ظهور استقلال و آزادی با بازگشت تاریخی امام خمینی (ره)
تهران - ایرنا - سالروز ورود تاریخی امام خمینی (ره) به کشور روزی سرنوشت ساز و مهمی است که روحیه مقاومت و انگیزه مبارزاتی مردم را افزایش داد و زمینه‌ساز پیروزی انقلاب اسلامی شد. بازگشت بنیانگذار جمهوری اسلامی به ایران پس از چندین سال دوری از وطن، امیدی تازه در میان ملت ایجاد کرد و سبب شد تا شعار استقلال و آزادی به منصه ظهور برسد.
در تاریخ معاصر ایران، حادثه‌ای به عظمت وقوع انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) وجود ندارد، به طوری که در شکل‌گیری نهضت اسلامی نقش شخصیت‌ها، سخنرانی‌ها، اعلامیه‌ها، بیانیه‌ها و حتی برخی از مناسبت‌های مذهبی نیز تأثیر بسزایی داشته است. در واقع این انقلاب نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان اسلام، نقطه عطفی سرنوشت‌ساز محسوب می‌شود و معادلات ظالمانه حاکم بر نظام بین‌الملل را تحت تأثیر قرار داد و آنها را متزلزل ساخت.
بهمن ماه یادآور بزرگترین رخداد در ایران معاصر است، زیرا در روزهای منتهی به وقوع پیروزی انقلاب اسلامی حوادثی رخ داد که مهم ترین تاریخ کشور را رقم زد. از این رو 12 بهمن 1357 خورشیدی به عنوان یکی از روزهای به یاد ماندنی به شمار می‌آید، روزی که امام خمینی(ره) با استقبالی بی‌سابقه از تبعیدگاه به کشور بازگشت و این حادثه‌ای مهم در جهان و نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران شد. این روز در تقویم رسمی با عنوان آغاز دهه فجر، مشخص شده است.
متزلزل شدن پایه های رژیم پهلوی
با متزلزل شدن پایه های رژیم پهلوی در مقابل فشارهای مردمی و امواج خروشان انقلاب اسلامی، بختیار آخرین نخست وزیر این رژیم درصدد بود تا با اقداماتی که در جهت کم کردن خشم مردم و فروکش کردن انقلاب انجام می دهد، بتواند نظر امام (ره) را به خود جلب کند. وی در این راستا دستور آزادی 162 زندانی سیاسی را صادر کرد و این زندانیان در میان ابراز احساسات شدید مردم آزاد شدند. بعدازظهر همان روز، تعداد زیادی از همافران و افسران نیروی هوایی، دست به راهپیمایی زدند و همبستگی خود را با ملت مسلمان ایران اعلام کردند. در شرایطی که مبارزه بر علیه رژیم در داخل و خارج از کشور شدت یافته بود، بحث بازگشت امام خمینی(ره) از فرانسه به ایران نیز مطرح شد. از آنجا که امام (ره) همواره بازگشت به ایران را منوط به خروج محمدرضا پهلوی از کشور اعلام می‌کردند، پس از خروج وی در روزهای آخر دی 1357 خورشیدی، خبر بازگشت ایشان نیز در رسانه‌های خبری انتشار یافت. همچنین مطبوعات ایران با عنوان بزرگ نوشتند: امام خمینی (ره) تا چند روز دیگر به ایران باز خواهند گشت.
ماجرای ورود امام‌خمینی (ره) به ایران و مشکلات و موانع توطئه‌آمیزی که در آن بحبوحه ایجاد شد و مانع‌تراشی‌های ابلهانه و سخیف دولت موقت برای جلوگیری از بازگشت، رهبر کبیر انقلاب، یکی از بخش‌های بهت‌آور تاریخ انقلاب اسلامی است. شجاعت، تیزبینی و قدرت تحلیل اعجاب‌آور امام(ره)، همراه تلاش‌های هوشمندانه و تأثیرگذار اعضای شورای انقلاب در تهران و مهم‌تر از آن حضور بی‌نظیر مردم در صحنه، سبب شد تا دولت بختیار، باوجود تلاش‌های مذبوحانه خود، شکست بخورد و اینگونه با پیوند میان ارتش و ملت، سرنگونی کامل دستگاه ظالم رژیم پهلوی محقق شود.
تحصن برای اعتراض به سیاست‌های رژیم پهلوی
تحصن برای اعتراض به سیاست‌های دولت‌ها، یکی از شیوه‌های اعتراضی است که سابقه‌ای دیرینه در تاریخ سیاسی ایران دارد که نمونه بارز آن را می‌توان در انقلاب مشروطه ایران یافت. در آن انقلاب، ابتدا مشروطه‌خواهان به رهبری آیات عظام سید محمد طباطبایی و سید عبدالله بهبهانی در حرم حضرت عبدالعظیم تحصن کردند و تا حدودی توانستند خواسته‌های خود را پیش ببرند. پس از آن نیز تحصن به صورت یکی از شیوه‌های مبارزاتی در فرهنگ سیاسی ایران، جایگاه خود را حفظ کرد و به‌ویژه اهمیت خود را در بحبوحه انقلاب اسلامی بیشتر کرد. فعالان و مبارزان مذهبی یکی از راه‌های مبارزه با رژیم پهلوی را در برگزاری تحصن می‌دیدند که از آن جمله می‌توان به برگزاری تحصن روحانیان در دانشگاه تهران در بهمن 1357 خورشیدی در اعتراض به سیاست‌های دولت بختیار در بستن فرودگاه‌ها و ایجاد مانع برای بازگشت امام‌خمینی (ره)، اشاره کرد.
امام‌خمینی (ره)، پس از فرار محمدرضا پهلوی اعلام کردند که به کشور بازمی‌گردند و این نویدی برای نیروهای انقلابی بود تا پس از سال‌ها، حضور رهبرشان را در کشور مشاهده کنند. ایشان، پس از برگزاری باشکوه تظاهرات اربعین در 30 دی در پیامی خطاب به ملت، حضور قطعی خود را در کشور به طور رسمی اعلام کردند و با این خبر، هراس و آشفتگی بر اردوی طرفداران محمدرضا پهلوی حاکم شد. رژیم و نیز حامیان خارجی آن، کوشیدند با توسل به انواع حیله‌ها از عملی شدن این تصمیم جلوگیری کنند. ژنرال هایزر آمریکایی که در تهران، اوضاع را زیر نظر داشت، دراین‌باره نامه‌ای به کاخ سفید ارسال و قید کرد: «اگر امام خمینی(ره) جمعه، یعنی تا پنج روز دیگر به کشور برگردد، همه چیز تمام است. لحظه‌ای که او قدم به خاک ایران بگذارد، رژیم شاهی پایان می‌یابد و زندگی افراد متعلق به آن نیز تمام می‌شود و ارتش نیز از هم پاشیده خواهدشد».
به خاطر این احتمالات بود که آنان ابتدا درصدد برآمدند با فرستادن نمایندگانی نزد امام‌خمینی (ره)، اوضاع را آرام جلوه دهند و به این وسیله مانعی در راه بازگشت امام (ره) ایجاد کنند؛ به همین منظور نمایندگانی از دولت‌های آمریکا و فرانسه با ایشان دیدار کردند که در هر 2 مورد، امام (ره) با تیزبینی خاص، نقشه‌های آنان را خنثی کردند.
دومین راهکار مخالفان حضور امام (ره) در ایران، سیاست مصالحه با ایشان بود تا از این طریق با سیاست‌بازی از ورودشان به کشور جلوگیری کنند. در این زمینه شاپور بختیار تلاش وافری از خود نشان می‌داد. او، که خروج محمدرضا پهلوی از ایران را موفقیتی برای خود محسوب می‌کرد و می‌پنداشت با این کار، نیروهای اپوزیسیون رژیم و حداقل جبهه ملی، پشت سر وی خواهد ایستاد در فکر آن بود که با امام(ره) مصالحه کند، به همین منظور، ابتدا سیدجلال‌الدین تهرانی، رییس شورای سلطنت را به پاریس اعزام کرد تا ضمن دیدار با امام (ره)، نظر ایشان را درباره دولت بختیار جویا شود. خبرگزاری آسوشیتدپرس در 28 دی1357 خورشیدی این خبر را اینگونه مخابره کرد: «دولت جدید ایران نماینده‌ای جهت دیدار با آیت‌الله خمینی، خطرناک‌ترین دشمن خود، برای صلح با وی به پاریس فرستاد».
او از فعالیت دست برنداشت و این بار کوشید با فشار به یاران امام (ره)، موفق شود از حضور ایشان در کشور جلوگیری کند؛ بنابراین ابتدا از شورای انقلاب خواست مدت 2 ماه از مراجعت رهبر انقلاب به کشور جلوگیری کند که با مخالفت امام (ره) با این موضوع به طور عملی، آن احتمال هم منتفی شد. یکی دیگر از راهکارهای بختیار برای جلوگیری از ورود امام (ره) به کشور، بستن فرودگاه‌ها بود. آنان وقتی که، امام خمینی (ره) را برای بازگشت به کشور، با وجود خطرهای بسیار جدی دیدند در اقدامی شتاب‌زده، دستورالعمل اشغال نظامی فرودگاه مهرآباد و بستن فرودگاه‌های سراسر کشور را بر روی پروازهای خارجی در چهارم بهمن اعلام کردند و مدت سه روز، تمامی پروازهای خارجی را لغو کردند در این برهه تصمیم روحانیون برای تحصن در دانشگاه تهران گرفته شد. روحانیان مبارز، وقتی بسته شدن فرودگاه‌ها و علاوه بر آن، سرکوب مردم به وسیله نظامیان را دیدند، در مسجد دانشگاه تهران تحصن کردند. روزنامه اطلاعات در گزارشی از تحصن روحانیان در دانشگاه تهران نوشت: «تعداد روحانیون متحصن در حال افزایش است و سخنگوی آنان آیت‌الله احمد جنتی است. گروه‌های دانشجویی و نیز مردم دسته‌دسته در حالی که شعارهایی چون: «برادر مسلمان، تحصن، تحصن، دانشگاه، تحصن» سر می‌دادند به جمع متحصنین می‌پیوندند.»
با انتشار خبر تحصن علما و روحانیان در مسجد دانشگاه تهران، مردم تهران و نیز انقلابیونی که از دیگر شهرها برای استقبال از امام (ره) آمده بودند از این تحصن آگاه شدند و به صورت دسته‌جمعی درحالی‌که شعارهای انقلابی سر می‌دادند، به دانشگاه تهران رفتند. آنها، پس از شرکت در جمع علمای متحصن و شعار دادن و عزاداری و سینه‌زنی از دانشگاه خارج می‌شدند و باز دسته دیگر با شور و هیجان بیشتر وارد می‌شدند. اقدام روحانیت انقلابی در تشکیل این تجمع و تحصن در محل مسجد دانشگاه تهران ابتکاری بود که دانشگاه را که در مرکز شهر قرار داشت و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود به مرکز ستاد عملیات انقلاب بدل کرد. این اقدام در نوع خود اقدامی به‌موقع و مناسب به شمار می‌رفت. آیات عظام قم و مدرسین حوزه علمیه مشهد و دیگر بزرگان دینی در تلگراف‌هایی، تحصن روحانیان را تبریک گفتند و آمادگی خود را برای هرگونه کمک به متحصنان اعلام کردند.
تحصن روحانیان در دانشگاه تهران از یک‌طرف سبب شد، فعالان نهضت اسلامی از مرکزیتی واحد برای اخذ تصمیم برخوردار شوند و از طرف دیگر با دانشجویان ارتباط پیدا کنند. این تحصن افزون بر تهران در دیگر شهرهای کشور از جمله تبریز، اردبیل، گرگان، اصفهان و... نیز برگزار شد. در کنار این تحصن، تکاپوهای گسترده نیروهای انقلابی نیز در تسلیم بختیار و عوامل طرفدار رژیم در باز کردن فرودگاه‌ها سهم بسزایی داشت. برگزاری گسترده تظاهرات و تجمعات سیاسی در شهرها و حتی روستاهای کشور و نیز عزم جدی و خلل‌ناپذیر امام خمینی(ره) از جمله این تکاپوها بود. در این زمینه، فرستادگان دولت‌های آمریکا و فرانسه نیز با نمایندگان امام (ره) دیدار کردند تا ایشان را از بازگشت به کشور منصرف کنند که البته با پاسخ منفی ایشان روبه‌رو شدند. مجموع این تلاش مبارزان، سبب شد، دولت بختیار عقب‌نشینی کند و شکست را بپذیرد. او در 9 بهمن، اعلام کرد که فرودگاه مهرآباد در آن روز باز خواهد شد و هیچ ممانعتی در مسیر ورود امام به کشور وجود ندارد. با آنکه بختیار اعلام کرد، فرودگاه‌ها باز است و پروازهای خارجی می‌تواند انجام شود، هراس از ناامنی وجود داشت. چنانچه شرکت هواپیمایی فرانسه ایرفرانس اعلام کرد که به علت این نقص فنی در 11 بهمن، پرواز انجام نخواهد شد. در نتیجه قرار شد، پرواز انقلاب 12 بهمن به طرف ایران انجام شود.
استقبال باشکوه از بنیانگذار جمهوری اسلامی
سرانجام 12 بهمن 1357 امام خمینی(ره) پس از 14 سال تبعید به ایران عازم شدند. بدین ترتیب پرواز انقلاب در 12 بهمن از فرودگاه شارل دوگل به پرواز درآمد و رهبر انقلاب در فرودگاه مهرآباد تهران پیاده شدند. 150 تن خبرنگار خارجی که عمده‌ترین شبکه خبری دنیا را تشکیل می‌دادند، همراه امام (ره) در این پرواز حضور داشتند. در پی این امر، روحانیان متحصن در دانشگاه، با صدور اعلامیه‌ای، پایان تحصن خود را اعلام کردند: «با تشریف‌فرمایی رهبر عالی‌قدر امام خمینی(ره) تحصن روحانیت در مسجد دانشگاه تهران پایان می‌پذیرد. در این ساعت که ما ساحت مقدس دانشگاه را ترک گفته و در مقابل در جنوبی دانشگاه در مسیر حرکت امام، به صفوف استقبال‌کنندگان می‌پیوندیم، یک بار دیگر اعلام می‌داریم که مبارزه و جهاد ما تا پیروزی نهایی بی‌امان ادامه دارد». به این ترتیب یکی از تحصن‌های موفق روحانیان نیز پایان یافت.
تلویزیون ایران با پخش سرود ای ایران و زیرنویس گرامی باد بهار آزادی ایران دقایقی از مراسم ورود امام خمینی (ره) را به صورت زنده پخش کرد اما نظامیان با حضور در صداوسیما و اعتراض به پخش نشدن تصویر محمدرضا پهلوی و سرود شاهنشاهی در ابتدای برنامه از ادامه پخش آن جلوگیری کردند. مردم شهرهای مختلف ایران، پس از ورود امام (ره) به میهن به خیابان‌ها ریخته و گل و شیرینی پخش کردند. در برخی از شهرها مثل مشهد، ارتشی‌ها و سربازان هم به مردم پیوسته و خوشحالی خود را ابراز کردند. رسانه‌های خارجی و خبرنگاران داخلی، جمعیت استقبال‌کننده از رهبر کبیر انقلاب اسلامی را چهار تا پنج میلیون تن تخمین زدند. مردم در بهشت زهرا شعار می‌دادند «به خانه شهیدان خوش آمدی ای امام» و سرود «برخیزید، برخیزید ای شهیدان راه خدا ای کرده بهر احیا حق جان فدا» از بلندگوها پخش می‌شد. سیل جمعیت از فرودگاه به طرف بهشت زهرا (س)، مزار شهیدان انقلاب اسلامی، روانه شد تا سخنان تاریخی امام (ره) را بشنوند. در همین نطق بود که امام خمینی(ره) تعیین دولت با پشتیبانی مردم را اعلام کردند.
ایشان در این سخنرانی که یکی از پرجمعیت‌ترین اجتماعات تاریخ بود با تأکید بر حاکمیت ملی و نقش مردم در تعیین سرنوشت خود، غیر قانونی بودن مجلسین و رژیم سلطنت پهلوی را مطرح کردند و مصیبت هایی را که از رژیم طاغوتی نشات می گرفت، بر شمردند و خطوط آینده انقلاب را ترسیم کردند. امام (ره) در این سخنان با بیان رمز پیروزی فرمودند: «ما باید از همه طبقات ملت تشکر کنیم که این پیروزی تا اینجا به واسطه وحدت کلمه بوده است. وحدت کلمه مسلمین، همه، وحدت کلمه اقلیت های مذهبی با مسلمین، وحدت دانشگاه و مدرسه علمی، وحدت روحانی و جناح سیاسی. ما باید همه این رمز را بفهمیم که وحدت کلمه، رمز پیروزی است و این رمز پیروزی را از دست ندهیم».
پرواز انقلاب حادثه‌ای مهم در تاریخ معاصر ایران و جهان به شمار می آید زیرا اوج وحدت و یکدلی مردم ایران در حمایت از رهبری قاطع امام خمینی(ره) را نشان داد. همچنین این واقعه مهم از این جهت که تنها 10 روز پس از حضور امام خمینی(ره) در تهران، طومار نظام 2500 سال شاهنشاهی در ایران درهم پیچید و جهان شاهد پیروزی یکی از پرشکوه‌ترین و مردمی‌ترین انقلاب های زمان بود، نیز قابل تأمل و تفکر است.
منابع:
1. رابرت هایزر، مأموریت مخفی در ایران، ترجمه محمد حسین عادلی، تهران: رسا، 1365، ص 272
2. زبیگنو برژینسکی، اسرار سقوط شاه و گروگانگیری، ترجمه حمید احمدی، تهران: جامی، 1362، صص 58 51
3. روح‌الله حسینیان، یک سال مبارزه برای سرنگونی رژیم شاه (بهمن 1356 تا بهمن1357)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1385، ص 782؛
4. ابراهیم یزدی، آخرین تلاش ها در آخرین روزها، تهران: قلم، 1363، ص 129
5. اکبر هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات سال‌های 1357 و 1358، انقلاب و پیروزی، زیر نظر محسن هاشمی، به اهتمام عباس بشیری، تهران: معارف، 1383، صص 156 155
6. عباس قره‌باغی، اعترافات ژنرال، تهران: نشر نی، 1363، ص 295
7. صحیفه امام خمینی، تهران: نشر عروج، 1378، ج 5، ص 528
8. خاطرات حجت‌الاسلام سید علی‌اصغر دستغیب، همان، ص 77
*س_برچسب‌ها_س*
