از مدنی تا حاتمی؛ گزینه‌های احتمالی وزارت دفاع در دولت رئیسی چه کسانی هستند؟

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو؛ محمد حسین طارمی؛ وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح یکی از 18 وزارتخانه و مسئول برنامه‌ریزی، هماهنگی، پشتیبانی و گسترش توان دفاعی نیروهای مسلح ایران است. همچنین وظیفه تجهیز نیروهای دفاعی برای مقابله با تهدیدات احتمالی بر عهده این وزارتخانه است.

وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به مجموعه وزارت دفاع و تمام موسسات، سازمان‌ها و شرکت‌های تابع آن اطلاق می‌شود. پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، وزارتخانه‌ای به نام «وزارت جنگ» وجود داشت که پس از پیروزی انقلاب به (وزارت دفاع) تبدیل شد و وظیفه پشتیبانی از ارتش جمهوری اسلامی ایران را به عهده گرفت. پس از تشکیل سپاه پاسداران و به ویژه در زمان جنگ به علت گسترش این نهاد انقلابی و برای پشتیبانی از آن، وزارتخانه دیگری به نام (وزارت سپاه پاسداران)، تشکیل شد.

باپایان یافتن جنگ به علت ضرورت تمرکز پشتیبانی تسلیحاتی، تدارکاتی و خدماتی نیروهای مسلح، قانون انحلال وزارت های دفاع و سپاه پاسداران و تشکیل وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در تاریخ 31 مرداد 1368 در 16 ماده، 16 تبصره و 20 بند به تصویب نهایی مجلس و تایید شورای نگهبان رسید.

از زمان تشکیل دولت موقت تا کنون، 14 وزیر بر مسند وزارت دفاع جمهوری اسلامی ایران نشستند که سه تن از این وزرا در سال‌های دفاع مقدس به درجه رفیع شهادت نایل آمدند.

احمد مدنی و اتهام جاسوسی و ارتباط با آمریکا

احمد مدنی که در 1348 خورشیدی به درجه دریاداری در نیروی دریایی ایران رسیده بود، اما در 1351 از ارتش برکنار شد. او که از اعضای بلندپایه جبهه ملی ایران به شمار می رفت، پس از پیروزی انقلاب اسلامی فرمانده نیروی دریایی و سپس در کابینه مهدی بازرگان به سمت وزیر دفاع و فرماندهی نیروی دریایی برگزیده شد اما او پس از 2 ماه از وزارت دفاع کناره گرفت و بنابر درخواست بازرگان، مدتی عهده دار استانداری خوزستان شد. اسناد مربوط به اتهام مدنی در جریان تسخیر سفارت آمریکا در تهران به وسیله دانشجویان خط امام (ره) به دست آمد. مدنی در 23 بهمن 1384 پس از یک بیماری طولانی در اثر ابتلا به سرطان، در ایالت کلرادو در آمریکا درگذشت.

مردی به ازای شرف

مصطفی چمران که فارغ التحصیل رشته الکترومکانیک از دانشگاه تهران بود برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و با درجه دکتری در فیزیک پلاسما نائل آمد. پس از گذراندن آموزش‌های نظامی در مصر به لبنان رفت و به همراه موسی صدر در تشکیل جنبش آمل نقش مؤثری داشت و از فرماندهان آن بود. با پیروزی انقلاب به ایران بازگشت و پس از استعفای ریاحی، مسئولیت وزارت دفاع را بر عهده گرفت. او که مجاهدت‌هایش در کمک به مردم مظلوم فلسطین و مبارزه با رژیم صهیونیستی هرگز از خاطره‌ها محو نخواهد شد. در جایگاه نمایندگی مردم در مجلس شورای اسلامی به عنوان مجاهدی خستگی ناپذیر به فعالیت می پرداخت و در کسوت وزارت دفاع، وزیری کاردان، نوگرا و مبتکر بود و از این زمان ایران نخستین گام‌ها را در زمینه ساخت و مهندسی معکوس جنگ‌افزارهای ساخت شوروی از جمله آر پی جی -7، بی ام -21 کاتیوشا و موشک دوش پرتاب آغاز کرد.

چمران سرانجام در 31 خرداد 1360 در بازدید از منطقه سوسنگرد هدف ترکش خمپاره دشمن قرار گرفت و به مقام والای شهادت نایل آمد.

پایه‌های تحول در صنعت دفاعی بومی کشور

جواد فکوری، خلبان جنگنده اف -4 با روی کار آمدن دولت محمدعلی رجایی، سکان وزارت دفاع را به دست گرفت و به عضویت دولت درآمد. فکوری که در نیروی هوایی با وجود پاکسازی‌های گسترده و سوءظن دولت موقت، موفق به احیای فعالیت روزمره و پروازهای عملیاتی نیروی هوایی شده بود.

وزارت دفاع که با جنگ تحمیلی به یکی از اصلیترین وزارتخانه‌های کشور تبدیل شده بود در کنار وظیفه ذاتی خود، نقش اساسی را در راستای پیشرفت علمی و فناوری در این حوزه ایفا می کرد. دوره تصدی شهید فکوری با جنگ تحمیلی همزمان شد و با توجه به تحریم تسلیحاتی علیه ایران، ضرورت اتکا بر توان داخلی و نیروهای بومی به وضوح احساس و این موضوع باعث تغییر رویکرد وی در این حوزه شد و وی به زایش رویکردهای نوین و بومی در عرصه صنعت دفاعی کشور کمک و پایه‌های تحول در صنعت دفاعی بومی کشور را پی‌ریزی کرد و سبب قرار گرفتن نیروهای مسلح در مسیر بازدارندگی دفاعی تلاش مستمری به کار بست. سرانجام وی در هفتم مهر 1360 به همراه جمعی از فرماندهان ارتش و سپاه در راه بازگشت از جبهه بر اثر سقوط هواپیمای سی -130 به شهادت رسید.

وزیر دفاع باهنر

اگرچه نامجو در دوران کوتاهی پس از انقلاب حضور داشت اما آثار عملکرد او در ارتش و وزارت دفاع جلوه گر است. وی پس از پذیرش وزارت دفاع در 27 مرداد 1360، اقدام به طرح ریزی و ساختن قطعه های مهم نظامی و مورد نیاز در تسلیحات ارتش کرد. نامجو سرانجام در سانحه سقوط هواپیما به درجه رفیع شهادت نایل آمد.

آش شوربای موسوی در وزارت دفاع

محمد سلیمی به عنوان وزیر دفاع در دولت نخست دولت میرحسین موسوی و محمدحسین جلالی با تشکیل کابینه دوم میرحسین موسوی در جایگاه وزیر دفاع فعالیت نمودند. در این میان شخص میر حسین موسوی هم قبل از سرهنگ رحیمی به مدت 62 روز در مقام سرپرستی وزارت قرار گرفت. اکبر ترکان دانش آموخته دانشگاه صنعتی شریف در رشته مهندسی مکانیک به عنوان تنها فرد غیرنظامی بود که به مقام وزارت دفاع در دولت نخست اکبر هاشمی رفسنجانی رسید. محمد فروزنده در دولت دوم اکبر هاشمی رفسنجانی به عنوان نهمین وزیر دفاع تاریخ انقلاب اسلامی انتخاب و از مجلس شورای اسلامی رای اعتماد گرفت و چهار سال این مسوولیت را برعهده داشت.

با انتخاب سید محمد خاتمی به عنوان رییس جمهوری در خرداد 76، دریادار شمخانی به عنوان وزیر دفاع معرفی و از مجلس رای اعتماد گرفت و پایه گذار مهمترین اقدامات در عرصه دفاعی و خودکفایی نیروهای مسلح در حوزه های مختلف شد و در این دوره موشک سازی در ایران وارد مرحله نوینی شد. وی جددا در کابینه دوم خاتمی به عنوان وزیر دفاع معرفی شد.

سردار مصطفی محمدنجار در تیر 1384 به عنوان وزیر دفاع از مجلس رای اعتماد گرفت و تا 1388 در این سمت باقی ماند. محمود احمدی نژاد در دور دوم ریاست خود، سردار احمد وحیدی را در جایگاه این وزارت خانه انتخاب نمود.

حسین دهقانی با لباس سبز پاسداری و امیر حاتمی در جامه ارتشی به ترتیب وزرای دفاع در دولت‌های یازدهم و دوازدهم با ریاست حسن روحانی حضور دارشتند.

دو راهی سپاه و ارتش برای جایگاه وزارت دفاع

نام‌های کابینه آیت الله رئیسی یکی یکی در حال تکمیل است. نام‌هایی که هنوز نه تایید شده و نه تکذیب. چهره‌هایی که برخی احتمال وزارت در آنها بیشتر است و برخی کمتر، اما اینکه چه کسی به عنوان گزینه‌ی رئیس جمهور منتخب در مقام وزارت دفاع پشتیبانی نیروهای مسلح قرار می‌گیرد، جای سوال است. آیت الله رئیسی به دلیل نگاه خاصی که در قوه قضائیه مبنی بر برنامه ریزی و تدوین طرح تحول چند ساله دارد حتما می‌خواهد فردی سکان هدایت این وزارتخانه را برعهده بگیرد که برنامه تحولی ارائه دهد.

یکی از نام‌های مطروحه سردار امیر علی حاجی زاده است؛ او فعالیت در سپاه پاسداران را از سال 1359 آغاز کرد و در طول جنگ ایران و عراق، از نیروهای تک‌تیرانداز سپاه بود و در اغلب عملیات‌های گسترده، همچون عملیات‌های کربلای 4، کربلای 5، والفجر مقدماتی و والفجر 8 حضور داشت.. پس از شکل‌گیری نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مهرماه 1388 حاجی‌زاده به عنوان نخستین فرمانده این نیرو منصوب شد و کماکان مسئولیت فرماندهی این نیرو را برعهده دارد.

دیگر نامی که شنیده می‌شود امیر حبیب الله سیاری است. دریادار و تکاور نیروی دریایی ارتش و فرمانده این نیرو از 26 مرداد 1386 تا 14 آبان 1396 بود. وی هم‌اکنون رئیس ستاد و معاون هماهنگ‌کننده ارتش جمهوری اسلامی ایران و عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی است. امیر سیاری با سابقه جانبازی 70 درصدی و حضور 75 ماهه در جبهه های دوران دفاع مقدس، کوله باری از تجربه در دیپلماسی دفاعی، صنعت نظامی، بومی سازی تجهیزات و تسلیحات و همکاری با همه بخشهای نظامی را داشته و به عنوان استاد دانشگاه عالی دفاع ملی در حوزه علمی نیز مطرح است.

سردار علیرضا افشار، نام مطرح شده دیگری است با سئابق نظامی زیاد از زمان دفاع مقدس مشغول به کار است. وی همچنین در جایگاه معاون سیاسی وزیر کشور، معاون وزیر کشور در امور اجتماعی، فرهنگی و شوراها، قائم‌مقام وزیر کشور در امور اجتماعی و فرهنگی و رئیس مرکز امور اجتماعی وزارت کشور ایفای نقش کرده است. افشار در هنگام تشکیل دولت نهم، یکی از گزینه‌های مطرح برای تصدی وزارت دفاع بود.