سیاست خارجی ایران در سالی که گذشت / از تحریم خالق دیپلماسی لبخند تا ترور سردار مقاومت

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، در حالی سال نوی خورشیدی نوید بهاری دلنشین دارد که این روزها کشورمان و به طور کلی جهان درگیر دست و پنجه نرم کردن با یک بیماری مهلک به نام کرونا است. این بیماری که از چین آغاز شد، تاثیر شگرف خود را بر بازارهای مالی جهانی گذاشته و به طبع آن ایران نیز دستخوش آن شده است.

هرچند شاید سال نو، بوی نوروز را نمی‌دهد؛ ولی باید گفت که سالی که گذشت، پر بود از حوادث ریز و درشتی که در عرصه سیاست خارجی و مناسبات بین‌المللی کشور اثرگذار بودند.

مجموعه‌ای از تحولات و و رودیدادهایی که در سال 1398 رخ داد، سبب شد تا به جرئت بتوان گفت که این سال را می‌توان یکی از سال‌های جدی در تاریخ قریب به 42 سال حیات جمهوری اسلامی دانست.

تحریم سپاه پاسداران توسط آمریکا

دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا فروردین ماه و در حالی که تنها چند روز از آغاز سال جدید می‌گذشت، فرمان اعمال تحریم‌های جدیدی را علیه سپاه پاسداران وضع کرد.

هر چند پدیده تحریم ایران از سوی آمریکا موضوع جدیدی نبوده و حتی محمدجواد ظریف از لفظ اعتیاد واشنگتن به تحریم کردن برای اقدامات کاخ سفید یاد کرده بود؛ ولی تحریم سپاه پاسداران از آن جهت مهم بود که این نیرو به عنوان یک نیروی نظامی رسمی که در قانون اساسی یک کشور به رسمیت شناخته، مورد تحریم قرار می‌گرفت و این اتفاق می‌توانست رویارویی میان این نیرو با نیروهای آمریکایی را به شدت افزایش دهد.

در مقابل نیز ایران فرماندهی نیروهای آمریکایی در منطقه معروف به سنتکام را به عنوان نیروی تروریستی اعلام کرد.

کاهش تعهدات برجامی؛ تصمیمی صحیح در زمانی درست

سال 98، اولین سالی بود که با توجه به بیانیه گام دوم رهبر انقلاب قرار بود قله‌های ترقی را بر طبق چشم‌انداز روشن فردای ایران اسلامی هموار کند. هرچند اول سال 98 با خبر سیل ویران کننده در اکثر استان‌های کشور و افزایش لجام گسیخته قیمت ارز و طلا همراه بود؛ ولی با نزدیکی به سالگرد تصمیم دونالد ترامپ در اعلام خروج آمریکا از برجام، کارشناسان و تحلیلگران سیاسی خبر از تحرکاتی از سوی ایران می‌دادند.

18 اردیبهشت سال 1398، حجت الاسلام حسن روحانی رئیس جمهور با حضور در مقابل دوربین‌ها با اشاره با پایان صبر استراتژیک ایران در قبال بدعهدی آمریکا در خروج از برجام و بی‌عملی طرف‌های اروپایی در اجرای تعهدات خود، از آغاز فرآیند کاهش تعهدات ایران در قالب توافق هسته‌ای خبر داد.

ایران در سالگرد خروج آمریکا از برجام استراتژی جدید خود مبنی بر مقاومت فعال و تحمل فشار بدون هزینه صفر رونمایی کرد و بر این اساس در گام اول محدودیت مربوط به سقف ذخیره غنی‌سازی و آب سنگین برداشته شد.

همچنین جمهوری اسلامی ایران به طرف اروپایی مهلت 60 روزه‌ای داد تا به تعهدات خود در ذیل برجام و همچنین تعهدات 11 گانه‌ای که برای همکاری با کشورمان داده بودند عمل کنند و در غیر اینصورت، گام دوم کاهش تعهدات برداشته می‌شود.

با عدم اجرای تعهدات از سوی طرف اروپایی، ایران در 16 تیرماه گام دوم خود را اعلام کرد و بر اساس آن دیگر هیچ محدودیتی برای سطح غنی‌سازی برای خود قائل نشد.

علی ربیعی سخنگوی دولت در کنار بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی و سیدعباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه با اعلام جزئیات گام دوم در این باره گفت: امروز از میزان 3.67 غنی‌سازی اورانیوم عبور خواهیم کرد و میزان غلظت بر اساس نیاز ما خواهد بود.

13 شهریور حسن روحانی در پایان نشست سران قوا با تشریح وضعیت پرونده هسته‌ای، جزئیات گام سوم را به رسانه‌ها اعلام کرد. برداشته شدن تمامی محدودیت‌های مربوط به تحقیق و توسعه در زمینه انواع سانتریفیوژ‌های جدید و هر آنچه که برای غنی‌سازی نیاز است، از موارد گام سوم بود.

با ادامه کارشکنی‌های آمریکا در روند اجرای تواف هسته‌ای و بی‌عملی اروپایی‌ها در اجرای تعهدات خود، ایران در 14 آبان گام چهارم خود را وارد مرحله اجرا کرد. رئیس جمهور در جریان افتتاح کارخانه نوآور آزادی گفت: گازدهی به زنجیره 30 تایی سانتریوفیوژ IR-6، رونمایی از سانتریفیوژ IR-9 و در نهایت آغاز فرایند غنی‌سازی در فردو نشان داد که ایران در تصمیم خود جدی است.

در گام آخر اما ایران در 15 دی ماه بود که با اعلان گام پنجم تصریح کرد که دیگر در بحث تعهدات فنی هیچ گونه محدودیتی را پذیرا نیست و جز بخش نظارتی در برجام، عملا به بخش فنی آن عمل نمی‌کند.

سیدعباس عراقچی در نشست گفتگوهای تهران گفت: ایران با برداشتن گام پنجم عملا دیگر در بخش فنی هیچ محدودیتی را قبول ندارد و معتقد هستیم که حالا برجام به یک توازن رسیده است. اگر طرف مقابل بخواهد اقدامی انجام دهد، ما نیز در مقابل به انجام گام متقابل دست خواهیم زد.

سقوط پهپاد آمریکایی به دست سامانه سوم خرداد

آغازین ساعات30 خرداد ماه خبری در تمامی رسانه‌ها پر شد که ایران یک فروند پهپاد نورثروپ گرومن آر کیو -4 گلوبال هاوک را که وارد حریم هوایی کشور شده بود، ساقط کرده است.

هرچند مقامات آمریکایی مدعی شدند که این پهپاد در حال پرواز بر فراز آب‌های بین‌المللی بوده‌؛ ولی شواهدی که ایران از ماجرا به همراه لاشه پهپاد نشان داد، معید این نکته بود که این پهپاد جاسوسی در نزدیکی تنگه هرمز توسط سامانه پدافند هوایی سوم خرداد نیروی هوافضای سپاه پاسداران منهدم شده است.

تحریم دفتر مقام معظم رهبری توسط واشنگتن

ترامپ سوم تیرماه و در واکنش به هدف قرار گرفتن پهپاد فوق پیشرفته گلوبال هاوک، دستور تحریم‌های جدیدی علیه ایران را صادر کرد که گستاخانه شامل رهبر معظم انقلاب و دفتر ایشان شد.

ترامپ بار دیگر با تکرار توهین‌های قبلی خود علیه نظام جمهوری اسلامی و مسئولان، اظهار داشت که تلاش خواهد کرد با اعمال تحریم بیشتر و و اتخاذ راهبرد سیاست فشار حداکثری علیه تهران، ایران را مجبور به مذاکره و انعقاد قرارداد جدید کند.

حسن روحانی رئیس جمهور ایران در واکنش به این اقدام و با ضد بشری خواندن تحریم‌های آمریکا گفت: خوشبختانه کارهایی که امروز آمریکا انجام می‌دهد به معنای شکست قطعی آمریکاست و در این زمینه تردید ندارم وگرنه هیچ آدم عاقلی این کار را انجام نمی‌دهد. یعنی در هیئت حاکمه و کاخ سفید یک سرخوردگی عجیبی بوجود آمده است، آن هم سردرگمی بزرگ.

تحریم خالق دیپلماسی لبخند

وزارت خزانه‌داری آمریکا نهم مرداد ماه سال 98 محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران را در لیست تحریم‌های خود قرار داد. این اقدام پس از آن صورت گرفت که ظریف در سفر خود به آمریکا با تعدادی از رسانه های آمریکایی گفتگو کرد و خشم مقامات این کشور را برانگیخت.

مایک پامپئو وزیر خارجه آمریکا صراحتا از مصاحبه‌های ظریف ابراز خشم کرد و پس از اعلام تحریم ظریف، با انتشار پیامی در توئیتر، از این اقدام استقبال کرده است.

وزارت خزانه داری آمریکا با انتشار بیانیه‌ای، تحریم ظریف را به فرمان اجرایی اخیر رئیس جمهور ایالات متحده درباره ارتباط با دفتر مقام معظم رهبری مستند کرده است.

شهادت سردار سلیمانی؛ رذالت از نوع آمریکایی

بامداد جمعه 13 دی ماه ارتش آمریکا در اقدامی کاملا رذیلانه و با استفاده از تاریکی شب، کاروان حامل سردار قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را مورد هدف قرار داد که در پی آن ایشان به همراه ابومهدی المهندس جانشین فرمانده بسیج نیروهای مردمی عراق در کنار فرودگاه بغداد با شلیک موشک از پهپاد بعه شهادت رسیدند.

شوک این خبر به حدی بود که در ابتدا کسی آن را باور نمی‌کرد؛ ولی با بیانیه رسمی سپاه پاسداران این کابوس تلخ به واقعیت بدل شد و جامعه ایران و حتی تمامی آزادی خواهان جهان را وارد بهت و ماتم کرد.

وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا به سرعت بعد از این رویداد، اعلام کرد که دستور این حمله هوایی را دونالد ترامپ به عنوان فرمانده کل قوای این کشور صادر کرده است.

بعد از این رویداد بود که رهبر معظم انقلاب و دیگر مسئولان کشوری و لشکری اعلام کردند که در پاسخ به این اقدام رذیلانه آمریکا، انتقامی سخت را از این کشور و مسئولان دخیل در آن خواهند گرفت.

در پی شهادت سردار سپهبد سلیمانی، در 70 شهر از آمریکا، فعالان ضد جنگ دست به تظاهرات زدند.

تشییع میلیونی؛ رای آری در رفراندوم مردم به مقاومت

در 14 دی ماه، پیکر سردار قاسم سلیمانی، ابومهدی المهندس و سایر شهدای همراه در بغداد و کاظمین تشییع شد. هزاران نفر از مردم عراق در این مراسم حضور یافتند و بر ادامه راه شهدای مقاومت تاکید کردند.

همچنین وداع با شهدای مقاومت به مدت چهار روز در شهرهای اهواز، مشهد، تهران قم و کرمان به طول انجامید و در آن میلیون‌ها نفر از تمامی اقشار و تفکرات با حضور خود در رفراندومی ملی، به مقاومت و شهدای آن لبیک گفتند.

تصاویر وداع با شهدای مقاومت و خداحافظی با شهید سلیمانی در ایران توسط رسانه‌های متعدد جهانی مخابره شد و حیرت جهانیان را در پی داشت. حتی شبکه تندروی فاکس نیوز که محبوب ترامپ است نیز تصویری از تشییع پیکر حاج قاسم را منتشر کرد.

حمله به عین الاسد؛ کور کردن چشم فتنه

در حالی که مقام‌های آمریکایی در رجز خوانی‌های پی در پی ایران را تهدید به واکنش گسترده در صورت انجام عملیات برای انتقام شهید سلیمانی می‌کردند و حتی ترامپ در حساب کاربری خود در توئیتر از شناسایی 52 نقطه مهم و فرهنگی در کشورمان برای حمله و نابود کردن صحبت می‌کرد، در ساعات اولیه بامداد 18 دی ماه و در حالی که پیکر سردار سلیمانی در حضور خیل عاشقان و دلدادگان مقاومت در گلزار شهدای کرمان در حال تدفین بود، سپاه اقدام به شلیک چندین موشک بالستیک از کرمانشاه به سمت پایگاه عین‌الاسد آمریکا واقع در استان الانبار عراق کرد.

سردار حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مورد ابعاد این حمله گفت که 13 موشک به پایگاه آمریکایی شلیک شد که اهداف از پیش تعیین شده خود را به طور کامل نابود کردند.

هرچند بعد از این حمله ترامپ در حالی که فرماندهان نظامی این کشور و معاون رئیس جمهور و وزیر خارجه آمریکا را در کنار داشت اعلام کرد که حمله موشکی سپاه هیچ خسارتی به پایگاه عین الاسد نداشته؛ ولی در نهایت پنتاگون اعلام کرد که تنی چند از سربازان با علائمی چون سردرد و مشکوک به ضربه مغزب بستری و مورد درمان قرار گرفته‌اند.

در نهایت پنتاگون اعتراف کرد که 110 نفر از سربازان این کشور به دلیل ضربه مغزی در پایگاه آمریکا در عراق،‌کویت و آلمان مورد درمان قرار گرفته‌اند. همچنین با ورود دوربین رسانه‌ها به داخل پایگاه عین الاسد، حجم خسارت‌های وارد شده به پایگاه نشان داد که حمله موشکی به اهداف از پیش تعیین شده خود رسیده است.

حمله به پایگاه عین الاسد فارغ از میزان خسارت وارده به آن از این جهت مهم بود که برای اولین بار بعد از 78 سال یک کشور به پایگاه آمریکا حمله می‌کرد. گفتنی است که در سال 1941 میلادی ژاپن با حمله به بندر پرل هاربر در آمریکا، زمینه ورود ایالات متحده به جنگ جهانی دوم را فراهم آورد و در نهایت توسط بمب اتمی مورد حمله قرار گرفت.

اما اقدام ایران در مورد حمله قرار دادن آمریکا نشان داد که حرفی که رهبر معظم انقلاب سالها پیش در مورد پایان یافتن دوران بزن در رو فرموده بودند، کاملا صحیح بوده و ایران به حرفی که می‌زند، عمل می‌کند. در کنار آن هم، این موضوع اثبات شد که آمریکا به جز رجز خوانی کار دیگری بلد نیست.

هرچند ابعاد این حمله آنقدر گسترده بود که تحسین و حیرت جهانی را توامان به همراه داشت؛ ولی رهبری بعد از این حمله آن را تنها یک سیلی کوچک در پاسخ به اقدام آمریکا دانستند.

هرچند سال 88 با تمامی فراز و فرودهای آن به پایان رسید؛ ولی باید گفت که سال 99 با توجه به دو اتفاق مهم که یکی داخلی و دیگر در حوزه بین‌الملل است،‌می‌تواند در عرصه سیاست خارجی بسیار برای ایران مهم باشد.

با توجه به برگزاری انتخابات یاردهمین دوره مجلس شورای اسلامی و تشکیل آن در سال 99 باید انتظار داشت تا نقش مجلس انقلابی جدید در عرصه سیاست خارجی نقش بسزایی داشته و انتظار است تا نمایندگان جدید مصوباتی را به تصویب برسانند که میراث سردار سلیمانی که مقام معظم رهبری آن را مکتب سلیمانی نام گذاری کردند، به مرحله عمل برسد.

همچنین با توجه به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در آبان، باید انتظار داشت نتا در صورت انتخاب فردی غیر از ترامپ، دستگاه سیاست خارجی بتواند تحرک و پویایی بیشتری در عرصه بین‌الملل داشته باشد.

البته این نکته را نباید فراموش کرد که در مسیر سیاست گذاری و اجرای تصمیمات در کشورمان نباید هیچ گاه نگاه به بیرون داشت و منتظر نشست تا غربی‌ها چه تصمیمی برای ما می‌گیرند، بلکه باید با اتکا به توان داخلی برای حل مشکلات و فتح قله‌های موفقیت برنامه ریزی کرد.