، اقدام پرریسک دولت رئیسی برای حذف ارز ترجیحی در بحبوحه گرانی های موجود، نشانه آماده شدن ایران برای کاهش هزینه های کشورداری در دوره تشدید تحریم ها پس از قطعی شدن ناکامی مذاکرات احیای برجام است.
رسول سلیمی : با فرمان ابراهیم رئیسی، ضمن افزایش یارانه ها تا سقف 400 هزارتومان، مقدمات حذف ارز4200 تومانی از 7 قلم کالای اساسی حیاتی آغاز شد. ابراهیم رئیسی که در تبلیغات انتخاباتی از گرانی انتقاد کرده بود و شعاری درباره حذف ارز4200 نداده بود، حالا در مهمترین تصمیم اقتصادی خود که در شبکه 2 تلویزیون از آن دفاع کرد. رئیسی در جریان انتخابات سال1400 گفته بود «گرفتار کردید مردم را. برای معیشت مردم برنامه داریم. مدیریت حلقه مفقوده کشور است.»
اما حالا دادستان کل کشور می گوید «بخشی از مشکلات اقتصادی کشور ناشی از عوامل خارجی از جمله تحریم ها است». امیرعبدللهیان وزیر خارجه هم درباره آزادسازی یارانه ها گفته «مصون‌سازی کشور از مسیر تحول اقتصادی و توزیع عادلانه نظام پرداخت یارانه یک راهبرد اصلی است.» تحریم‌ها هیچ‌کدام از بین نرفته است.
رئیسی در همین گفتگوی تلویزیونی به سه نکته اشاره کرده است.
نکته اول آنکه به گفته رئیسی «در آغاز بکار دولت سیزدهم 8 میلیارد دلاری که در قانون بودجه 1400 برای مصارف ارز ترجیحی اختصاص داده شده بود توسط دولت گذشته تمام شده بود» به عبارت دیگر دولت دوازدهم در سال1400 برای تامین ارز مورد نیاز واردات 7قلم کالایی که حالا رئیسی میخواهد آن را حذف کند فقط در سه ماه نخست سال 8 میلیارد دلار خرج کرده است. دولت سیزدهم برای استمرار وضع موجود از منابع دیگری ارز ترجیحی را تامین کرده است.
طبق نظر کارشناسی وزارت جهاد کشاروزی و وزارت بهداشت از میزان تامین کالاهای اساسی و دارو، تجهیزات و واکسن در سال جاری 19 میلیارد دلار برآورد شده است. گندم، روغن خام، ذرت، کنجاله، دانه سویا، جو، دارو و تجهیزات پزشکی کل اقلامی هستند که ارز ترجیحی دریافت می‌کنند. ذرت، دارو و تجهیزات پزشکی بیشترین مصارف ارزی را به خود اختصاص می‌دهند.
این منهای یارانه ای است که در دو نوبت به حساب خانوارها واریز می شد. این موضوع زمانی اهمیت دارد که به گفته پروین صالحی نماینده مجلس «مجلس به دولت با اختصاص 9 میلیارد دلار در بودجه 1401 این اختیار را داده است که در قبال حذف ارز ترجیحی برخی کالاها کمک‌های حمایتی به مردم ارائه شود.»
نکته دوم آنکه رئیسی گفته «امروز میزان فروش نفت کشور به دو برابر روزهای آغاز فعالیت دولت افزایش یافته و دیگر در این زمینه هم نگرانی نداریم. حجم تجارت خارجی کشور نیز به خصوص با کشورهای همسایه افزایش یافته و مجموع تجارت خارجی کشور به رقم 100 میلیارد دلار رسیده است.» این همان تایید سخنان وزیر اقتصاد قبل از عیدنوروز بود. خاندوزی گفته بود «بیش از 190 هزار میلیارد تومان درآمدهای صادرات نفت خام و میعانات به خزانه در سال 1400 و مقایسه آن با رقم 17 هزار میلیارد تومانی در سال 1399 نشان دهنده رشد رشد 117 درصدی است.» ایرنا هم در دفاع از چگونگی خرج درامدهای ارز ادعایی دولت سیزدهم نوشته «بخش زیادی از درآمدهای نفتی در نیمه دوم سال گذشته صرف تامین ارز 4200 تومانی برای واردات کالاهای اساسی شد»
نکته سوم اینکه ابراهیم رئیسی گفته «امروز دولت میخواهد تکالیف و الزامات قانون بودجه 1401 را اجرا کند». به عبارت دیگر دولت در حال اجرای تصمیم نمایندگان برای حذف ارز4200 تومانی است. این در حالی است که دولت به صورت آزمایشی طرح جدید یارانه بنزین را در کیش و قشم آغاز کرده است. در این طرح قرار است به ازای هر کارت ملی 20 لیتر بنزین تعلق گیرد. با مرور نظرات دولت و مجلس این موضوع قابل اهمیت است که نظر دولت و مجلس برای برداشته شدن ارز4200 مطابقت دارد اما در شیوه پرداخت آن به صورت بن نقدی یا کالابرگ الکترونیکی اختلاف نظر دارند.
این موضوع از آنجا اهمیت دارد که چه ارتباطی بین ارز حاصل از صادرات نفت، حذف یارانه ها و مذاکرات احیای برجام وجود دارد؟
افزایش درآمد نفتی و حذف ارز4200 تومانی
ایران به طور متوسط در سال 2021 روزانه 2 میلیون و 392 هزار بشکه نفت تولید کرده است. نفت ایران اگرچه با 19 دلار و 36 سنت یا 20.8 درصد افزایش نسبت به ماه پیش از آن به 112.40 دلار رسیده است اما در سال 2021 به طور متوسط 69.80 دلار فروخته شده است. این درحالی است که متوسط نفت ایران در سال 2020 به ازای هر بشکه 40.77 دلار فروخته شده بود و این بدان معناست که متوسط قیمت نفت ایران در سال 2021 نسبت به سال 2020 میلادی 29 دلار و 3 سنت افزایش یافته است.
گزارش رسانه های دولت می گوید «در دولت سیزدهم، افزایش 300 درصدی وصول درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام، میعانات گازی، گاز طبیعی، فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی به ثبت رسیده و افزایش درآمدهای کشور از محل صادرات و فروش داخلی نفت خام و میعانات گازی محقق شده است.» کارشناسان اقتصادی می گویند یکی از انگیزه های اصلی دولت برای حذف ارز4200 تومانی افزایش درامدهای ارزی است. این در حالی است که شاخص فلاکت مردم ایران در سال1400 افزایش یافته است.
بیشتر بخوانید:
درآمدهای نفتی ایران و عدم شتاب برای احیای برجام
دسته دیگری از کارشناسان معتقدند دولت سیزدهم به خاطر افزایش بهای نفت پس از حمله روسیه به اوکراین عجله‌ای برای احیای برجام و رفع تحریم‌ها ندارد. در ماه‌های گذشته و به موازات پیشرفت مذاکرات احیای برجام فروش نفت ایران، به خصوص به چین افزایش یافت. پس از حمله روسیه به اوکراین نیز که 24 فوریه آغاز شد بهای نفت در بازارهای جهانی به شدت بالا رفت و باعث شد که فروش نفت حتی با تخفیف نیز درآمدهای کلانی نصیب دولت سیزدهم کند.
روزنامه "وال‌استریت ژورنال" هفته پیش گزارش داد در سه ماهه نخست سال جاری میلادی صادرات نفت خام ایران به چین 12 درصد افزایش یافته و به 750 هزار بشکه در روز رسیده است. افزایش درآمدهای ارزی که چشم انداز کوتاه مدت دارد به دولت اجازه می دهد، علاوه بر حذف ارز4200 تومانی، با تزریق ارز به بازار، از واردات آزاد حمایت کرده و کسری بودجه خود را از محل فروش ارز جبران کند. افزایش موقت درامدهای نفتی به دولت جسارت می دهد تا توافق را به تاخیر اندازد.
ماندگاری تحریم ها، افزایش درامد نفتی و حذف ارز4200
وزیر اقتصاد در خصوص اینکه برخی موفقیت دولت در افزایش درآمدهای نفتی را نتیجه تساهل و تسامح بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا می‌دانند، گفته این افزایش کاملاً مبتنی بر تحرک اقتصادی دولت است. با بقای تحریم ها، دولت سیزدهم تلاش کرده کمبود ارز خود را متاثر از افزایش قیمت نفت جبران کند. اما این نکته حائز اهمیت است که مجلس فقط اجازه 9 میلیارد دلار تخصیص ارزی به دولت برای هدفمندی یارانه ها داده است.
این در حالی است که روحانی فقط در سه ماه نخست 8 میلیارد دلار هزینه کالاهای اساسی کرده بود. استدلال دولت روحانی برای تخصیص ارز4200 تومانی حمایت از مردم در برابر تحریم ها بود. تحریم هایی که هنوز وجود دارند ولی دولت سیزدهم ابزار حمایتی خود از مردم در برابر تحریم ها را در 7 قلم کالای اساسی برداشته است.
کارشناسان معتقدند عدم احیای توافق از یک سو و چشم انداز تیره بازگشت اقتصاد کشور به ریل اصلی، منجر شده تا دولت سیزدهم از فرصت افزایش قیمت نفت برای حذف ارز4200 تومانی استفاده کند. رویدادی که در صورت بازگشت قیمت نفت به کانال اولیه یا تشدید فشار تحریمی آمریکا به مشتریان نفتی جمهوری اسلامی،، مردم را بدون پشتوانه مقابل گرانی ها قرار خواهد داد و برنامه های دولت رئیسی برای اداره کشور با ارز صادرات نفتی را دشوارتر خواهد کرد.
پیام برجامی حذف ارز ترجیحی
باتوجه به بن بست ایجاد شده در مذاکرات احیای برجام و موضع نامنعطف تهران و واشنگتن بر سر معدود اختلاف باقی مانده، ازجمله، خروج نام سپاه از فهرست گروه های تروریستی، گزینه شکست نهایی مذاکرات جدی است و درهمین چارچوب، برخی کارشناسان معتقدند، اقدام پرریسک دولت رئیسی برای حذف ارز ترجیحی در بحبوحه گرانی های موجود، نشانه آماده شدن ایران برای کاهش هزینه های کشورداری در دوره تشدید تحریم ها پس از قطعی شدن ناکامی مذاکرات احیای برجام است.
این اقدام دولت رئیسی، درعین حال، پیامی مستقیم به راهبران کاخ سفید است تا آنان روی گزینه انعطاف ایران در مذاکرات، به دلیل فشارهای اقتصادی، حساب باز نکنند. درواقع، جمهوری اسلامی با حذف ارز ترجیحی، این پیام عملی را به آمریکا ارسال کرد که نه فقط تحت تاثیر بحران های اقتصادی، از مواضع خود در مذاکرات کوتاه نخواهد آمد بلکه خو را برای دوره دشوارتر ناشی از شکست احتمالی مذاکرات نیز آماده کرده است.
21213
کد خبر 1630404