خاورمیانه در آستانه رویارویی؟/ معمای بازگشت ترامپ و تنش میان تهران و تل‌آویو
اقتصادنیوز: گروهی از ناظران براین باورند که بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید می‌تواند فصل تازه‌ای از تنش‌ها را رقم زده و معادلات را به شکل پیچیده‌ای تغییر دهد.
به گزارش اقتصادنیوز، نشریه نیویورک تایمز با انتشار گزارشی مدعی شد، چندی پیش تحلیلگران شاید تصور می‌کردند هرگونه رویارویی مستقیم میان تهران و تل‌آویو منطقه را به آتش خواهد کشید، دو بازیگر از منطقه خاکستری خارج شدند و رویاروی هم قرار گرفتند و این سناریو رخ نداد.
به ادعای این نشریه، عدم وقوع جنگی فراگیر در خاورمیانه را می‌توان ماحصل دیپلماسی دیوانه‌وار پشت پرده متحدان از جمله ایالات متحده، عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی قلمداد کرد. اما حملات محدود و حساب شده همچنین نشان دهنده این واقعیت است که جایگزین - استراتژی خوف و رجا بین اسرائیل و ایران - می‌تواند منجر به پیامدهای ناگواری نه تنها برای منطقه، بلکه برای جهان شود.
جولین بارنز دیسی، مدیر خاورمیانه در شورای روابط خارجی اروپا، در این باره مدعی شد: «به نظر می‌رسد ماهیت این حملات با اذعان به خطر جنگ منطقه‌ای، احتمالا موجب شده تا دو بازیگر - تهران و تل‌آویو - تلاش کنند تا خود را از این سناریو دور نگاه دارند.».
او در ادامه مدعی شد: «این بدان معنا نیست که رویکرد فعلی خطراتی را به دنبال ندارد. این مسیر بسیار ناپایدار است که می‌تواند به سرعت از کنترل خارج شود. همچنین این احتمال وجود دارد که اسرائیل عامدانه از نردبان بحران بالا رفته تا در نهایت زمینه را برای افزایش تنش‌ها هموار سازد.»
عصر تازه رویارویی
به ادعای نیویورک تایمز، حملات ضربتی ایران و اسرائیل شباهت چندانی به رویارویی بر پایه دکترین «شوک و بهت» و استفاده از قدرت آتش فوق‌العاده، فناوری برتر و سرعت برای از بین بردن توانایی‌های فیزیکی دشمن و اراده برای مقاومت ندارد؛ مفهومی که برای اولین بار در سال 1996 دو کارشناس نظامی آمریکایی از آن تحت عنوان جنگ یاد کردند. تهاجم آمریکا به عراق در سال 2003 شاید برجسته‌ترین رویارویی باشد که بتوان در قاب دکترین «شوک و بهت» آن را تبیین کرد. حملاتی که ایالات متحده با توسل بدان نیروهای زمینی صدام حسین را به حاشیه راند. اما تاکتیک‌های اصلی چنین حمله‌ای پیش از این، در جنگ خلیج فارس 1991 و همچنین در حمله آمریکا به افغانستان در سال 2001، به کار گرفته شد.
تحلیل رویارویی جاری در خاورمیانه در قاب دکترین «شوک و بهت» تکار دشواری خواهد بود. با این حال در محافل نظامی بحث در مورد اینکه آیا این دکترین همچنان قابل اجراست یا خیر بالا گرفته است. ژنرال مارک آ. میلی، رئیس بازنشسته ستاد مشترک ارتش و اریک اشمیت، مدیر اجرایی سابق گوگل، در تحلیلی در ماه اوت برای فارین افرز، استدلال کردند که سلاح‌های خودمختار و هوش مصنوعی جنگ را متحول می‌کنند. آنها نوشتند: «عصر دکترین «شوک و بهت» - که در آن واشنگتن می‌توانست دشمنان خود را با قدرت آتش بسیار زیاد نابود کند - به پایان رسیده است».
دو تحلیلگر فعال در مرکز مطالعات استراتژیک نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا ماه گذشته به این موضوع پرداختند که دکترین «شوک و بهت» در حال تکامل است، یعنی پایان نیافته است. این دو تحلیلگر در ادامه به انفجار پیجرها و واکی تاکی‌های اسرائیل علیه حزب الله لبنان اشاره کردند. ده‌ها نفر در جریان این حمله کشته و هزاران نفر زخمی شدند. اما با این همه هیچکدام مقاومت را متوقف نکرد.
نیویورک تایمز در بخش دیگری از یادداشت ادعایی‌اش آورد، برای دهه‌ها، ایران و اسرائیل درگیر رویارویی در سایه بودند، اسرائیل حملات مخفیانه انجام می‌داد و محور مقاومت حامی ایران مستقر در عراق، لبنان، سوریه و یمن به عنوان نیروهای خط مقدم علیه تل آویو فعالیت داشتند. اما همه چیز در اول آوریل تغییر کرد. در حالی که تقریباً بخشی از موشک‌ها و پهپادهایی که ایران به سمت اسرائیل هدف قرار داده بود، رهگیری شدند، اما اولین باری بود که تهران رویاروی تل آویو قرار گرفت و این بازیگر را به شکلی مستقیم هدف قرار داد.
به ادعای تحلیلگران، ضربات مستقیم و در عین حال عمیق چیز جدیدی نیست، اما چنین رویارویی میان ایران و اسرائیل موضوعی تازه بود.
جهان در آماده‌باش
یکی از تحلیلگران مدعی است: «شاید هنوز بدترین سناریو رخ نداده باشد. تهران اعلام کرده است در صورتی که زیر ساخت‌های غیرنظامی‌اش هدف حملات اسرائیل قرار بگیرد، آماده است تا منابع انرژی کلیدی اسرائیل - از جمله میادین گازی، نیروگاه‌ها و پایانه‌های واردات نفت - هدف قرار دهد. از همین رو شاهد عصری تازه در رویارویی هستیم.»
او و دیگر تحلیلگران گفتند که حملات هوایی تاکنون، همراه با هشدارهای عمومی قبلی، بخشی از کمپین بازدارنده‌ای است که توسط هر دو بازیگر برای جلوگیری از خارج شدن درگیری‌ها از کنترل تعریف شده است.
عساف اوریون، سرتیپ بازنشسته اسرائیلی و استراتژیست دفاعی فعال در موسسه واشنگتن برای سیاست خاوری نزدیک در این باره مدعی شد: «من سیلی می‌زنم، بنابراین شما هم سیلی می‌زنید، می‌توانید تصمیم بگیرید که آیا می‌خواهید عقب بنشینید یا پیشروی کنید.»
او در ادامه ادعا کرد: «واقعیت این است که هر دو طرف برای محاسبه، همکاری و شکل دادن به عملیات خود زمان زیادی صرف می‌کنند. فارغ از گزاره های فوق باید گفت، خطرات زیاد است و وضعیت همچنان می تواند از کنترل خارج شود.»
به ادعای نیویورک تایمز، در حالی که اسرائیل از دکترین «شوک و بهت» متعارف علیه ایران استفاده نکرده است، در حملات به مقاومت، حزب‌الله و حماس، همانطور که حملات پیجر نشان داد، کم‌تر به اصل مهار تنش پایبند است. از آغاز جنگ در غزه، بمباران بی رویه مواضع حماس موجب شد که بیش از 43 هزار نفر جانشان را از دست بدهند که بخشی عمده‌ای از کشته‌ها زن و کودک بودند.
در لبنان، سازمان ملل تخمین می‌زند که از 8 اکتبر 2023، زمانی که حزب‌الله برای هم صدایی با مردم غزه وارد رویارویی شد، بیش از 33 هزار نفر در حملات اسرائیل کشته شده‌اند. این امر مقامات سراسر جهان را برای جنگ منطقه‌ای گسترده‌تر در حالت آماده باش قرار داد.
فرزان ثابت، تحلیلگر مسائل ایران و سیاست خاورمیانه در مؤسسه فارغ التحصیل ژنو در سوئیس، گفت که حملات مهار شده نشان دهنده فصل تازه‌ای از رویارویی‌هاست.
ثابت در ادامه مدعی شد: «ظاهرا برای تهران نشان دادن قدرتش با اهمیت است. ایران به در تلاش است که نشان دهد حرف آخر را می‌زند. ایران می‌خواهد واکنشی نشان دهد و به مخاطبان داخلی و منطقه‌ای خود ثابت کنند، قادر به حمله است اما به دنبال تشدید تنش نیست».
با این همه بعید است این تاکتیک بدین شکل ادامه یابد. در شرایط کنونی با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، چهره‌ای که متحد سرسخت نتانیاهو است، گروهی می‌گویند معادلات خاورمیانه تغییر کرده است.
عموماً انتظار می رود که ترامپ سیاست خارجی خود را به گونه ای تعریف کند که مطلوب اسرائیل باشد و کابینه خود را با شاهین‌های ضد ایرانی تعریف نماید. همین گزاره به خوبی می‌تواند رویارویی بین ایران و اسرائیل را وارد عرصه جدیدی کند.
همچنین بخوانید- پشت پرده انفعال عربستان، قطر و مصر در برابر اسرائیل؛ قهر اعراب با صلح؟
- معمای اعتبار از دست رفته آمریکا در خاورمیانه / ترامپ یا هریس؛ کدام یک ماشین جنگی نتانیاهو را متوقف م...
- ترور یحیی السنوار؛ بازی اسرائیل با آتش / نتانیاهو و چالش صلح سرد با اعراب
- نتانیاهو بایدن را کیش و مات کرد / واشنگتن؛ قربانی رویارویی اسرائیل و آمریکا
