33 چهره فرهنگی که در سال 1401 درگذشتند + عکس و فیلم

به گزارش مشرق، امروز پنجشنبه سوم فروردین‌ماه مصادف شده با اولین روز ماه رمضان و اولین شب جمعه سال 1402 که در فرهنگ دینی ما روز یاد کردن اموات و طلب مغفرت و خیرات برای آنان است. به مناسبت این روز یادی می‌کنیم از چهره‌های فرهنگی که سال 1401 درگذشتند و دیگر میان ما نیستند. همگی را به فاتحه‌ای مهمان کنید.

فروردین‌ماه

دوم فروردین

آیت الله محمد محمدی نیک، معروف به آیت الله محمدی ری شهری از کارگزاران نظام جمهوری اسلامی و نماینده ولی فقیه و تولیت آستان حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام دعوت حق را لبیک گفت.

این عالم ربانی سال 1325 در تهران متولد شد و از سال 1340 برای تحصیل به قم رفت و در محضر علمایی چون حضرات آیات گلپایگانی، وحید خراسانی، حائری، جواد تبریزی و... کسب فیض کرد.

آیت الله ری شهری در سال‌های انقلاب در صف اول مبارزات قرار داشت و پس از انقلاب هم در مسئولیت‌هایی چون عضویت در مجلس خبرگان رهبری، تصدی وزارت اطلاعات، دادستانی کل کشور و برخی مسئولیت‌های دیگر از جمله تولیت آستان حضرت عبدالعظیم حسنی علیه‌السلام و تاسیس و مدیریت دانشگاه قرآن و حدیث خدمت کرد.

اردیبهشت‌ماه

دوم اردیبهشت

آیت‌الله سیدمهدی موسوی بجنوردی از علمای تهران در این روز در سن 88 سالگی دعوت حق را لبیک گفت. او از علمای تهران و فرزند ارشد آیت‌الله میرزا سیدحسن موسوی بجنوردی و نواده آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی بود. «تحریر الأصول»، «کتاب الطهاره» و «کتاب البیع» از آثار منتشر شده مرحوم آیت‌الله بجنوردی است.

پیکر این عالم ربانی در جوار مرقد مطهر حضرت ثامن‌الحجح علی بن موسی الرضا علیه‌السلام به خاک سپرده شد.

26 اردیبهشت

حضرت آیت‌الله سید عبدالله فاطمی‌نیا استاد برجسته اخلاق، در این روز جان به جان‌آفرین تقدیم کرد و روح مطهرش به ملکوت اعلی پیوست. او در سال 1325 در تبریز چشم به جهان گشود. وی از کودکی تحت تربیت دینی و علمی پدر خود (میراسماعیل) که از علمای اهل عرفان بود، قرار گرفت؛ سپس نزدیک به 30 سال نزد حسن مصطفوی (از شاگردان مرحوم آیت‌الله سیدعلی قاضی) تحصیل کرد و تحت تعلیم و تربیت وی قرار داشت و همزمان تحصیلات حوزوی خویش را هم دنبال می‌کرد. پس از مصطفوی، او از محضر علمایی چون علامه طباطبایی، سیدمحمدحسن الهی‌طباطبایی (برادر کوچک‌تر علامه طباطبایی)، محمدتقی آملی، سیدرضا بهاءالدینی، محمدتقی بهجت و علامه جعفری - که بیشترشان شاگردان آیت‌الله قاضی بزرگ بودند، در علوم اسلامی و عرفان بهره برد. از این رو، با یک واسطه از شاگردان «سیدعلی قاضی» محسوب می‌شود.

آیت‌الله فاطمی‌نیا ازجمله کارشناسان علوم اسلامی بود که به تحقیق و پژوهش در این زمینه اشتغال داشت. از دیگر فعالیت‌های این عالم ربانی، می‌توان به تدریس در حوزه‌های علمیه، حضور در برنامه‌های مذهبی صداوسیما به عنوان کارشناس و سخنرانی در مراکز حوزوی و دانشگاهی اشاره کرد.

این استاد اخلاق درمورد علم رجال و عرفان‌نظری، دارای آگاهی گسترده بود و درعین‌حال بیشتر به خطابه در منابر عمومی می‌پرداخت. آیت‌الله فاطمی‌نیا از مفسران معروف و زبردست صحیفه سجادیه و نهج‌البلاغه به‌شمار می‌رود و در جلسات متعددی در این موارد به سخنرانی پرداخته بود.

خردادماه

22 خرداد

حاج سید حسن خوانساری وحید از روضه‌خوان‌های شرق تهران که سال‌ها در مجالس روضه‌های خانگی و مجالس هفتگی جامعه مداح شرق تهران ذکر و نام ارباب بی‌کفن را برده بود، در این روز در سن 94 سالگی دارفانی را وداع گفت. او از زمان شیوع بیماری کرونا در خانه ماند و زمین‌گیر شد و در نهایت بر اثر کهولت سن درگذشت.

صوت خاطره‌ای از این پیرغلام سیدالشهدا را اینجا بشنوید:

پیکر این مرحوم در قطعه 222 بهشت زهرا و کنار همسر مرحومش به خاک سپرده شد.

24 خرداد

حاج رحیم میرزا حیدری مداح و پیرغلام حسینی که در اردبیل به شیخ‌الذاکرین شناخته می‌شد، براثر بیماری در بیمارستان علوی اردبیل درگذشت. پیکر این مرحوم روز چهارشنبه 25 خردادماه پس از اقامه نماز با حضور آیت‌الله سیدحسن عاملی نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه اردبیل در قطعه مفاخر آرامستان بهشت زهرا اردبیل به خاک سپرده شد.

این پیرغلام سید الشهدا (ع) در سال 1308 در خانواده‌ای عاشق اهل بیت (ع) در اردبیل به دنیا آمد و در مکتب خانه مرحوم میرزا عزیز که در کوچه یساول اردبیل دایر بود، زبان عربی و نیز نوحه‌خوانی و مداحی را فرا گرفت. وی از کسبه خوشنام بازار تاریخی اردبیل هم به حساب می‌آمد.

در هفتمین اجلاس تجلیل از پیر غلامان حسینی کشور که در حسینیه اعظم زنجان برگزار شد، حاج رحیم میرزا حیدری به عنوان منتخب پیرغلام حسینی معرفی و تجلیل شد.

28 خرداد

احمد مهدوی دامغانی، مدرس، محقق، مترجم و پژوهشگر حوزه دین روز جمعه، 28 خردادماه در سن 96 سالگی درگذشت. او در 13 شهریور سال 1305 خورشیدی در محله نوغان مشهد متولد شد. پدر او، آیت‌الله حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی از بزرگان خراسان و از مدرسان نامدار حوزه علمیه مشهد بود که بیش از نیم قرن به تدریس فقه و اصول سطح و خارج اشتغال داشت و شاگردان بسیاری را در فقه و اصول پرورش داد که بعد از ایشان در زمره مراجع تقلید، مجتهدین و استادان برجسته فقه و اصول حوزه علمیه خراسان و سایر بلاد گردیدند.

مهدوی دامغانی علوم متداول قدیم و جدید را در شهر مشهد فراگرفت و سپس در تهران اقامت گزید. در سال 1327 از دانشکده معقول و منقول (بعداً الهیات) دانشگاه تهران و در سال 1333 در رشته ادبیات فارسی از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران لیسانس گرفت. در سال 1342 از دانشگاه تهران هم درجه دکتری در زبان و ادبیات فارسی گرفت. موضوع رساله دکتری او تصحیح کتاب «کشف‌الحقایق» عزیزالدین نسفی به راهنمایی محمدتقی مدرس رضوی بود.

پس از گذراندن دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی به عنوان استاد دانشگاه تهران به تدریس در دانشکده‌های ادبیات و الهیات دانشگاه تهران پرداخت. از سال 1353 تا 1354 در دانشگاه مادرید به تدریس ادبیات عرب و فارسی و فقه اسلامی اشتغال داشت. مهدوی دامغانی چندین سال سردفتر اسناد رسمی در تهران و از سال 1354 رئیس کانون سردفتران اسناد رسمی بود.

احمد مهدوی دامغانی از سال 1366 مقیم آمریکا و در دانشگاه هاروارد و دانشگاه پنسیلوانیا مشغول به تدریس در مقطع دکتری و پست دکتری بوده است. رشته‌های تدریس او در آمریکا شامل معارف اسلامی، ادبیات عرب، ادبیات فارسی، فقه، تفسیر و برخی علوم اسلامی بود.

مهدوی به دلیل آنکه خراسانی بود و در مشهد بزرگ شده است، معمولا از عبارت «ما مشهدی‌ها» استفاده می‌کرد. او شیعه دل‌بسته حضرت ثامن‌الحجج (ع) است. به همین دلیل، جابه‌جا از آستان مقدسه وی سخن می‌گفت و روحانیان و علما و خدمه آن حرم قدسی را می‌شناخت.

چندی پیش، وقتی استاد مهدوی دامغانی به صورت مجازی در برنامه تلویزیونی شوکران دعوت شده بود، با هیجان و گریه بسیار سخن خود را با سلام و عرض ارادت به حضرت علی‌بن موسی‌الرضا (ع) آغاز کرد که مورد توجه بسیاری از مخاطبان قرار گرفت.

اظهارات مرحوم احمد مهدوی دامغانی در برنامه شوکران

30 خرداد

محمدعلی کریمخانی مداح اهل بیت (ع) و خواننده قطعه مشهور «آمدم ای شاه پناهم بده» در این روز در 72 سالگی درگذشت. او متولد سال 1329 در نرجه استان قزوین بود. او از کودکی به مداحی علاقه‌مند بود و در محافل و هیأت‌ها در ایام محرم و رمضان مناجات‌خوانی و مداحی می‌کرد. اولین مداحی خود را در سن 16 سالگی در حرم و ولادت امام رضا (ع) با نوای خاص و رسای خود خواند. او از محضر استاد مرحوم حسین صبحدل بهره برده و توسط ایشان وارد رادیو شد.

استاد کریمخانی در سال 1387 با آهنگسازی آریا عظیمی‌نژاد قطعه مشهور «آمدم ای شاه پناهم بده / خط امانی ز گناهم بده» را که در وصف حضرت امام رضا (ع) بود، خواند و فضای ایران را عطرآگین کرد. آلبوم «ساقی سرمست» در رثای شهیدان کربلا نیز از دیگر آثار اوست. از بهترین آثار وی می‌توان به «آمدم ای شاه پناهم بده» و همچنین «نجوای عاشورایی، حسین آرام جانم و حسین روح و روانم» اشاره کرد.

اثر «آمدم این شاه پناهم بده» را بشنوید:

پیکر این مرحوم در استان قزوین، تاکستان، روستای نرجه، به خاک سپرده شد.

تیرماه

8 تیر

کامبیز تشیعی شاعر و مترجم ایرانی که به شوالیه شعر ایران در ایتالیا شهرت داشت در شهر پادوا درگذشت. تشیعی که در سال 1990 موفق شده بود عنوان شوالیه را از آکادمی بین‌المللی ادب و هنر «رجیو امیلیا بورتو» ایتالیا دریافت کند از خود آثار متعددی به زبان‌های فارسی و ایتالیایی به یادگار گذاشته است.

وی در سال‌های اخیر با ترجمه اشعار شاعران مطرح ایرانی به زبان ایتالیایی تلاش کرد شعر و ادب ایران را به دنیا معرفی کند. تشیعی آثار شاعران شناخته شده‌ای از جمله: سیدعلی موسوی گرمارودی، عمران صلاحی، قیصر امین‌پور، نیما یوشیج، سهراب سپهری، فروغ فرخزاد، احمد شاملو، منوچهر آتشی، طاهره صفارزاده، پوران فرخزاد و محمدرضا شفیعی کدکنی را ترجمه و در مجله پونتودی‌ویستا (Peuntodivista) به‌چاپ رسانده بود.

شوالیه شعر ایران که پیش‌تر جایزه اول بین المللی جشنواره شعر ونیز را هم به دست آورده بود عضو انجمن ادبی دانته بود و در سال 2005 نیز موفق شده بود جایزه فستیوال ادبی اروپایی شهر وین را کسب کند. «درس‌های عاشقانه» معروف‌ترین کتاب کامبیز تشیعی است که در دو دفتر، به زبان فارسی منتشر شده است. کامبیز تشیعی متولد 1325 بود و به دلیل سرطان ریه از دنیا رفت.

10 تیر

کونیکو یامامورا مادر شهید «محمد بابایی» در این روز درگذشت. او تنها مادر شهید دفاع مقدس با اصالت ژاپنی است. فرزند شهیدش جوان 19 ساله‌ای بود که هم در دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی فعالیت‌های زیادی داشت و هم در زمان جنگ تحمیلی با وجود سن کم، راهی جبهه‌ها شد تا از اسلام و ایران دفاع کند که در عملیات والفجر یک، در منطقه فکه به شهادت رسید.

شهید «محمد بابایی» در بیست و نهم بهمن ماه سال 42 در تهران چشم به جهان گشود. دانشجوی کارشناسی در رشته ریاضی بود و به عنوان بسیجی در جهبه حق علیه باطل حضور یافت. او در بیست و دوم فروردین ماه 62 بر اثر اصابت ترکش توسط نیروهای عراقی شهید شد.

صحبت‌های مادر شهید درباره فرزندش

کونیکو یامامورا در خانواده‌ای بودایی در ژاپن متولد شد و در 20 سالگی با جوانی مسلمان و ایرانی آشنا شد و تحت تاثیر اخلاق اسلامی این جوان مسلمان به دین اسلام مشرف شده و با الهام از کتاب آسمانی قرآن نام «سبا» را برای خود برگزید. یامامورا بعد از ازدواج به ایران مهاجرت کرد و صاحب فرزندی شد که عازم جبهه‌های نبرد جنگ تحمیلی شده و به شهادت رسید.

کتاب «مهاجر سرزمین آفتاب» توسط حمید حسام از نویسندگان آثار دفاع مقدس و با همکاری مسعود امیرخانی گردآوری و تنظیم شد و از سوی انتشارات «سوره مهر» هم اکنون در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد.

17 تیر

حسن ذوالفقاری پژوهشگر ادبیات عامه، منتقد ادبی و از استادان برجسته زبان و ادبیات فارسی، شامگاه 17 تیر در56 سالگی بر اثر سکته قلبی درگذشت. ذوالفقاری پژوهشگر ادبیات داستانی و فرهنگ عامه بود که در حوزه زبان‌شناسی و تدریس زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان نیز فعالیت داشت. وی ریاست مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس، عضویت در کمیته تدوین سند خط و زبان فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی و سردبیری فصلنامه علمی پژوهشی فرهنگ و ادبیات عامه را در کارنامه داشت و عضو قطب زبان فارسی و هیات علمی دانشنامه فرهنگ مردم مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی بود.

از آثار این استاد زبان و ادبیات فارسی می‌توان به «از گلستان من ببر ورقی»، «فرهنگ بزرگ ضرب المثل های فارسی»، «یکصد منظومه عاشقانه فارسی»، «باورهای عامیانه مردم ایران» و... اشاره کرد.

مردادماه

19 مرداد

هوشنگ ابتهاج، شاعر و ترانه‌سرای بزرگ معاصر، پس از تحمل یک دوره بیماری در این روز درگذشت. زنده‌یاد ابتهاج متولد اسفند 1306 در رشت بود و در سن 95 سالگی درگذشت. هوشنگ ابتهاج دوره تحصیلات دبستان را در رشت و دبیرستان را در تهران گذراند و در همین دوران اولین دفتر شعر خود را با نام نخستین نغمه‌ها منتشر کرد.

سایه در مجموعه‌های بعدی، اشعار عاشقانه را رها کرد و با کتاب شبگیر خود که حاصل سال‌های پر تب و تاب پیش از سال 1332 است به شعر اجتماعی روی آورد. مجموعه «چند برگ از یلدا» راه روشن و تازه‌ای در شعر معاصر گشود. از نمونه کارهای وی می‌توان به آلبوم دستگاه چهارگاه و نغمه افشاری که در سال 1355 توسط کانون فکری کودکان و نوجوانان منتشر شد، اشاره کرد. در این آلبوم نوازندگان برجسته به شکل تک‌نوازی و گروه‌نوازی در گوشه‌های دستگاه‌ها و آوازهای ایرانی جهت آموزش به نوجوانان علاقه‌مند به هنرنمایی پرداختند.

ابتهاج از سال 1350 تا 1356 شمسی سرپرست برنامه «گل‌ها» در رادیو ایران و پایه‌گذار برنامه موسیقایی گلچین هفته بود. تعدادی از غزل‌ها، تصنیف‌ها و اشعار نیمایی او توسط موسیقی‌دانان ایرانی نظیر محمدرضا شجریان، علیرضا افتخاری، شهرام ناظری، حسین قوامی و محمد اصفهانی اجرا شده‌است. تصنیف خاطره‌انگیز «تو ای پری کجایی» و تصنیف «ایران ای سرای امید» از اشعار سایه است.

23 مرداد

حجت‌الاسلام محمدرضا شهیدی‌پور استاد پیشکسوت و حافظ کل قرآن کریم در این روز دعوت حق را لبیک گفت. این فعال قرآنی چند سالی است به دلیل بیماری ریوی و مغزی در بستر بود و امروز پس از گذراندن یک دوره طولانی بیماری بدرود حیات گفت.

استاد محمدرضا شهیدی پور متولد 1337 شهر مقدس قم بود. وی فعالیت‌های قرآنی را از سال 1351 در کنار مرحوم ابوالفضل علامی آغاز کرد و به حفظ قرآن کریم پرداخت و همین سال هم به حوزه علمیه قم رفت. او سال 1355 موفق به حفظ کل قرآن کریم شد و به عنوان یکی از اساتید قرآن معمم کشور معروف شد.

بعد از انقلاب این استاد قرآن کریم در نهادهای انقلابی از جمله سپاه پاسداران، بسیج، جهاد سازندگی، اوقاف و امور خیریه و سازمان تبلیغات اسلامی به ترویج و تدریس قرآن پرداخت و در مسابقات قرآن کریم هم به عنوان داور حضور داشت.

این استاد عزیز از سال‌های پیش از انقلاب اسلامی با تهیه تجهیزات ضبط تلاوت خصوصاً از رادیو مصر اقدام به جمع‌آوری تلاوت‌های ستارگان جهان اسلام کرد و در این راستا حدود 20 هزار تلاوت ناب از قاریان مصری و دیگر کشورها را ضبط کرد. وی چند سال قبل همه آرشیوش را به صورت رایگان در اختیار شورای عالی قرآن و رادیو قرآن قرار داد تا ضمن دیجیتال‌سازی، تلاوت‌ها مورد پالایش و تدوین قرار گرفته و ماندگار شوند.

27 مرداد

محمدتقی انصاریان از پیشکسوتان حوزه نشر و مدیر انتشارات انصاریان، بزرگترین مجموعه انتشاراتی کتب شیعه به زبان‌های خارجی، در این روز پس از عمری مجاهدت دینی و علمی دعوت حق را لبیک گفت و به دیدار معبود شتافت. مرحوم محمدتقی انصاریان در دهه 80 به عنوان خادم برجسته قرآن کریم و ناشر برتر کشور معرفی و از ایشان تجلیل به عمل آمد.

او بیش از نیم قرن در عرصه نشر، ترجمه و گسترش کتاب‌های ارزشمند شیعه فعالیت داشته و بیش از 1200 عنوان کتاب به زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی، اردو، فرانسه، ترکی استانبولی، ترکی آذری، روسی، اسپانیولی، چینی، ژاپنی و آفریقایی چاپ و منتشر کرده است که بسیاری از آنان در کتابخانه های جهان اسلام مورد استفاده شیعیان قرار گرفته است.

این فعال فرهنگی طی چند سال گذشته، کتب ارزشمندی در خصوص زندگی علمای بزرگ شیعه جمع آوری و منتشر کرده بود. این مرحوم، برادر حاج رضا انصاریان صاحب نوای ماندگار صلوات خاصه امام رضا (ع) و پسر عموی حجت‌الاسلام حسین انصاریان بود.

28 مرداد

کیومرث عباسی قصری شاعر غزل‌سرا در این روز درگذشت. کیومرث عباسی متخلص به «قصری» 22 آبان 1320 در قصرشیرین متولد شد. او استعداد شاعری خود را مدیون پیرمرد کفاشی است که مغازه‌اش محل رفت و آمد شعرا بوده است. وی فارغ‌التحصیل کارشناسی رشته علوم قضایی است و مدتی ریاست راهنمایی و رانندگی کرمانشاه را بر عهده داشته است.

عباسی با درجه سرهنگی بازنشسته شده و در تهران سکونت داشت. وی با زبان کردی نیز شعر می‌نوشت و اشعارش تاکنون در روزنامه‌ها و مجلات مختلفی چاپ شد. مجموعه شعرهای «آیه‌های زمینی آواز»، «قناری در قفس» و «گزیده ادبیات معاصر شماره 40» دربردارنده اشعار فارسی او بود.

شهریورماه

دوم شهریور

حسین محمدزاده صدیق (متخلص دوزگورن) شاعر، نویسنده، مترجم، پژوهشگر و استاد دانشگاه و از بزرگان شعر و ادب آذربایجان، پس از گذراندن یک دوره بیماری، در این روز در سن 77 سالگی در یکی از بیمارستان‌های تهران درگذشت.

مرحوم پرفسور محمدزاده صدیق متولد 1324 محله سرخاب تبریز بود. وی بعد از دریافت مدرک کارشناسی ادبیات فارسی از دانشگاه تهران و مدرک کارشناسی ادبیان ترکی از دانشگاه استانبول ترکیه دریافت کرد و در سال 1362 موفق به دریافت مدرک دکتری ادبیات تطبیقی زبان فارسی عربی و ترکی از این دانشگاه شد.

این مرحوم دارای بیش از 300 عنوان کتاب در حوزه ادبیات آذربایجان و ادبیات فارسی است که ترجمه کامل دیوان حکیم ملامحمد فضولی، دیوان اشعار ترکی غریبی تبریزی و تذکره مجالس شعرای روم، و همچنین ترجمه دیوان امام خمینی (ره) به زبان ترکی از آثار برجسته آن مرحوم است.

4 شهریور

آیت‌الله شیخ محمدعلی ناصری، مجتهد، مروج فرهنگ مهدویت و از علمای اخلاق حوزه علمیه اصفهان در این روز درگذشت. او متولد سال 1309 در شهر دولت‌آباد شهرستان برخوار بود. این عالم ربانی تحصیلات خود را در دولت آباد آغاز کرد و سپس به حوزه علمیه اصفهان وارد شد. در 14سالگی همراه با پدرش حجت‌الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمدباقر ناصری که از عالمان زمان خود به‌شمار می‌رفت، به نجف اشرف رفت و به مدرسه صدر نجف وارد شد.

این عالم ربانی علوم ادبی شامل حاشیه ملا عبدالله بر متن منطقی تفتازانی و قسمتی از شرح لمعه را نزد مرحوم آیت‌الله مدرس افغانی فرا گرفت و ادامه شرح لمعه را از محضر آیت الله مجتبی لنکرانی، مکاسب را محضر مرحوم آیت الله حاج شیخ عبدالکریم کرونی اصفهانی و کفایه را از محضر آیت الله حاج شیخ محمد حسین دهاقانی و برای دومین مرتبه باز در محضر آیت الله شیخ صدرا بادکوبه‌ای فراگرفت، همچنین خارج مکاسب صلاه آیات را از محضر آیت الله سید عبدالهادی شیرازی و خارج بیع و خیارات را از محضر امام خمینی (ره) آموخت؛ ضمن اینکه در بحث خارج کتاب الحج آیت الله سید محمود شاهرودی نیز حضور داشت و یک دوره کامل اصول الفقه را از محضر آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی فرا گرفت.

از این استاد اخلاق که عاشق و شیفته امام زمان (عج) بود و در ترویج فرهنگ مهدویت اهتمام بسیار داشت آثار شاخصی به‌جا مانده است که ازجمله می‌توان به مجموعه سخنرانی‌های وی درباره حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه اشاره کرد که با نام «آب حیات» جمع‌آوی شده است، همچنین «در امتداد نور» شامل مجموعه سخنرانی‌های آیت‌الله ناصری درباره آیات تاویل شده به حضرت ولی عصر (عج) و آخرالزمان است؛ ضمن اینکه «سخن دوست» نیز شامل گزیده‌ای از سخنرانی‌های ایشان درباره قطب عالم امکان حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه؛ کتاب «رسم بندگی» نیز سخنرانی‌های آیت‌الله ناصری درباره فرازهایی از خطبه بلند حضرت امیرالمومنین علیه السلام در مورد حالات و خصوصیات اخلاقی متقین است. همچنین حوزه علمیه حضرت ولی عصر (عج)، حوزه علمیه صاحب الزمان (عج)، حوزه علمیه نرجس خاتون و موسسه تحقیقات نجوم اسلامی و موسسه دارالهدی قم و بنیاد علمی - فرهنگی هاد تحت اشراف آیت الله ناصری اداره می‌شد.

نماهنگی از درگذشتگان فرهنگی سال 1401

ششم شهریور

آیت‌الله سیدحسن سعادت مصطفوی در این روز در سن 86 سالگی دعوت حق را لبیک گفت. او متولد 1315 شهرستان قائن خراسان جنوبی، عضو هیأت علمی دانشکده الهیات دانشگاه امام صادق (ع) و مدیر گروه فلسفه و کلام اسلامی این دانشکده و از شاگردان آیت‌الله حاج شیخ محمدتقی آملی و حاج شیخ محمدحسین تهرانی نجفی و صاحب «شرح نمط سوم اشارات و تنبیهات ابن سینا» بود.

16 شهریور

محمد علی خزائلی استاد حوزه علمیه در این روز به دلیل سکته قلبی جان به جان آفرین تسلیم کرد. او فرزند عبدالله در 26 دی ماه 1334 هجری شمسی در نجف‌آباد چشم به جهان گشود.

مهرماه

5 مهر

حاج محسن لبانی مطلق، یکی از پیرغلامان اهل بیت عصمت و طهارت (ع) و از یاران دیرین امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری در این روز در شامگاه سی ام صفر مصادف با سالروز شهادت حضرت علی ابن موسی الرضا (ع) دعوت حق را لبیک گفت.

مرحوم لبانی که عمری را در راه اسلام و اهل بیت (ع) گذراند و سوابق مبارزاتی با رژیم ستمگر شاهنشاهی را در طول عمر خود داشت و از معتمدین و یاران صدیق امام (ره) و رهبری بود.

وی بعد از انقلاب به همراه مرحوم آیت الله انواری و مرحوم شهید محلاتی به عضویت شورای عالی حج در آمد و همچنین نماینده حضرت امام در سرپرستی صندوق تعاون صنفی به همراه شهید محلاتی و مرحوم حبیب الله عسکر اولادی بود.

15 مهر

سید رضا موید، شاعر پیشکسوت آئینی در این روز درگذشت. او در سال 1321 در مشهد مقدس دیده به جهان گشوده بود. او تحصیلات مقدماتی را در مکتب‌خانه پشت سر گذاشت و پس از آن به شغل آزاد روی آورد. موید سرودن را از 12 سالگی آغاز کرد؛ علاقه‌اش به شعر پای او را به کتابخانه آستان قدس رضوی گشود و باعث شد ساعت‌ها در جوار حرم مطهر رضوی به مطالعه دیوان اشعار گذشتگان بپردازد.

او طی سال‌های متمادی اشعار قابل توجه آئینی سروده که همواره مورد استفاده ذاکران و مداحان اهل بیت (ع) قرار گرفته است.

موید از بزرگان شعر آئینی به شمار می‌آید و هیچ مناسبتی در تقویم تشیع نیست که برای آن شعری نسروده باشد. «گل‌های اشک»، «جلوه‌های رسالت»، «نغمه‌های ولایت»، «سفینه‌های نور» و «چکامه عشق» بخشی از آثار متعدد او است که منتشر شده است.

آبان ماه

15 آبان

حجت‌الاسلام محمود شریعت‌زاده سخنران و نویسنده مذهبی در این روز در 74 سالگی به دلیل ایست قلبی درگذشت. از این سخنران مذهبی بیش از 25 عنوان کتاب دینی به زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی و اردو به یادگار مانده است که از آن‌ها می‌توان به آئین زندگی از دیدگاه قرآن و عترت، حسین شریک القرآن، الحیاه فی نظر القرآن و العتره (ع)، الخصال الفریده من مناقب مولانا امیرالمؤمنین، امام حسین (ع) شریک قرآن، حدیث کسا، در پرتو نور هدایت (احیاء المیت بفضائل اهل بیت (ع))، فی ضلال اولیا الله، وصایا الصادقین، آثار و فواید دعای فرج و... یاد کرد.

پیکر این مرحوم در ضلع جنوبی حرم عبدالعظیم حسنی (ع) تشیع و در باغ طوطی به خاک سپرده شد.

16 آبان

غلامرضا سلیمانی شاعر و ترانه سرا کشورمان، سرانجام پس از تحمل یک دوره 2 ساله بیماری در این روز درگذشت. غلامرضا سلیمانی، صاحب آثاری چون مجموعه شعر «به من نامه بنویس» و «پرستاری که شکل تو بود» است و تاکنون ترانه‌هایی از او توسط برخی خوانندگان نام آشنا از جمله سالار عقیلی اجرا شده است.

شاعر کتاب «به من نامه بنویس»، از فعالان فرهنگی و بنیانگذاران انجمن ادبی ایران خودرو و فعالان انجمن‌های ادبی منطقه 18 تهران است و این ترانه سرا از اولین اعضای انجمن نسل مروارید و شاگردان استاد خلیل عمرانی است.

او در دهه 80 و اوایل دهه 90 حضور پررنگی در جشنواره‌های مختلف ادبی داشته و همچنین با عضویت در شورای شعر بسیج به داوری در جشنواره‌های این حوزه نیز اشتغال داشته‌است.

18 آبان

ابوالقاسم حسینجانی، شاعر، نویسنده و مترجم در این روز در سن 73 سالگی درگذشت. زنده‌یاد حسینجانی در 12 شهریور 1328 در بندرانزلی دیده به جهان گشود. فعالیت در مطبوعات را از سال 1340 با فروش روزنامه آغاز کرد. اولین‌بار در سن 12 سالگی شعری طولانی سرود: «برگی از اوراق دیگر شد شکسته / بار دیگر شاخه‌ای از شاخه‌هایم...».

وی با اتمام مقطع دبیرستان در رشته ریاضی و اخذ دیپلم در سال 1347 موفق به ورود به دانشگاه شد. باوجود علاقه شخصی وی به تحصیل در رشته پزشکی که برگرفته از مطالعات مفصلش در ارتباط با ابوعلی سینا بود اما در نهایت وی در دانشکده فنی دانشگاه تبریز تحصیلات را تا مقطع فوق لیسانس ادامه داد. طی سال‌های 56 و 57 که زمان شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران بود، کتاب «حسین (ع) احیاگر آدم» را منتشر کرد.

از دیگر آثار او می‌توان به «جغرافیای رازها (مجموعه شعر عاشورایی)»، «عشق کبریت نیست که بی‌خطرش را بسازند»، «آزادسازی انسان و جهان در اندیشه‌های راهبردی پیامبر» و «دور بهار را، سیم خاردار، نمی‌شود کشید» اشاره کرد.

30 آبان

آیت‌الله محمدحسن قافی یزدی استاد پیشکسوت حوزه علمیه یزد و از شاگردان آیات عظام بروجردی (ره)، خویی (ره) و امام خمینی (ره) در این روز در سن 87 سالگی دارفانی را وداع گفت و به دیار باقی شتافت.

آیت‌الله قافی یزدی سال 1314 شمسی در خانواده‌ای مذهبی در یزد به دنیا آمد و پس از فراگرفتن آموزش‌های متداول، به تحصیل علوم دینی روی آورد. در حوزه علمیه از محضر بزرگانی چون حاج حسین مدرس، سید احمد مدرسی، محمدعلی کازرونی دروس مقدماتی و سطوح عالی را در یزد آموخت و آن‌گاه برای ادامه تحصیل راهی قم شد و از محضر آیات عظام سیدحسین بروجردی، سیدمحمد محقق داماد و امام خمینی (ره) دروس خارج فقه و اصول را فرا گرفت.

وی همچنین دروس فلسفه را از شیخ جلال آیت‌اللهی، تفسیر را از شیخ موسی غضنفری و اخلاق و عرفان را از شیخ غلامرضا یزدی آموخت. سپس برای تکمیل تحصیلات و بهره‌مندی از استادن حوزه نجف اشرف، رهسپار آن دیار شد و خوشه‌چین درس حضرات آیات سید ابوالقاسم خویی، سید محمود شاهرودی، سید عبدالهادی شیرازی، سید محسن طباطبایی حکیم، شیخ حسین حلی و میرزا حسن یزدی شد.

آذرماه

اول آذر

علی فراهانی مداح اهل بیت (ع) که سال‌ها در بعثه مقام معظم رهبری در سفرهای حج و عتبات به عنوان مداح نیز به مرثیه‌خوانی پرداخته بود، بعد از مدت‌ها تحمل بیماری سرطان در این روز دارفانی را وداع گفت.

این مداح اهل بیت (ع) سال‌ها در حرم مطهر عبدالعظیم حسنی (ع) نیز توفیق خادمی و مرثیه‌خوانی را داشت. مرحوم حاج علی فراهانی از مؤسسین مجمع‌الذاکرین حسینی علیه‌السلام در تهران بود و خدمات شایانی در حوزه مداحی و ستایشگری اهل بیت علیهم‌السلام داشت.

مداحی علی فراهانی در محضر مقام معظم رهبری در مراسم میلاد حضرت زهرا (س)

10 آذر

یدالله امینی متخلص به «مفتون»، شاعر پیشکسوت، در این روز در سن 96 سالگی بر اثر ایست قلبی درگذشت. زنده‌یاد امینی، در سال 1305 در شاهین‌دژ از توابع استان آذربایجان غربی بود. او که در شعر مفتون تخلص می‌کرد، پس از گذراندن دوران دبستان و دبیرستان در تبریز، به تهران آمد و وارد دانشگاه شد.

مرحوم امینی دانش‌آموخته رشته حقوق قضایی از دانشگاه تهران بود و از سال 1328 تا 1359 در وزارت دادگستری مشغول به کار بود.

«دریاچه»، «کولاک»، «انارستان»، «نهنگ یا موج»، «اکنون‌های دور»، «از پرسه خیال» و «مستقیم تا نرسیده به صبح» از جمله آثار زنده‌یاد امینی است که از او در دفتر شعر فارسی به‌یادگار مانده است.

مفتون با شاعرانی چون شهریار، رهی معیری و فریدون مشیری دوستی داشته و شعر «دریاچه»‌اش را در خرداد 1331 سروده است.

بهمن‌ماه

2 بهمن

محمدعلی شیرخانی معروف به «ستایشگر» از چهره‌های قدیمی و شاخص ستایش‌گری استان قم عصر امروز یکشنبه دوم بهمن‌ماه درگذشت.

این مرحوم در سال 1310 در کرمان متولد شد. 6 یا 7 سالش بود که به همراه پدر و مادرش به قم هجرت کرد و بیش از 90 سال در قم روزگار می‌گذراند.

مرحوم ستایشگر، عَروُض و تجوید و تفسیر را در محضر مرحوم مولوی فراگرفت و به این مقدار بسنده نکرد و سنت حسنه همنشینی با علما را از استاد خود، مرحوم مولوی فراگرفت و بیش از 35 سال در زمینه اخلاق و حدیث، از محضر بزرگانی چون: مرحوم حضرت آیت‌الله احمدی میانجی و مرحوم حضرت آیت‌الله حاج سید مهدی روحانی فیض برد.

از ویژگی‌های این مرحوم در مداحی می‌توان به دقت و تأمل بالا در امر انتخاب شعر خوب و استفاده از احادیث و روایات و قرآن در مدیحه‌سرایی اشاره کرد.

20 بهمن

استاد «میرزاحسین کریمی مراغه‌ای» که نشان درجه یک هنری خود را در شعر آئینی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کسب کرده بود، در این روز در 92 سالگی جان‌به‌جان آفرین تسلیم کرد.

نشان درجه یک هنری استاد کریمی به پاس سرودن بیش از350 هزار بیت شعر اجتماعی، طنز، مداحی و مرثیه، طی سال 1399 به ایشان تعلق گرفت. بسیاری از اشعارش را نه تنها در آذربایجان بلکه در آن سوی مرزها هم از بَر می‌خوانند.

اشعار اجتماعی و طنز استاد کریمی در قالب 25 جلد کتاب رنگارنگ، و اشعار مرثیه و مداحی استاد در 30 جلد چاپ و منتشر شده است.

23 بهمن

محمدحسین شریفی پیرغلام اهل‌بیت (ع) و یکی از اعضاء هیأت امنای مجمع الذاکرین آل طه و یس در این روز دارفانی را وداع گفت و به اربابش شتافت.

در ادامه صوتی از مدح‌خوانی این مرحوم برای مولا امیرالمومنین علی (ع) بشنوید:

اسفندماه

18 اسفند

استاد سید عبدالله انوار مترجم و فرهنگ پژوه کشورمان در این روز در سن 98 سالگی بدرود حیات گفت. سید عبدالله انوار در سال 1303 خورشیدی در تهران متولد شد. پدرش سید یعقوب انوار شیرازی از علما و مجتهدان و فعالان مشروطه خواه و نماینده مجلس بود و در حوزه علمیه نیز تدریس می‌کرد. نسب خانواده انوار به فقیه نامدار عصر صفوی سید نعمت‌الله جزایری می‌رسید و نام خانوادگی انوار نیز از کتاب وی انوار نعمانیه گرفته شده‌است. مادرش دختر عموی میرزا علی خان امین‌الدوله بود.

وی از دانشمندان و مترجمان ایرانی و از پیشکسوتان معاصر نسخه‌شناسی در ایران بود. وی ریاضی‌دان، منطق‌دان، موسیقی‌دان، تاریخ‌دان، فلسفه‌پژوه، تهران‌شناس، حقوق‌دان، نسخه‌پژوه، نسخه‌شناس، ادیب، فهرست‌نویس، متخصص متون کهن و در یک‌کلام جامع معقول و منقول ایرانی است.

مرحوم انوار بیش از 20 سال رئیس بخش نسخ خطی کتابخانه ملی ایران بود و در طول دوران کاری خود حدود 10 جلد فهرست نسخه‌های خطی به فارسی و عربی را تدوین کرد. وی یکی از حروف (مجلدات) لغت‌نامه دهخدا را نیز تدوین کرده‌است. او مسلط به سه زبان عربی، انگلیسی و فرانسه بود و اکنون ترجمه شفاء ابن سینا از او در دست چاپ است. عبدالله انوار، دارای تصحیحات بسیاری است که از مهم‌ترین و مشهورترین آن‌ها می‌توان به جهانگشای نادری اشاره کرد.

18 اسفند

حجت‌الاسلام مسعود دیانی، شاعر، منتقد، پژوهشگر حوزه اندیشه که در سوابقش، سردبیری مجله «الفیا» و مجری کارشناسی برنامه «سوره» در شبکه چهارم سیما به چشم می‌خورد، در این روز پس از تحمل یک دوره سخت و جانکاه بیماری سرطان، دارفانی را وداع گفت.

این شاعر درست یک سال پس از دریافت حکم معاونت شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات، در حالی که تمام این مدت را در حال درمان ناکام بیماری سپری کرده بود، بدرود حیات گفت.

زنده‌یاد مسعود دیانی، دانش‌آموخته حوزه علمیه قم و دانشجوی دکتری دین‌پژوهی بود که در کارنامه او فعالیت‌هایی همچون سردبیری برنامه ادبی «شب روایت» و برنامه شب‌های هنر، سردبیری برنامه سوره، سردبیری مجله ادبی الفیا و عضویت در تحریریه ویکی‌شیعه دیده می‌شود. او همچنین در مهرماه امسال با حکم حسین شاهمرادی، قائم مقام شبکه 4 سیما شده بود.

23 اسفند

یوسف آخوندان پیرغلام امام حسین (ع) که سال‌ها در مجلس صبح جمعه دعای ندبه شمیران به نام احباب‌الجنه دعاخوانی کرده بود، در این روز درگذشت. او سال‌ها در این مجلس که ناظم آن مرحوم محمود عرفانی بود، دعاخوانی می‌کرد.

آخوندان همواره اشعار بلند و پرمغز می‌خواند که در این زمینه بیش‌تر از اشعار میرزا یحیی اصفهانی بهره می‌برد. به گفته خودش کتاب اشعار میرزایحیی ابزار کار او بود.

23 اسفند

استاد محمدجواد محبت، شاعر نامدار کرمانشاهی امروز پس از چند سال تحمل بیماری و به علت عارضه قلبی در این روز به دیدار معبود شتافت.

استاد محبت معلمی فرهیخته، درد آشنا، سالک و عارف بود. او زیباترین دوران عمر با برکت خود را در کنار دانش آموزانی سپری کرد که عاشقانه اشعار پرمغز او را زمزمه می‌کردند. او شاعری کرد تا بفهماند، بشناساند و طریق اندیشیدن را به دانش آموزان خود آموزش دهد.

محمدجواد محبت در کرمانشاه و در سال 1322 چشم به جهان گشود. کودکی و تحصیلات را در کرمانشاه گذراند و سپس به عنوان معلم در روستاهای قصر شیرین به خدمت مشغول شد.

شعرهای او از سال 1340 تا 1354 در مجلات توفیق، خوشه، روشنفکر، دریچه، تهران مصور و هفته‌نامه مشیر چاپ می‌شد. از سال 62 به گروه مؤلفین کتاب‌های درسی پیوست و آثاری از او در کتاب‌های دوم، سوم، چهارم و پنجم ابتدایی درج شد.

وی یکی از چهار شاعری بود که جایزه شعر فروغ به او اختصاص یافته‌است. وی از شاعران توانا و چهره‌های ماندگار و نام آشنای کرمانشاه و کشور و دارای دیپلم از دانشسرای مقدماتی بود که پس از طی مراحل تحصیل به استخدام آموزش و پرورش درآمد.