30روز سرنوشت‌ساز بین ایران و تروئیکای اروپایی بعداز فعال شدن مکانیسم ماشه
اقتصادنیوز: ایران قبلا اعلام کرده بود که برای شرایطی از این دست آماده است و با چین و روسیه در این زمینه گفتگوهایی داشته. حالا دیپلمات‌های این دو کشور به الجزیره گفته‌اند پیش‌نویس قطعنامه روسیه و چین از طرف‌های توافق هسته‌ای ایران می‌خواهد که فوراً مذاکرات را از سر بگیرند.
به گزارش اقتصادنیوز، عصر روز پنجشنبه همانطور که پیش از این هم اعلام شده بود، تروئیکای اروپایی نامه فعال شدن مکانیسم ماشه را به بهانه اینکه ایران برجام را نقض کرده است به شورای امنیت سازمان ملل تسلیم کردند. تهران این اقدام اروپایی‌ها را تحریک‌آمیز و غیرقانونی خواند. همزمان رویترز گزارش داد، یک مقام ارشد ایرانی تصمیم تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) برای فعال کردن مکانسیم پس‌گشت (اسنپ بک) را «غیرقانونی و تاسف‌آور» خواند و گفت که ایران تحت فشار تسلیم نخواهد شد
مکانیسم ماشه فعال شد، اما...
مکانیسم ماشه پس از آن فعال شد که ایران و اروپا دو دور مذاکره رودررو در استانبول و سپس ژنو را پشت سر گذاشته و به توافق رسیدند که به گفتگوها ادامه دهند. ژان نوئل بارو وزیر امور خارجه فرانسه ضمن اعلام تصمیم سه کشور اروپایی عضو برجام برای فرآیند فعال‌سازی مکانیزم ماشه علیه ایران، ادعا کرد: به دیپلماسی برای جلوگیری از هسته‌ای شدن ایران پایبند هستیم.
در حال حاضر ایران 30 روز فرصت دارد تا برای حل و فصل مساله پا جلو بگذارد. این تنها فرانسوی‌ها نیستند که همزمان با فعال شدن مکانیسم ماشه که تحریم‌های بسیاری را به ایرانی‌ها تحمیل می‌کند، از دیپلماسی حرف می‌زنند. مایک روبیو وزیرخارجه آمریکا هم پس از انتشار خبر ارسال نامه توسط تروئیکای اروپایی از این اقدام حمایت و استقبال کرد و در ضمن اعلام کرد که آمریکا آماده گفت‌وگوی مستقیم با ایران بر سر مسائل هسته‌ای است. او مدعی شد که مکانیسم بازگشت تحریم‌ها نه تنها تناقضی با آمادگی مشتاقانه برای دیپلماسی از سوی آمریکا ندارد بلکه آن را تقویت می‌کند.
پیش از این آمریکایی‌ها خواهان تسلیم ایران به خواسته آنها برای تعلیق فعالیت‌های هسته‌ای خود شده بودند. این در حالیست که تهران اعلام کرده به‌هیچ‌وجه قصد چنین اقدامی را ندارد.
در نامه تروئیکای اروپایی چه آمده است؟
در نامه‌ای که روز پنجشنبه از سوی تروئیکا اروپایی ارسال و سپس در رسانه‌ها منتشر شد، آنها مدعی شدند که طی پنج سال گذشته به تعهدات خود در برجام متعهد بوده‌اند.
در این نامه سه کشور آلمان، بریتانیا و فرانسه تهران را متهم کرده‌اند که به شکل عامدانه برجام را نقض کرده‌است و برنامه هسته‌ای ایران تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌الملل است.
متن نامه سه کشور اروپایی به شرح زیر است:
ما، وزرای خارجه فرانسه، آلمان و بریتانیا، در این هدف اساسی مشترک هستیم که ایران هرگز نباید به دنبال دستیابی، تحصیل یا توسعه سلاح هسته‌ای باشد. پس از خروج ایالات متحده از برجام در 8 مه 2018، و با وجود اینکه ایران از مه 2019 اجرای تعهدات خود را تحت برجام متوقف کرد، فرانسه، آلمان و بریتانیا ("E3") به عنوان طرف‌های متعهد به این توافق باقی ماندند.
از سال 2019، ایران از محدودیت‌های برجام در مورد اورانیوم غنی‌شده، آب سنگین و سانتریفیوژها فراتر رفته، توانایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) برای انجام فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت برجام را محدود کرده و اجرای و روند تصویب پروتکل الحاقی موافقتنامه جامع پادمانی خود را متوقف کرده است. این اقدامات ناقض تعهدات ایران مندرج در برجام است و پیامدهای جدی بر ظرفیت ایران برای پیشرفت به سمت توسعه سلاح هسته‌ای دارد.
اکنون بیش از پنج سال از این موضوع می‌گذرد. از آن زمان، ما تمام تلاش ممکن را برای حل این بن‌بست انجام داده‌ایم. ما به طور مداوم تلاش‌های دیپلماتیک فشرده‌ای را برای کاهش تنش‌ها و کشاندن ایران و ایالات متحده به میز مذاکره برای یک راه حل جامع از طریق مذاکره انجام دادیم. ما با حسن نیت برای حفظ برجام، به امید یافتن راهی برای حل این بن‌بست از طریق گفتگوی سازنده دیپلماتیک، ضمن حفظ توافق و ماندن در چارچوب آن عمل کردیم.
این شامل استفاده از مکانیسم حل اختلاف برجام بود که در 14 ژانویه 2020 آغاز شد و توسط هماهنگ‌کننده برجام، مطابق با بند 36 برجام تأیید شد. E3 همچنین با حسن نیت در مذاکراتی که از 6 آوریل 2021 تا 28 فوریه 2022 برای برقراری مجدد انطباق کامل ایران با برجام و امکان بازگشت ایالات متحده به توافق انجام شد، شرکت کرد. هماهنگ‌کننده برجام پیشنهادات قابل اجرایی را در مارس و دوباره در اوت 2022 ارائه کرد. ایران هر دو بسته را رد کرد و همچنان خواسته‌های غیرقابل قبولی را فراتر از دامنه برجام مطرح کرد. با وجود این، ما به مشارکت با ایران به عنوان بخشی از تلاش‌های خود برای یافتن یک راه حل مسالمت‌آمیز برای این موضوع از طریق دیپلماسی، همانطور که در نامه خود به دبیرکل سازمان ملل متحد در 8 اوت 2025 آمده است، ادامه داده‌ایم.
در ژوئیه 2025، E3 پیشنهادی را برای تمدید قطعنامه 2231 و مکانیسم ماشه آن ارائه کرد. الزامات تعیین شده توسط E3 در ازای این تمدید، از جمله از سرگیری مذاکرات، انطباق ایران با تعهدات خود در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و اقداماتی برای رسیدگی به نگرانی‌های ما در مورد انباشت اورانیوم غنی شده بالا هنوز به طور رضایت‌بخشی توسط ایران برآورده نشده است. ترکیب چنین اقداماتی از سوی ایران و تمدید محدود به زمان، می‌توانست مسیری معتبر به سوی دستیابی به یک توافق سیاسی برای جایگزینی برجام و رفع نگرانی‌های دیرینه ما در مورد برنامه هسته‌ای ایران فراهم کند.
امروز، عدم پایبندی ایران به برجام واضح و تعمدی است و تاسیسات مهم در ایران خارج از نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دارند. ایران هیچ توجیه غیرنظامی برای انباشت اورانیوم غنی شده خود ندارد. بنابراین برنامه هسته‌ای آن همچنان یک تهدید آشکار برای صلح و امنیت بین‌المللی است.
این اطلاعیه، فرآیند ماشه تعریف شده در قطعنامه 2231 را آغاز می‌کند. این اطلاعیه یک دوره 30 روزه را قبل از احیای احتمالی قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت سازمان ملل متحد که خاتمه یافته بودند، باز می‌کند. ما تاکید می‌کنیم که این قطعنامه‌ها و اقداماتی که در بر دارند، یعنی تحریم‌ها و سایر اقدامات محدودکننده جدید نیستند. برعکس، این قطعنامه‌ها قبلاً توسط شورای امنیت مورد توافق قرار گرفته و با توجه به تعهدات ایران تحت برجام لغو شده بودند. با این حال، ایران تصمیم گرفته است که به این تعهدات پایبند نباشد. مطابق با قطعنامه 2231، ما به تلاش برای حل دیپلماتیک مسئله عدم پایبندی قابل توجه ایران ادامه خواهیم داد. ما از دوره 30 روزه برای ادامه تعامل با ایران در مورد پیشنهاد تمدید خود یا هرگونه تلاش دیپلماتیک جدی برای بازگرداندن انطباق ایران با تعهداتش استفاده خواهیم کرد.
یادآور می‌شویم اگر شورای امنیت سازمان ملل متحد ظرف 30 روز قطعنامه‌ای را برای ادامه لغو قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران تصویب نکند، شش قطعنامه شورای امنیت، از جمله تحریم‌ها، احیا خواهند شد.
عراقچی هشدار داد
عباس عراقچی وزیرخارجه کشورمان در مورد اقدام اروپایی‌ها علیه ایران به انها هشدار داد. بنا بر گزارش ایرنا، وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی ساعتی قبل طی تماس تلفنی وزیر امور خارجه کشورمان، قصد خود برای اطلاع‌رسانی رسمی به شورای امنیت جهت آغاز فرایند موسوم به حل و فصل اختلاف در برجام را به اطلاع وزیر امور خارجه کشورمان رساندند و در عین حال بر آمادگی خود برای یافتن یک راه حل دیپلماتیک طی 30 روز آینده برای حل و فصل موضوعات و جلوگیری از بازگشت قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت، تاکید کردند.
در این تماس تلفنی وزیر امور خارجه کشورمان اقدام سه کشور اروپایی در این زمینه را ناموجه، غیرقانونی و فاقد هرگونه مبنای حقوقی دانست. عراقچی با یادآوری عملکرد مسئولانه و مبتنی بر حسن نیت ایران در پایبندی به دیپلماسی برای حل و فصل مسائل مرتبط با موضوع هسته‌ای، تصریح کرد جمهوری اسلامی ایران برای حفظ و تامین حقوق و منافع ملی خود به نحو مقتضی به این اقدام غیرقانونی و ناموجه سه کشور اروپایی پاسخ خواهد داد. رئیس دستگاه دیپلماسی با تاکید بر جدیت ایران در دفاع از منافع و حقوق قانونی خود وفق حقوق بین‌الملل و پیمان منع اشاعه، ابراز امیدواری کرد سه کشور اروپایی با اتخاذ رویکردی مسئولانه و درک واقعیت‌های موجود، این حرکت نادرست خود را ظرف روزهای پیش روی به نحو مناسب اصلاح کنند.
تهران: تصمیم اروپا روند جاری همکاری ایران و آژانس را تضعیف کرد
پیش از اینکه تصمیم اخیر گرفته شود، روابط ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به دلیل حمله به ایران از سوی اسرائیل و آمریکا و جنگ 12 روزه تضعیف شده بود. با این‌حال این هفته بازرسان آژانس به تهران برگشتند و توافقی نسبی میان تهران و آژانس برای حضور آنها انجام گرفته بود.
اما حالا تهران بار دیگر اعلام کرده که تصمیم تروئیکای اروپایی در مورد فعال کردن مکانیسم ماشه به روند جاری همکاری‌های ایران و آژانس ضربه خواهد زد و آن را تضعیف می‌کند. در بخشی از این بیانیه آمده است: این اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی بودند نه ایران که نه‌تنها تعهدات خود را در روز انتقالی (18 اکتبر 2023) اجرا نکردند، بلکه تحریم‌های غیرقانونی جدیدی علیه شرکت های هواپیمایی و شرکت‌های کشتیرانی غیرنظامی ایران اعمال کردند. این تصمیم سه کشور اروپایی به‌شدت روند جاری تعاملات و همکاری‌های ایران و آژانس را تضعیف خواهد کرد. این تشدید تحریک‌آمیز و غیرضروری با پاسخ‌های مقتضی همراه خواهد بود. مسیری که سه کشور اروپایی برگزیده‌اند، در صورت مهار نشدن، پیامدهای شدیدی برای اعتبار و ساختار شورای امنیت خواهد داشت. توسل به ساز و کار موسوم به اسنپ بک بدون طی روند مقتضی و ارائه مبانی حقوقی معتبر نه تنها اعتماد به تصمیم‌های شورا را تضعیف می‌کند، بلکه صلح و امنیت بین‌المللی را نیز در معرض خطر قرار خواهد داد.
نمایندگان مجلس واکنش نشان دادند
برخی از نمایندگان مجلس ایران ساعتی بعد از اعلام فعال شدن مکانیسم ماشه عکس‌العمل نشان دادند.
ابوالفضل ابوترابی، عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس شورای اسلامی، درباره تهدید کشورهای اروپایی به فعال کردن مکانیزم ماشه گفت: اولین نکته این است که جمهوری اسلامی ایران عملاً دیگر چیزی برای از دست دادن در عرصه تحریم‌ها ندارد. هر آنچه که دشمن می‌توانست علیه ملت ایران تحریم کند، تاکنون انجام داده است. بنابراین فعال شدن مکانیزم ماشه نه تحریم تازه‌ای به همراه خواهد داشت و نه فشار جدیدی ایجاد می‌کند. او افزود: مکانیزم ماشه از ابتدا هم سازوکاری غیرقانونی بود که در پی خروج آمریکا از برجام و عمل نکردن اروپایی‌ها به تعهداتشان، اساساً بی‌اعتبار شد. امروز دیگر چیزی به نام برجام باقی نمانده است. آمریکایی‌ها با خروج یک‌جانبه خود این توافق را نابود کردند و اروپایی‌ها نیز با بی‌عملی خود در واقع آن را پاشاندند. بنابراین تهدید به فعال کردن مکانیزم ماشه بیش از آنکه جنبه حقوقی و اجرایی داشته باشد، یک جنگ روانی است. اگر اروپایی‌ها چنین اشتباهی مرتکب شوند، ایران قطعاً دست‌بسته نخواهد بود. اقدام متقابل جزو اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی است و ما ساکت نمی‌نشینیم. یکی از این گزینه‌ها، خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) است که در صورت لزوم عملی خواهد شد.
همچنین، حامد یزدیان، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی و نماینده اصفهان، با اشاره به احتمال فعال شدن مکانیسم تاکید کرد: اگر کشورهای اروپایی این مکانیسم را علیه ایران فعال کنند، جمهوری اسلامی ناچار است از ان‌پی‌تی خارج شود.
روسیه و چین چه خواهند کرد؟
ایران قبلا اعلام کرده بود که برای شرایطی از این دست آماده است و با چین و روسیه در این زمینه گفتگوهایی داشته. حالا دیپلمات‌های این دو کشور به الجزیره گفته‌اند پیش‌نویس قطعنامه روسیه و چین از طرف‌های توافق هسته‌ای ایران می‌خواهد که فوراً مذاکرات را از سر بگیرند. بر اساس گفته‌های این رسانه روسیه و چین پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای شورای امنیت تهیه می‌کنند تا توافق هسته‌ای با ایران را به مدت 6 ماه تمدید کنند.
همچنین بخوانید- موضع روسیه درباره اقدام تروئیکای اروپایی و فعال سازی مکانیسم ماشه | هیچ مبنای قانونی ندارد
- علت حضور بازرسان آژانس در ایران از زبان عراقچی | ورود بازرسان با تصمیم شعام انجام شده است
- پاسخ عراقچی به احتمال وقوع دوباره جنگ / فکر نمی کنم این کار را تکرار کنند اما ما آماده‌ایم
- خروجی مذاکرات ژنو؛ مبهم و شاید بدون پیشرفت محسوس | ایران و آژانس به توافق جدید رسیدند؟
