پاسخ ایران به ترور سردار سلیمانی منطقی و راهبردی بوده است
تهران - ایرنا - استاد دانشگاه شهید بهشتی گفت: آمریکا، اسرائیل و عربستان به دنبال این بودند که ایران متاثر از فضای احساسی ناشی از ترور سردار سلیمانی دچار خطای راهبردی شود اما پاسخ ایران به این اقدام بسیار منطقی و راهبردی بوده است.
به گزارش ایرناطی هفته های اخیر ماجراجویی‌های آمریکا در منطقه و مشخصا عراق وارد فاز جدیدی شده است. به دنبال حمله نیروهای‌آمریکایی به پایگاه القائم که منجر به شهادت تعدادی از نیروهای حشد الشعبی شد، اعتراضاتی در عراق و مشخصا در اطراف سفارت‌آمریکا در این کشور شکل گرفت. با این حال و در حالی که انتظار می‌رفت شرایط به سمت ارامش پیش برود. آمریکایی‌ها در یک اقدام تروریستی به وسیله پهپادهای خود به خودروهای حامل سردار سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی حمله کرده و ایشان را به همراه ابومهدی مهندس از فرماندهان حشد الشعبی عراق به شهادت رساندند. این اقدام تروریستی میزان تنش‌ها میان ایران وآمریکا را به میزان بی سابقهای افزایش داد. مراسم تشییع پیکر شهدای مقاومت که از شهرهای عراق آغاز شد و در ادامه به خوزستان، مشهد تهران و کرمان منتهی شد، اشتباه محاسباتی آمریکایی‌ها در ترور سردار سلیمانی و ابومهدی مهندس را آشکار کرد. به دنبال این اقدام تروریستی و تقریبا همزمان با ساعت خاکسپاری پیکر سردار سپهبد قاسم سلیمانی در کرمان سپاه در یک اقدام قاطع پایگاه هوایی عین الاسد در عراق را مورد حملات موشکی قرار داد. از سوی دیگر مطالبه ای مبنی بر لزوم اخراج نیروهای آمریکایی از عراق شکل گرفت که نهایتا منجر به مصوبه‌ای در پارلمان این کشور شد. در هر صورت سرعت تحولات به میزان بی سابقهای افزایش یافته است. ساقط شدن هواپیمای مسافربری خطوط هوایی اوکراین در حوالی فرودگاه امام خمینی تهران رفت وآمدهای دیپلماتیک حاشیه سازی‌های اروپایی‌ها مشخصا انگلیس درخصوص حضور سفیر این کشور در تجمعات رویدادهای آشکاری بوده که در روزهای اخیر رخ داده است. درباره ترور سردار سلیمانی و واکنش موشکی ایران به این اقدام با داود قرایاق زندی استادیار دانشگاه شهید بهشتی گفت و گو کرده ایم که در زیر می‌آید؛ ایرنا: بامداد جمعه گذشته آمریکایی‌ها در عملیاتی سردار سلیمانی و ابومهدی مهندس را به شهادت رساندند. چه تحلیل‌ها و ارزیابی‌هایی منجر به این اقدام تروریستی شد؟ زندی: به نظر می‌رسد که این کار به دو واسطه صورت گرفته است؛ نخست این‌که آمریکا تصور می‌کرد که با دادن امتیاز مهم غنی‌سازی به ایران بر اساس برجام، امکان تبادل متقابل در مباحث منطقه‌ای نیز فراهم می‌شود. مشکل از آنجا شروع شد که ایران اعلام کرد که برجام موضوعی متمرکز بر موضوعی هسته‌ای است و از ابتدا قرار نبود که این موضوع با موضوعات دیگر همچون مسایل منطقه‌ای خلط شود. لذا از تمایل به چیزی که به آن برجام 2 گفته می‌شد سرباز زد. آمریکایی‌ها در این ماجرا احساس غبن داشتند که امتیازی به ایران دادند که حتی حاضر نبودند به متحدان منطقه‌ای خود بدهند و لذا این تصور در کشورهای منطقه ایجاد شد که مخالفت با آمریکا ممکن است زمینه‌ساز گرفتن امتیازات قابل‌توجه را از این کشور فراهم سازد و کشورهای دوست تنها به‌واسطه داشتن چتر امنیتی آمریکا در قبال تهدیدات منطقه‌ای از امکان راهبردی ملی محروم خواهند شد. در عین حال ادعای دیگر آمریکایی‌ها نیز اهمیت داشت که با باز شدن فضای مالی بین‌المللی برای دریافت مطالبات مالی و همچنین امکان فروش نفت ایران، موقعیت تهران برای پیگیری مسایل منطقه‌ای که در تقابل با منافع آمریکا در منطقه بود افزایش یافت. لذا نخستین واکنش به این جریان این بود که پشتوانه مالی ایران در منطقه را تقلیل دهد و به همین دلیل از برجام خارج شد.
نکته دوم این بود که با خروج آمریکا از برجام و افزایش فشار بر ایران در حوزه فروش نفت و نقل و انتقال مالی، نفوذ منطقه‌ای ایران کاهش نیافته و ایران نه تنها تمایلی به تغییر رفتار در منطقه نشان نمی‌دهد بلکه با تثبیت موقعیت دولت سوریه، زمینه را برای گسترش موقعیت خود افزایش داد به گونه‌ای که موضوع یمن با تمام حملات سنگین و مهیب عربستان متوقف نشد و در عین حال حملات متقابل علیه عربستان و امارات متحده عربی انجام شد و حتی برخی از تحرکات نظامی علیه کشتی‌های تجاری منطقه نیز به اقدام ایران نسبت داده شد. همچنین ایران یک پهباد جاسوسی آمریکا را در مرزهای خود سرنگون کرد. در این شرایط آمریکا اقدامات بیشتری را در دستور کار قرار داد که از تحریک مسایل داخلی ایران تا اقدام تروریستی علیه سردار سلیمانی را در برنامه قرار دادند که اقدام حشد الشعبی در حمله به سفارت آمریکا در عراق یادآور همین شرایط در لیبی در سال 2013 بود که برای دولت آمریکا این شرایط قابل قبول نبود و برای آمریکا در موسم انتخابات، تأثیرات فراوانی می‌توانست داشته باشد که این کشور حتی قادر به تأمین امنیت مراکز خود نیست چگونه می‌تواند از کشورهای دیگر منطقه دفاع کند. لذا به زعم آمریکا ترور سردار سلیمانی می‌تواند ضربه کاری به موقعیت منطقه‌ای ایران وارد نماید. ایرنا: آنطور که آمریکایی‌ها ادعا می‌کنند، ترور سردار سلیمانی اقدامی پیش‌دستانه بوده است در حالی که عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق از ماموریت سیاسی سردار سلیمانی خبر داده بود. آیا علت ترور سردار سلیمانی تهدید نیروهای آمریکایی بود یا نگرانی از گشایش در مناسبات تهران و ریاض؟
زندی: به نظرم موضوع به بهبود رابطه ایران و عربستان ارتباطی نداشت؛ بلکه برعکس عربستان یکی از کشورهایی بود که در اعتراضات عراق علیه ایران نقش داشته است. لذا اقدام ایران برای مدیریت شرایط عراق، این طور تلقی شد که حمله به سفارت آمریکا، اقدام متقابل ایران برای کنترل شرایط و انحراف بحران عراق به سوی آمریکاست و انتقال پیام توسط سردار سلیمانی این شرایط را وخیم‌تر خواهد کرد. در عین حال به نظر می‌رسد که بعد از اقدام نامتعارف آمریکا در قرار دادن سپاه پاسداران که ارگان رسمی یک کشور عضو سازمان ملل است، به عنوان سازمان هراس‌پروری (تروریستی) خارجی زمینه هدف قرار دادن ایشان با عوامل داخلی خود در عراق را در دستورکار داشتند که ناآرامی کنونی زمینه این اقدام را ایجاد کرد. لذا از نظر آنها این اقدام «پیش‌دستانه» تلقی شده است.
ایرنا: ترور سردار سلیمانی چه پیامدهایی برای عراق خواهد داشت آیا ممکن است در فضای سیاسی این کشور و ماجراهای انتخاب نخست وزیر و تغییرات قانون اساسی تغییری ایجاد شود؟ زندی: آنچه در شرایط کنونی اهمیت دارد این است که با فروکش کردن بحران سوریه، تلاش عربستان و آمریکا این بود که موقعیت ایران را در عراق تهدید کنند. اعلام خروج آمریکا از سوریه، این تصور را در این دو کشور ایجاد کرد که به نوعی واگذاری این کشور همانند عراق به ایران محسوب می‌شد که نوعی شکست سیاست‌های منطقه‌ای آمریکا و عربستان محسوب می‌شود. همچنین از آنجا که ایران به حیات خلوت عربستان در یمن نفوذ کرد، تلاش عربستان این است که اوضاع عراق را به زمان صدام حسین نزدیک کند که منطقه شیعه‌نشین را علیه ایران تحریک کند و در عین حال ارتباط محور مقاومت ایران در منطقه هیچ‌گاه کامل نباشد. لذا هرگونه تغییر در قانون اساسی و یا کنار زدن نیروهای طرفدار ایران در عراق در دستور کار قرار گرفت. کاری که در نامه برهم صالح رییس جمهور عراق به پارلمان این کشور نیز طرح شده و وی زیربار رفتن یک قاعده مبتنی بر قانون اساسی هم نرفت.
ایرنا: در هفته گذشته پارلمان عراق مصوبه ای برای خروج نیروهای آمریکایی از عراق داشت. خروج نیروهای آمریکایی از عراق چقدر محتمل است؟ زندی: مصوبه پارلمان عراق به دو جهت امری سیاسی و متناسب با شرایط کنونی است؛ نخست این که نیروهای آمریکایی در سال 2014 از عراق خارج شدند و حضور نیروهای موجود تنها بر اساس پیمان دفاعی دو کشور انجام شده است. دوم این مصوبه است و نه قانون. زیرا قانون باید از نظر تعداد، حجم و زمان خروج دقیق باشد و در عین حال مخالفتی با پیمان امنیتی دو کشور هم نداشته نباشد. لذا حتی اگر در این شرایط این کار زمینه خروج آمریکا را فراهم آورد، این کار زمان‌بر است و به نظر می‌رسد با توجه به شرایط نامناسب داخلی عراق شاید خروج نیروهای نظامی اوضاع را به نفع گروه‌های هراس‌پرور همچون داعش فراهم سازد. لذا تلاش دولت و پارلمان عراق بر این است که عراق صحنه رویارویی جدید ایران و آمریکا نباشد زیرا خود در امور داخلی به اندازه کافی مسأله دارد.
ایرنا: آیا ممکن است بعد از شهادت سردار سلیمانی شاهد ظهور و بروز مجدد داعش در عراق باشیم. در صورت ظهور مجدد داعش با توجه به رویکرد بازیگران مختلف همچون اروپا و مشخصا اقلیم کردستان ایران باید چه رویکردی در قبال آن داشته باشد (استحضار دارید که اروپا بویژه بعد از سرکوب داعش اظهاراتی در خصوص سیاست‌های منطقه ای تهران داشتند و یا با وجود اذعان بارزانی به کمک سردار سلیمانی در نجات اربیل از دست داعش، شاهد سکوت و ابراز همدردی دیرهنگام مقامات اقلیم در قبال این اقدام تروریستی بودیم). زندی: به نظر نمی‌رسد که داعش در این شرایط موقعیتی همانند قبل در عراق و سوریه را به دست آورد و در عین حال داعش کاملا محو نشده است لذا موضوعی که در حال حاضر بیشتر ممکن است زمینه ابراز وجود را برای داعش ایجاد کند، فضای مجازی است که از آن به «جهاد سایبری» یا «خلافت دیجیتال» نام می‌برند که می‌تواند زمینه تحریک و اغتشاش داخلی را فراهم سازد. باید به این نکته هم باید اشاره کرد که ظهور داعش به‌واسطه حمایت سنی‌های ناراضی عراق از تفوق شیعیان در عراق بوده است که در این شرایط آنها به شدت در مناطق شیعی درگیر هستند و دیگر نیازی به فعال کردن داعش ندارند زیرا آنها را در معرض اتهام تجزیه‌طلبی در عراق قرار می‌دهد.
ایرنا: آیا واکنش موشکی تهران در محاسبات مشاوران ترامپ پیش بینی شده بود؟ با توجه به سابقه ساقط کردن پهپاد آمریکایی‌ها توسط ایران چرا آنها دوباره فکر کردند که ایران نمی‌تواند به ترور سردار سلیمانی واکنش نشان بدهد؟ زندی: نخست این که زدن پهپاد جاسوسی با ترور یکی از مقامات عالی‌رتبه نظامی ایران قابل مقایسه نیست. لذا به همین دلیل هم آمریکا بلافاصله پس از این اقدام هراس‌پروری، خود مسوولیت آن را برعهده گرفت زیرا تصور بر این بود که اقدام تلافی‌جویانه ایران سخت خواهد بود و منطقه را به آتش خواهد کشید؛ و با افزایش درگیری نظامی ایران و آمریکا، موقعیت برتر ایران در منطقه تحت الشعاع قرار می‌گیرد. این هدفی بود که آمریکا تمایل داشت ایران دچار یک خطای راهبردی جدی متأثر از فضای احساسی و عمق فاجعه شود و تمام دستاوردهای سردار سلیمانی را تحت تأثیر قرار دهد.
ایرنا: واکنش گروه‌های حشد الشعبی به ترور فرماندهان مقاومت چه خواهد بود؟ آیا شاهد دور تازه‌ای است درگیری ها بین گروه‌های مقاومت عراقی با نیروهای آمریکایی خواهیم بود. زندی: خیر؛ در شرایط کنونی اقدام حشد الشعبی نیز تنها در سطح نوعی پاسخ در شهادت ابومهدی مهندس است و اقدام فزاینده در این زمینه به نفع شیعیان، حاکمیت عراق و ایران نیست. لذا اقدام آنها محدود، مشخص و تنها نشانه‌ای از بیان نارضایتی است و به نظرم حتی دیگر اماکن آمریکایی از جمله تجمع و حمله به سفارت آمریکا نیز در دستورکار نیست زیرا نشان داد که بسیار تحریک‌کننده است و ممکن است اوضاع را به ضرر آنها در عراق بدل سازد. ایرنا: ارزیابی شما از رویکرد متحدان منطقه ای آمریکا در قبال اتفاقات اخیر چیست؟ طی سال‌های اخیر مشخصا عربستان، اسرائیل و شاید امارات تلاش زیادی برای وارد کردن آمریکا به یک درگیری با تهران انجام دادند در حالی که در ماجرای ترور سردار سلیمانی عملا خود را از مشارکت در این حمله تروریستی کنار کشیدند؟ زندی: این دقیقا اقدامی بود که اسراییل و عربستان خواستار آن بودند که ایران در قبال این اقدام جدی، واکنش شدیدی به آن نشان دهد و شرایط داخلی ایران و نارضایتی عمیق مردم ایران که در تشییع جنازه این شهید بروز کرد و اعلام موضع تند علیه آمریکا، این تصور را ایجاد کرده بود که ایران دچار این خطای جدی راهبردی خواهد شد که پاسخ ایران بسیار منطقی، راهبردی، عاقلانه و مبتنی بر حفظ دستاوردهای این شهید بوده است.
*س_برچسب‌ها_س* *س_پرونده خبری_س*